گزارش| بازتاب تغییر کاربری موزه ایاصوفیه در داخل و خارج از ترکیه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ بالاخره پس از 86 سال٬ موزه تاریخی ایاصوفیه استانبول در ترکیه٬ با حکم دیوان قضا و تایید رئیس جمهور این کشور٬ تغییر کاربری داد و مجدداً مسجد شد.

ایاصوفیه٬ این بنای عظیم که از منظر هنر معماری و تاریخ میراث فرهنگی٬ یکی از مهم‌ترین بناهای جهان است٬ در اصل و در دوران حکومت امپراطوری بیزانس٬ بزرگترین کلیسای دوران بوده و پس از فتح قسطنطنیه به دست سلطان محمد فاتح٬ تبدیل به مسجد شد.

اما در دوران مصطفی کمال آتاتورک٬ با توجه به شرایط ویژه آن دوران و استیلای آمریکا و انگلیس بر منطقه٬ فشار مضاعفی بر او وارد شد تا مسجد را تبدیل به موزه کند و از حساسیت جهان مسیحیت٬ کاسته شود. آتاتورک نیز که به دنبال آن بود که ترکیه را به عنوان یک کشور لائیک به جهان معرفی کند٬ این تصمیم را پذیرفت.

بازتاب گسترده داخلی

در شرایطی که تنها 4 روز به چهارمین سالگرد کودتای نافرجام گروه گولن باقی مانده و دولت ترکیه این روز را به یک روز ملی مهم تبدیل کرده٬ اعلام تصمیم تغییر کاربری ایاصوفیه٬ رضایت گسترده‌ای بین مردم ترکیه به وجود آورد.

روزنامه‌های امروز ترکیه٬ غالباً عکس و تیتر اصلی صفحه نخست را به این موضوع اختصاص دادند و تیتر «زنجیرهای ایاصوفیه شکست»٬ در چند روزنامه تکرار شد.

نوح آلبایراک از روزنامه‌نگاران مشهور طرفدار حزب عدالت و توسعه در توییت اغراق‌آمیزی نوشت: «تاریخ حقیقی استقلال ترکیه از امروز آغاز می‌شود.»

اگر چه همسان دانستن تغییر کاربری ایاصوفیه با آغاز استقلال ترکیه٬ تعبیر اغراق‌آمیزی به نظر می‌رسد اما نشانه‌ای از اوج تاکید ترک‌ها بر موضوع استقلال در اتخاذ تصمیمات سیاسی بزرگ است.

سردبیر روزنامه ینی شفق ابراهیم کارلی گل نیز که همواره به شکل دوآتشه و گل‌درشت٬ تلاش می‌کند خود را ضدآمریکایی نشان دهد٬ در توییت دیگری نوشت:«امروز ایاصوفیه٬ فردا مسجد الاقصی!»

دیگر سکولار نیستیم!

شاید نخستین توییت مهم مخالف داخلی ترکیه٬ توسط اُرهان پاموک نویسنده مشهور این کشور منتشر شد.

پاموک که رمان‌های او به چندین زبان جهان ترجمه شده و جایزه نوبل ادبیات را کسب کرده٬ در یک توییت انگلیسی نوشت: «پیام این تصمیم برای کشورهای جهان این است که از این به بعد٬ ما یک کشور سکولار نیستیم.»

اگر چه بین دو مفهوم «سکولار» و «لاییک»٬ تفاوت‌هایی وجود دارد اما رسانه‌های داخلی ترکیه٬ پیام پاموک را با لفظ لاییک ترجمه کردند.

البته باید این واقعیت را پذیرفت که ترکیه به معنی واقعی کلمه دست کم در چند دهه گذشته٬ نه سکولار بوده و نه لاییک.

فهمی تاشتکین از تحلیل‌گران مخالف اردوغان نیز اعلام کرد: اصلاً باور نمی‌کردم که اردوغان از این کارت مهم٬ این قدر زود٬ استفاده کند.

ایاصوفیه و شعر فارسی سلطان

اردوغان در سخنرانی خود به مناسبت اعلام نام ایاصوفیه به عنوان مسجد٬ به تاریخ آن اشاره کرده و گفت: زمانی که سلطان محمد فاتح٬ قسطنطنیه را فتح کرد٬ بر پشت بام ایاصوفیه رفت و در کنار قبه بزرگ٬ ضمن تماشای ویرانیها و خرابی‌های آن٬ شعر مشهور سلطان سلیم را خواند که به فارسی سروده شده است:

پرده داری میکند در قصر قیصر عنکبوت

بوم، نوبت می‌زند بر تارم افراسیاب

در مجموع می‌توان گفت٬ تلفظ فارسی اردوغان قابل قبول بود. او پیش‌تر هم در نشست شرکای آستانه٬ شعر مشهور حافظ را خوانده و گفته بود:

درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد

نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد

مشخص نیست آیا باید تمایل اردوغان به استفاده از ابیات فارسی را به معرفی پروفسور دریا اورس استاد زبان و ادبیات فارسی به عنوان سفیر ترکیه در تهران نسبت داد٬ یا مشاورین دیگر. اما هر چه هست٬ اردوغان می‌خواست٬ هم یادآوری کند که سلطان سلیم عثمانی٬ بر شاهنامه تسلط  داشت و به فارسی شعر می‌سرود٬ هم به دنبال آن بود که نشان دهد٬ مسلمانان٬ پس از فتح استانبول٬ ایاصوفیه را مرمت و آباد کردند.

مخالفین٬ مخالفت نکردند

یکی از ابعاد جالب توجه در موضوع تغییر کاربری ایاصوفیه٬ این است که هیچکدام از احزاب مخالف دولت٬ با این تصمیم رئیس جمهور٬ مخالفت نکردند.

محرم اینجه از سران حزب جمهوری خلق و رقیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری٬ اعلام تصمیم را همچون نمادی از استقلال ترکیه قلمداد کرده و آن را تایید کرد.

در همین حال٬ مرال آکشنر رهبر حزب خوب و کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق نیز با تصمیم اردوغان مخالفتی نکردند و رفقای جدا شده اردوغان همچون علی باباجان و احمد داوود اوغلو نیز از این تصمیم حمایت کردند. چرا که همه آنها در شرایط فعلی در میدان رقابت با اردوغان٬ میخواهند اسلامگرایان را به سوی خود جلب کنند و بنابراین٬ معنی ندارد با عواطف آنان دربیفتند.

یک مطالبه اجتماعی داخلی و یک مشکل خارجی

واقعیت این است که بازگشایی ایاصوفیه به عنوان مسجد٬ در سالیان گذشته به یک مطالبه اجتماعی تبدیل شد و طبیعتاً حالا محافظه‌کاران و ملی‌گرایان ترکیه از این تصمیم اردوغان٬ راضی و خشنود هستند و با اعتماد بیشتری در مورد سیاست‌های او و حزب عدالت و توسعه قضاوت خواهند کرد.

اهمیت این مطالبه در حدی است که تیم اردوغان٬ اعتراضات و انتقادات جهانی را هم نادیده گرفت.

نخستین صدای اعتراض و انتقاد خارجی٬ از همسایه اروپایی ترکیه یعنی یونان به گوش رسید. 

کیراکوس میچوتاکیس نخست‌وزیر یونان٬ اعلام کرد که تصمیم ترکیه برای تغییر کاربری ایاصوفیه٬ اقدامی در جهت تضعیف روابط آتن و آنکارا است.

میچوتاکیس همچنین به این موضوع اشاره کرده که ایاصوفیه میراث فرهنگی٬ معماری و تاریخی کل بشریت است و آنکارا نباید چنین تصمیمی اتخاذ میکرد.

نخست وزیر یونان بر این باور است که اقدام آنکارا در مورد ایاصوفیه٬ بر روابط ترکیه و اتحادیه اروپا نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت.

لینا مندونی وزیر فرهنگ یونان نیز٬ اقدام ترکیه را به معنی تحریک جهانیان دانست.

انتهای پیام/