تأثیر «عزم و رزم قصه» بر ساحت شناختی و احساسی مخاطب

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌  سندی مؤمنی، نویسنده و منتقد، در یادداشتی که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده به نقد کتاب «عزم و رزم و قصه»، نوشته سید‌علی کاشفی خوانساری که در زمستان سال گذشته منتشر شد‌، پرداخته است. این یادداشت به شرح ذیل است:

کتاب «عزم و رزم و قصه» نوشته سیدعلی کاشفی‌خوانساری در زمستان سال 1398 توسط نشر گویا در 292 صفحه منتشر شده است. این کتاب نوشته‌هایی درباره ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی است. عزم و رزم و قصه سه بخش دارد؛ بخش اول مقالات و بخش دوم نقد و در نهایت بخش سوم یادداشت‌ها. کتاب هفت ویژگی برجسته دارد:

 معرفی نویسنده

کتاب بیش و پیش از هر چیز کارنامه کاملی از فعالیت‌های مطبوعاتی نویسنده در زمینۀ ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی است. مقالات و نقدها و یادداشت‌ها هر کدام تاریخ مشخصی دارند. مخاطب می‌تواند نوشته‌های نویسنده را از ابتدای دهه 70 تا اواسط دهۀ 80 بخواند.

دوم: دغدغه اصلی

دغدغه اصلی کاشفی‌ خوانساری در آن سال‌هایی که در کتاب منعکس شده ادبیات پایداری و انقلاب‌اسلامی است. او حساسیت آشکاری نسبت به آثار منتشر شده در این حوزه دارد. آثار را از همین حوزه انتخاب کرده و بر آن‌ها نقد می‌نویسد. رفتار و گفتار منتقدان و نویسندگان در همین حوزه را رصد می‌کند و نسبت به آن‌ها عکس‌العمل نشان می‌دهد.

سوم: نهادهای فرهنگی

با خواندن بخش مقالات متوجه نکته‌سنجی و اهمیت نویسنده درباره نهادهای فرهنگی خصوصاً حوزه هنری می‌شویم. حساسیت نویسنده در اعلام وضعیت و ابراز پیشنهادها و انتقادهای خود بر این نهاد کاملاً مشهود است.

چهارم: توجه به نقد

نقد بخش مهم و تأثیرگذاری در ادبیات است که متأسفانه اقتدار و استقلال شایسته و بایسته‌ای ندارد. با این وجود نویسنده در «عزم و رزم و قصه» نشان داده است که از بیش از دو دهه پیش تاکنون هوشمندانه نسبت به مقوله نقد توجه نشان می‌داده است. نگارش نقدهایی که در کتاب آمده شاهد این مدعا است که کاشفی خوانساری مقام نقد را در ترویج و اعتلای ادبیات قدر می‌داند؛ البته این نقدها تنها به نقد مجموعه داستان‌ها و یا رمان‌های منتشر شده در حوزه ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی محدود نمی‌شود.

کاشفی‌خوانساری تلاش می‌کند نسبت به برداشت‌ها و نقدهای بی اساس نیز عکس‌العمل نشان بدهد. او به عنوان نویسنده و ناشر و فعال ادبیات،  به خوبی کنشگری می‌کند و در پاسخ نقد و یا نامه فلان نویسنده و منتقد و یا گروهی که برچسب‌هایی بر نویسندگان گروه خاصی می‌زنند می‌نویسد. نوشتۀ «آزادگی و بندگی» یکی از همین نقدهاست که در زمان خود منتشر نشده و در این کتاب فرصت انتشار یافته است و موضع نویسنده نسبت به تقسیم‌بندی نویسندگان به نویسندۀ دولتی و غیردولتی را نشان می‌دهد. همچنین نامه‌ای به محمدرضا سرشار و یا پاسخی به فیروز زنوزی از این دست توجه‌ها هستند.

پنجم: سیمای تاریخ

به اعتقاد نگارنده یکی از اهمیت‌های «عزم و رزم و قصه» برای مخاطبی است که می‌خواهد روند شکل‌گیری نقد و خلق آثار اولیه در حوزه ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی را بداند. کاشفی خوانساری توانسته است با انتشار نوشته‌های خود که بیش از دو دهه از آن‌ها می‌گذرد تصویری از سیمای نقد و فعالیت در حوزه ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی بدهد. در برخی مقالات این کار را با دادن آمار و کاملا علمی انجام می‌دهد و در جایی دیگر از نقطه نظر شخصی خود در یادداشت و یا نقدی بر کتاب و یا نهادی فرهنگی. مخاطب می‌تواند چهره نقد و فضای نقد در دهه‌های هفتاد و هشتاد را با خواندن عزم و رزم و قصه ببیند و با این روزها مقایسه کند. این مقایسه خبر از تغییر همه جانبه و خوشبختانه رو به رشد می‌دهد. با توجه به مسائل حل نشده‌ای که می‌توان در نحوه نقد و رویکردهای نقد آن زمان و حتی دسته‌بندی‌های نویسندگان و... دید، باز هم کتاب به مخاطب نشان می‌دهد چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای در ادبیات دفاع مقدس و انقلاب اسلامی، چه در آفرینش آثار و چه در نقد آن  وجود دارد. مقاله فهرست نقدهای داستان‌های جنگ ویژه کودکان و نوجوانان 1359-1379 یکی از مقالات امیدبخش در این زمینه است.

ششم: ایده‌هایی برای نوشتن

کتاب در بخش یادداشت‌ها به گنجینه‌ای از ایده‌های بکر و مصالح خام برای آفرینش و نوشتن داستان‌هایی با محوریت دفاع مقدس تبدیل شده است. کاشفی خوانساری در برخی یادداشت‌های خود از بازماندگان جنگ می‌نویسد. داستان نمی‌نویسد اما نوعی روایت‌گری جذاب در یادداشت‌ها وجود دارد که ذهن نویسندگان این حوزه را برای  پژوهش و نوشتن ترغیب می‌کند. «تمام قد برخیزید» و «برای برادرم محسن» و... از این دست نوشته‌های ترغیب‌کننده هستند.

هفتم: ادبیات کودک و نوجوان

ادبیات کودک و نوجوان از مقوله نقد نیز مهجورتر است. توجه به ادبیات کودک و نوجوان و به رسمیت شناختن نوشتن در این حوزه عمر زیادی ندارد و به همان نسبت توجه به آثار منتشرشده در این عرصه و یا نقد آن. نویسنده در «عزم و رزم و قصه» به ادبیات کودک و نوجوان نیز توجه می‌کند. مقاله «کتاب‌شناسی امام خمینی و کودک و نوجوان » و مقاله «فهرست نقدهای داستان‌های جنگ ویژه کودکان و نوجوانان 1359-1379» از مقالات  مهم کتاب هستند.

کلام آخر

 «عزم و رزم و قصه» فارغ از ارائه دغدغه‌های نویسنده و گذری در تاریخ ادبی و ارج نهادن به مقولاتی اعم از نقد و نوشتن در حوزه کودک و نوجوان، رنگین کمانی از یادها و نام‌ها نیز هست. گویا نویسنده تمایل داشته ادای احترامی به ساحت آفرینندگان ادبی داشته باشد؛ چه به آن‌ها که نامشان بیشتر شنیده شده و چه به نام‌های کمتر آشنا و ده‌ها نامی که در نمایه‌های  کتاب بازتاب یافته. از طرفی زبان مقالات و نقدها و یادداشت‌ها با رعایت معیارهای قالب‌های یاد شده، خصوصاً در بخش یادداشت‌ها از شاعرانگی برخوردار است. اینجا است که «عزم و‌ رزم و قصه» هم بر ساحت شناختی مخاطب اثرگذار است و هم بر ساحت احساسی او. امید که «عزم و رزم و قصه» خوانده شود تا کلماتی که به جهان بخشیده در هر بار خواندن زنده‌تر از قبل شود.

انتهای پیام/