گروه تاریخ انقلاب خبرگزاری تسنیم - 12 شهریور ماه سالروز شهادت رئیسعلی دلواری و روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس است. با شروع جنگ جهانی اول و حائز اهمیت بودن منطقه جنوب به لحاظ اقتصادی برای انگلیس و همچنین ضعف دولت ایران و حاکم نبودن آن بر منطقه جنوب فرصت مناسبی را برای انگلیسیها فراهم کرد تا به بهانه آشوبهای جنوب و ناامن بودن جادههای تجاری، این منطقه را به جولانگاه نیروهای خود مبدل سازد.
انگلیس برای بالابردن اعتبار خویش در میان روسای عرب در دو سوی خلیج فارس و حفظ منافع تجاری خود و نیز محافظت از حوزههای نفتی خوزستان که دو میلیون لیره در آن سرمایه گذاری کرده بود، نیروهای خود را به آن سمت اعزام کرد. بوشهر با توجه به مرکزیتی که نسبت به شرق و غرب خلیج داشت، به عنوان کانون جبهه تدارکاتی انگلیس در جنوب قرار گرفت. آنان در راستای حضور استعماری خویش در بوشهر، علاوه بر رواج دائمی زبان انگلیسی به اقدامات دیگری نظیر تاسیس مراکز وسیع اقتصادی و سیاسی و همچنین تاسیس پادگان نظامی بزرگی با تعدادی سرباز و افسر هندی و انگلیسی مبادرت ورزیدند.
اقدامات مزبور با توجه به ذهنیت منفی ایرانیان نسبت به روس و انگلیس، نقض بی طرفی ایران در جنگ به حساب میآمد و سبب بروز واکنش و مخالفتهای نیروهای ملی و مذهبی به حضور انگلیس در جنوب ایران شد. مخالفتی که خود را در لباسهای گوناگونی نشان میداد.
در مجموع حضور استعماری انگلیس در جنوب چیزی نبود که روح آزادیخواه مردم آن خطه بتواند به راحتی در خود هضم کند و همین امر سبب ظهور افراد مبارزی در جنوب شد که رئیسعلی دلواری یکی از آنان بود.
** اولین تقابل دلواری با انگلیسیها
با شروع جنبش و انقلاب مشروطیت در ایران، دلواری با شناختی که از این جنبش داشت به جمع مشروطهخواهان پیوست؛ البته به مفهوم واقعی و عمیق نمیتوان او را مشروطهخواه دانست، اما گرایشهای مشروطهطلبانه داشت و از افراد طرفدار مشروطه در منطقه جنوب به حساب میآمد که از هواداران مشروطه نیز حمایت میکرد.
دلواری در کنار فعالیتها و اقدامات سیاسی، به امر تجارت نیز اشتغال داشت. ارتباطات تجاری او با جزیره بحرین بود. (در آن دوران ارتباطات تجاری جنوب ایران با جزیره بحرین بسیار زیاد بود.) دلواری از معادن تنگستان، به بحرین گچ صادر میکرد و از بحرین، چای، اسلحه و فشنگ وارد مناطق جنوبی کشور میکرد.
پیش از آغاز جنگ جهانی اول، انگلیسیها به یکی از کاروانهای دلواری در دریا حمله کردند که متعاقب آن درگیری به وجود آمد و به اشتباه به عنوان نقطه آغازین رویارویی مستقیم دلواری با انگلیسیها یاد میشود؛ چراکه دلواری در جریان انقلاب مشروطه و در دوره استبداد صغیر، تحت زعامت و هدایت آیتالله سیدمرتضی علمالهدی اهرمی به انگلیسیها در بوشهر حمله کرد. در پی آن حمله، بوشهر از تسلط انگلیسیها خارج شد و در اختیار نیروهای تنگستانی قرار گرفت. اما انگلیسیها در ادامه و در پاسخ به حمله دلواری یک ناو جنگی در بندر بوشهر مستقر کردند و آن شهر را مجدد به اشغال خود درآوردند.
درگیریها بین دلیران تنگستان با انگلیسیها تا جنگ جهانی اول ادامه داشت. با آغاز جنگ جهانی اول، علیرغم اینکه ایران اعلام بیطرفی کرده بود، انگلیس تحرکاتی انجام داد که مداخله آشکار در امور داخلی ایران بود. نقطه اوج این مداخله، دستگیری دکتر لیسترمن سرکنسولگر آلمان در بوشهر و چند نفر از کارمندان شرکت تجاری وانکهاوس بود. نقض آشکار بیطرفی ایران در جنگ، مورد واکنش جدی علما و خوانین ضدانگلیسی جنوب کشور قرار گرفت. از این رو دلواری در راستای حفاظت از ایران، پشتیبانی از بیطرفی کشور و مبارزه با مداخله بیگانگان به همراه چند نفر دیگر در بخشهای مختلف منطقه بوشهر اعلام قیام کردند و نبرد مسلحانهای را علیه انگلیسیها رقم زدند.
خوانین منطقه بوشهر اختلافاتی با هم داشتند، اما با آغاز جنگ جهانی اول اختلافات خود را کنار گذاشتند و متحد ضدانگلیسی شدند و به غیر از دلواری که در ماههای نخست جنگ به شهادت رسید، تا پایان جنگ جهانی اول و اعلام صلح، به مبارزات خود ادامه دادند و به مدت 4 سال نیروهای انگلیسی را چنان زمینگیر کردند تا نتوانند خود را به شیراز برسانند.
پیش از آغاز جنگ جهانی اول، انگلیسیها به یکی از کاروانهای دلواری حمله کردند که متعاقب آن درگیری به وجود آمد و به اشتباه به عنوان نقطه آغازین رویارویی مستقیم دلواری با انگلیسیها یاد میشود؛ چراکه دلواری در جریان انقلاب مشروطه، تحت زعامت و هدایت آیتالله سیدمرتضی علمالهدی اهرمی به انگلیسیها در بوشهر حمله کرد.
** اتهامزنی انگلیسیها به دلواری
انگلیسیها چون نیروهای بومی را جدی نمیگرفتند، هرگونه حرکت ضدانگلیسی را به رقبای اروپایی خود و به خصوص آلمانیها نسبت میدادند. تفکر اروپامحوری و نژادپرستانه آنان اجازه نمیداد تا باور کنند نیروهای بومی نیز بدون اتکا به دیگران میتوانند علیه آنان بجنگند.
سالها پیش از آنکه واسموس بخواهد به عنوان سرکنسول آلمان وارد منطقه بشود، دلواری در جریان انقلاب مشروطه مبارزه خود را با انگلیسیها شروع کرده بود. بنابراین کسانی که مدعی هستند، دلواری تحت تحریک و نفوذ او بود، توجه ندارند که مبارزات ضدانگلیسی دلواری از سالهای جنبش مشروطه آغاز شده بود و آن موقع هنوز واسموس در ایران نبود.
انگلیسیها برای اینکه دلواری را کم اهمیت نشان بدهند، حرکت ضداستعماری او را به بیگانه نسبت میدهند و مدعی شوند که دلواری با سرکنسولگر آلمان در بوشهر مکاتباتی داشت. البته دلواری از آنجایی که تلاش داشت از تمامی نیروها و ظرفیتهای ضدانگلیسی در منطقه استفاده کند، با آلمانیها ارتباط داشت و نامهنگاریهایی هم در این رابطه کرد، اما از آنان فرمان نگرفت، بلکه دلواری به آنان فشاور میآورد که هرچه زودتر به انگلیسیها در بوشهر حمله و این شهر از اشغال انگلیسیها خارج شود که آلمانیها در پاسخ به این درخواست عنوان کردند، اکنون زود است، موقعیت مناسب نیست و فعلاً به انگلیسیها در بوشهر حمله نشود. در نهایت هم انگلیسیها به صورت ناگهانی به کنسولگری آلمان و شرکت وانکهوس حمله و کارمندان آن شرکت را دستگیر کنند. در نتیجه این اقدام، قیام عمومی ضدانگلیسی در منطقه بوشهر شکل گرفت.
همچنین در برخی اسناد انگلیسیها، دلواری را راهزن معرفی کردهاند؛ چراکه آنان همواره تلاش داشتهاند، مخالفان خود را ترور شخصیتی بکنند. انگلیسیها در گزارشها و اسنادشان، مخالفان خود را راهزن، دزد و یا آدمهای روانی و غیرمعمولی معرفی کردهاند. دلیل آن هم این است که آنان معتقدند ابتدا باید دشمن خود را ترور شخصیتی و سپس ترور فیزیکی کرد. این ماجرا تا به امروز نیز در مورد مخالفان سیاستهای استعماری انگلیس ادامه دارد.
دلواری تجارت خوب و سودآوری با بحرین داشت و در منطقهای زندگی میکرد که ساحل داشت و از طریق آن و با برقراری ارتباطهای دریایی میتوانست ثروت بسیاری به دست آورد؛ از این رو نیازی به راهزنی نداشت.
** ارادت دلواری به آیتالله برازجانی
آیتالله برازجانی یکی از روحانیون مبارز ضدانگلیسی بود که دلواری ارادت بسیاری به او داشت. دلواری در نامهای که خطاب به برازجانی نوشت، او را پیر و مراد خود خطاب قرار داد.
آیتالله لاری، آیتالله برازجانی و آیتالله بلالی بوشهری علیه انگلیس فتوای جهاد دادند. آیتالله برازجانی در نامهای به ژنرال کاکس کنسولگر انگلیس، سیاستهای مداخلهجویانه آن کشور در جنوب ایران را محکوم کرد که اقدام ضدانگلیسی مهمی بود. به دنبال صدور این نامه از سوی آیتالله برازجانی، دلواری نامه تشکرآمیزی خطاب به ایشان نوشت و مورد تمجید بسیار قرار داد.
دلواری زمانی که مبارزات ضدانگلیسی به اوج خود رسیده بود، به شهادت رسید. او از پشت و از درون جبهه خودی مورد هدف قرار گرفت. گفته میشود انگلیسیها آن فرد را اجیر کرده بودند تا دلواری را حذف کنند و ردپایی هم از خودشان برجای نگذارند. یکی از روشهای انگلیسیها برای حذف مخالفان خود، حذف مخالف به دست رقبای داخلی بود.
** حذف دلواری با روش انگلیسی
دلواری زمانی که مبارزات ضدانگلیسی به اوج خود رسیده بود، به شهادت رسید. او از پشت و از درون جبهه خودی توسط فردی که نام او در کتابهای تاریخی آمده است، مورد هدف قرار گرفت.
گفته میشود انگلیسیها آن فرد را اجیر کرده بودند تا دلواری را حذف کنند و ردپایی هم از خودشان برجای نگذارند. یکی از روشهای انگلیسیها برای حذف مخالفان خود، حذف مخالف به دست رقبای داخلی بود.
منطقه بوشهر و جنوب ایران در مبارزات ضداستعماری سابقه 500 ساله دارد. از زمان هجوم پرتغالیها به جنوب ایران، شاهد مبارزات ضداستعماری این منطقه هستیم و تا به امروز هم که مبارزات ضدآمریکایی و ضداستعماری جریان دارد، مردم منطقه بوشهر و جنوب ایران در مقابله با استعمار نقشآفرین هستند.
در جریان جنگ تحمیلی، رشادتهای نادر مهدوی و مردم منطقه بوشهر نقش مهمی در برابر دشمن خارجی و استکبار و استعمار (نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس - جنگ نفتکشها) داشت. در واقع دلواری حلقه زنجیری است که جریان و افراد بسیاری در مقاطع مختلف در برابر انگلیس و آمریکا جنگیدند.
انتهای پیام/