چطور طرح برتر جهانی دانشجوی نخبه ایرانی با تمسخر استاد مربوطه ویران شد!/ ثبت ایده "ژنتیک موفقیت" توسط مخترع ایرانی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ مدتی قبل تیم اختراعات ایران برای نخستین بار از ایران در چالش جهانی نوآوری دانشگاه ام ای تی آمریکا پذیرش شد؛ دانشگاه MIT تاکنون  80 بار در رشته‌های مختلف جایزه نوبل و 47 مدال ملی آمریکا را کسب کرده است.

دانشکده فناوری و گروه نوآوری دانشگاه ام ای تی در بالاترین سطح رقابتهای نوآوری در آمریکا "چالش جهانی نوآوری ام‌ای‌تی" را خلق کرده است؛ در سال 2019 از 100 کشور جهان 2 هزار نوآوری در مرحله نیمه‌نهایی پذیرش شدند که در 5 حوزه و در هر حوزه 20 نوآوری بر روی سایت قرار گرفت.

چالش جهانی  نوآوری در سال 2020 در زمینه نوآوری‌های مرتبط با  کرونا، ساخت سیستمهای آزمایشگاهی و در حوزه کمک به رشد کسب و کار بین جوانان با کمک سازمانهای پژوهشی و بانک جهانی از اردیبهشت ماه فراخان داد؛ از ایران برای نخستین بار در چالش جهانی نوآوری دانشگاه ام ای تی، امیرعباس محمدی کوشکی، مبینا قزی، زهرا قضاوی و آریانا نوری راه‌حل‌های نوآورانه‌ای در خصوص کرونا ارائه کردند همچنین در حوزه استعداد  جوانان و  کمک به کسب و کار طرح دکتر سید محمد آرین اکبری با موضوع فرمول موفقیت ژنتیکی به عنوان طرح برتر پذیرش و بر روی سایت ام ای تی منتشر شد.

از طرف دیگر تیم اختراعات ایران در مسابقات جهانی نوآوری کرونا به میزبانی کشور ترکیه و با حمایت سازمان ثبت اختراعات جهانی WIPO حضور یافت و در این رقابت‌ها، مخترعینی از کشورهایی مانند انگلستان، فرانسه، کرواسی، ترکیه، لهستان، آمریکا، ایران و برخی کشورهای دیگر با هم رقابت کردند که در نهایت 230 نوآوری، مقاله و اختراع از 32 کشور جهان به مرحله نهایی رسیدند.

در رابطه با عملکرد و مشکلات اختراع در سطح بین‌المللی و ملی با امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم اختراعات ایران و دکتر سید محمد آرین اکبری، پژوهشگر و محقق ایرانی گفت‌وگو کردیم که بخش اول آن را در ادامه می‌خوانید:

تسنیم: در ابتدا کمی از مسابقات اخیر تیم اختراعات ایران و مقامهایی که کسب شده بگویید همچنین درباره تیم اختراعات ایران توضیحاتی ارائه کنید.

محمدی: تیم اختراعات ایران زیرنظر سازمان مالکیت فکری WIPO کار می‌کند و حدود 250 نفر از دانشجویان و دانش‌آموزان مخترع و نخبه کشور در آن عضویت دارند؛ این افراد از طریق دانشگاه‌ها معرفی می‌شوند در این حوزه ممکن است حتی طرح‌ها ساخته هم نشده باشند اما از لحاظ علمی و فنی استانداردهای لازم را دارند؛ این طرح‌ها امکان شرکت در مسابقات را دارند.

از طرف دیگر مسابقات بهانه‌ای می‌شوند تا این طرح‌ها، ثبت پتنت و اظهارنامه شوند تا به سرقت نرفته و توسط دیگران مورد بهره‌برداری قرار نگیرند؛ در کل دنیا سازمان WIPO سازمان مالکیت فکری جهانی است که اداره‌های ثبت اختراعات هر کشور زیر نظر آنجاست؛ پژوهش‌ها، برندها، ثبت اختراعات و یوز پتنت‌ها که بخواهد اثبات شوند و سند رسمی بگیرند در WIPO مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مسابقاتی که ما شرکت کرده‌ایم در سطح بالایی قرار دارند؛ برای درک بهتر این سطح مثالی می‌زنم! ما در ایران مسابقات شیخ بهایی را داریم اما سطح بالاتر این مسابقات جشنواره خارزمی است. مسابقات اختراعاتی هم که ما شرکت کرده‌ایم در بالاترین سطح مسابقات ثبت اختراع و پتنت قرار دارد. از طرف دیگر مسابقات المپیاد‌های علمی را داریم که دانش‌آموزان یک منابع مشخصی مانند کتابهای درسی خود را مطالعه می‌کنند و وارد مسابقات می‌شوند؛ این مسابقات هیچ ارتباطی با پژوهش بنیادی و پژوهش‌های پایه ندارد و متصدی برگزاری آنها بیشتر وزارت علوم است اما در حوزه اختراع بالاترین سطح همین مسابقاتی است که WIPO برگزار می‌کند.

متصدی برگزاری مسابقات WIPO هم وزارتخانه‌های علوم و وزارتخانه‌های مرتبط کشورهای برگزار کننده است و سازمان ثبت اختراعات آن کشورها هم حتما باید مشارکت داشته باشند. در تمام مسابقات اغلب وزیر علوم و تحقیقات آن کشور حضور دارند و اطلاعات تکمیلی آن در سایت موجود است.

بسیاری از مسابقات وجود دارد که در کنار آنها یکسری نمایشگاه با موضوع اختراعات و فناوری برگزار می‌شود، شرکت کردن در این نمایشگاه‌ها اعتباری برای شرکت‌ها به همراه نمی‌آورد، اما مسابقاتی که در کنار نمایشگاه‌ها وجود دارد اعتبار زیادی دارد و یک سازمان تخصصی مسئول بررسی و داوری مسابقات می‌شود. سهمیه حضور ایران در هر یک از این مسابقات 7 طرح است.

مسابقات کنونی به دلیل شیوع ویروس کرونا به صورت غیرحضوری برگزار می شود و ابهامات و مشکلات به صورت وبینار بررسی و بیان می‌شوند. اما در زمانی هم که مسابقات به صورت حضوری برگزار می‌شد مخترعان ما برای شرکت در مسابقات مشکلات زیادی داشتند. این مشکلات حالا به حوزه تولید اختراع هم تسری پیدا کرده است. به عنوان مثال من قصد تولید یک دستکش خاص را داشتم که نیاز به مشارکت متخصصان زیادی داشت، برای بخشی از این اختراع یک برد را به مبلغ 100 هزار تومن خریدیم و نیاز به نوعی آی سی روی برد بود که اصلا در ایران تولید نمی شد. حالا اگر تحت هر شرایطی این آی سی را پیدا کنید، وقتی 5 ثانیه بیشتر هویه روی آن قرار بگیرد از بین می‌رود و دوباره مجبور به پیدا کردن یک آی سی دیگر هستید. بنابراین شرایط تولید اختراع هم پیچیده و سخت شده است.

یک دانشجو مگر چقدر پول و وقت دارد که صرف تولید طرح و اختراع بکند، هم باید درس بخواند و هم درآمد داشته باشد که به اختراعاتش بپردازد. با تمام این مشکلات وقتی بعد از چند سال یک اختراع تولید می‌شود در زمان ثبت مورد بی‌توجهی داوران قرار می‌گیرد و طوری می‌شود که دانشجو می‌گوید اگر من به سمت این حوزه نیایم بهتر است. می‌گویند معاونت علمی یا بنیاد نخبگان از این طرح‌ها حمایت می‌کنند ولی اگر شکل حمایت‌های سازمانهای خارجی مرتبط را با نهادهای داخلی مقایسه بکنیم متوجه اختلاف سطح این حمایتها می‌شویم. اما آنها با حمایت از یک اختراع آن را تصاحب کرده و از آن به بهترین شکل استفاده می‌کنند.

از طرف دیگر رده‌بندی علوم مختلف در جهان بر مبنای میزان پتنت ثبت شده در WIPO است و وقتی اعلام می‌شود ما در حوزه نانو رتبه اول را داریم به دلیل ثبت تعداد زیاد طرح و پتنت در WIPO است. ثبت پتنت در این حوزه از این جهت اهمیت دارد که دارای جنبه‌های حقوق است و وقتی طرحی در این سازمان ثبت می‌شود طرح انحصاری آن اختراع در سراسر جهان در اختیار ثبت کننده قرار دارد.

اما مدتی است فعالیت‌های کشور ما در این حوزه به شدت محدود شده است و من چند بار اقدام به تشکیل تیم کردم و هر بار بعد از چند ماه این تیم اختراعات متلاشی شده‌اند. این سرخوردگی گاهی از طرف مسئولان دانشگاه هم بوده است. دانشگاه کمترین همکاری را با مخترعان دانشگاهی دارد؛ به عنوان مثال یکی از دانشجویان تیم ما بعد از کسب چند مدال از دانشگاه خواسته بود تا خبر کسب این مدالها را در سایت دانشگاه قرار دهد و شاید این کمترین حمایت و تشویقی باشد که دانشگاه می‌تواند انجام دهد اما همین کار را هم انجام ندادند و دانشجو را به خاطر کسب نمرات پایین درسی تحقیر کرده بودند اگر برای مسئولان اهمیت دارد این اتفاق در دانشگاه نجف آباد اصفهان افتاده است.

هیچ ارتباطی بین نمرات دانشگاهی و نبوغ و خلاقیت دانشجویان وجود ندارد

اکبری: معتقدم هیچ ارتباطی بین نمرات دانشگاهی و نبوغ و خلاقیت دانشجویان وجود ندارد! اتفاقا آنهایی که نبوغ بیشتری دارند، تمرکز کمتری روی دروس معمول و امتحانات دانشگاهی دارند! خود من رکورد مشروطی در دوران کارشناسی تا دکتری دانشگاه را داشتم! من بیشتر وقتم صرف تحقیق و پژوهش و اختراع می‌شد، فرصت حضور در کلاسها را نداشتم اما ثبت پژوهش‌های فراوانی دارم.

وقتی می‌خواهند یک دانشجو را قضاوت کنند به نمرات دانشگاهی‌اش نگاه می‌کنند که اصلا معیار درستی نیست. پاس کردن یک درس برای یک مخترع کار آسانی است اما بحث اختراع فرصت این کار را به دانشجو نمی‌دهد.

تسنیم: درباره آخرین مسابقاتی که تیم اختراعات ایران در آن حضور داشته و مقام‌هایی که کسب کرده‌ است بیشتر توضیح بدهید.

محمدی: اغلب در مسابقات ثبت اختراع حدود 150 شرکت حضور دارند و به صورت معمول در نمایشگاه‌های حاشیه‌ای این مسابقات حدود 3 میلیون بازدید کننده وجود دارد. مسابقات ثبت اختراع به 32 رشته مجزا تقسیم می‌شوند و تعداد مخترعانی که به مرحله نهایی راه پیدا می‌کنند 2000 پتنت یا اختراع است که در نهایت در هر رشته 3 نفر برگزیده می‌شوند.

مسابقات اخیری که تیم ایران رتبه آورد در مسابقات اختراعات و نوآوری کشور لهستان و ترکیه بود. در مسابقات لهستان 10 مدال طلا و نقره کسب کردیم و در مسابقات جایزه بزرگ اختراعات مخصوص نوآوری‌های کرونا به میزبانی ریاست جمهوری کشور ترکیه توانستیم مدال طلا و نقره کسب کنیم.

مسابقات مهم دیگری که اخیرا برگزار شد چالش نوآوری‌های مخصوص کرونا در دانشگاه ام آی تی امریکا بود. این رقابت در بالاترین سطح رقابتهای دانشگاهی قرار دارد و از 100 کشور حدود 2 هزار طرح پذیرفته می‌شود. از بین این 2 هزار طرح هم در هر رشته 20 طرح به عنوان طرح برتر به چاپ می‌رسد، 2 میلیون دلار هم برای تجاری‌سازی صد در صدی طرح تعلق می‌گیرد.

امسال در چالش جهانی نوآوری دانشگاه ام آی تی اعلام شده که بر روی راهکارهای توسعه کسب و کارها فعالیت بشود و مشکلات جوانان برای ورود به فضای کار مورد بررسی قرار بگیرد این موضوع به عنوان اولویت پژوهشی به سراسر دنیا فرستاده شده و در این حوزه اقدام به دریافت طرح کرده‌اند. در حوزه استعداد‌های حوزه کسب و کار طرح دکتر اکبری به عنوان طرح برتر در سایت ام آی تی به چاپ رسیده‌است. این طرح همچنین روی پلتفورم نوآوری سازمان ملل متحد هم به چاپ رسیده است. چاپ طرح در این پلتفورم‌ها کار ساده ای نیست.

تعریف یک فرمول برای تعیین نقش ژنتیک یا تلاش در موفقیت افراد

تسنیم: اگر امکان دارد دکتر اکبری درباره طرح توسعه کسب و کارها توضیحاتی بفرمایید.

اکبری: یکی از چالش‌هایی که همواره در جهان وجود داشته بررسی نقش ژنتیک در موفقیت بوده‌است و یک سوال اساسی برای موفقیت‌های رشته‌ای مانند موسیقی یا ریاضی این بوده‌است که ژنتیک بیشتر اهمیت دارد یا تلاش افراد؟ تا الان هم کسی نبوده که در دو حوزه ژنتیک و راهکارهای موفقیت تخصص داشته باشد تا هر دو حوزه را به هم ارتباط دهد. دانشمندان علوم ژنتیک همیشه این ادعا را داشتند که نقش ژنتیک در موفقیت نقش اساسی است و تا حدودی هم نقش محیطی می‌تواند دخالت داشته باشد، اما هیچ وقت تحقیقات دقیقی برای بررسی نقش دو عامل تلاش و ژنتیک در موفقیت افراد بررسی نشده است. اگر تحقیقاتی هم صورت گرفته بیان شده که مثلا فلان ژن در حوزه موسیقی یا ریاضی نقش موثر دارند.

از طرف دیگر مدرسان موفقیت تلاش افراد در حوزه‌های فعالیتشان را موثر می‌دانستند، یعنی معتقد بودند یک فرد با تلاش به هر چیزی که می‌خواهد می‌رسد، که این موضوع یک دروغ بزرگ است. این دروغ زندگی خیلی‌ها را نابود کرده است.

وقتی یک نفر صفات ژنتیکی خوانندگی را ندارد عمر خود را صرف این کار می‌کند و با تمام تلاش روزانه و صرف کردن عمر خود در نهایت به یک خواننده معمولی تبدیل می‌شود. من تلاش کردم تا یک فرمول برای تعیین نقش ژنتیک و تلاش برای موفقیت افراد تعریف کنم. این فرمول تلاش دارد تا تعادلی بین نقش تلاش و ژنتیک به صورت صفت به صفت تعیین کند تا منجر به یک فهم عمومی شود.

من 17 سال است که در حوزه ژنتیک فعالیت می‌کنم و تسلط خوبی بر این حوزه دارم، از طرف دیگر در حوزه موفقیت هم فعالیت داشته‌ام و از من بسیار سؤال می‌شد که اهمیت ژنتیک بیشتر است یا تلاش؛ من برای پاسخ به این سؤال حوزه‌های فعالیتی را تقسیم‌بندی کردم برای آنها نسبت‌های متفاوتی تعیین کردم؛ به این نتیجه رسیدم که نقش تلاش و ژنتیک برای هر حوزه فعالیت متفاوت است. در برخی رشته‌ها که توارث‌پذیری بالایی دارند باید به پارامترهای ژنتیکی برای موفقیت توجه کرد و در صفاتی که توارث‌پذیری پایین دارند باید بیشتر به تلاش افراد تمرکز کرد بنابراین قبل از انتخاب رشته کاری و فعالیتی باید به میزان توارث‌پذیری آن صفت توجه کرد.

وقتی یک فرد در حوزه کاری خاصی که نیاز به استعداد ژنتیکی زیاد دارد وارد می‌شود اگر خواص ژنتیکی آن حرفه را نداشته باشد، هرچقدر هم تلاش کند به نتیجه خوبی دست پیدا نمی‌کند. به عنوان مثال در حوزه خوانندگی، توارث‌پذیری حدود 90 درصد است، یعنی ژنتیک در این حرفه تا 90 درصد نقش دارد و اگر یک فرد در این حوزه استعداد ژنتیکی نداشته باشد و روزی 10 ساعت هم تلاش کند این 10 ساعت تلاش او ضربدر یک دهم می‌شود و تلاشش معادل 1 ساعت خواهد شد، پس این آدم زمان و انرژی خود را هدر می‌دهد. با استفاده از فرمولی که من طراحی کردم هر فرد می‌تواند برای فعالیت خود برنامه‌ریزی کند.

حالا فرض کنید یک نفر 30 درصد استعداد در حوزه ریاضی دارد و 50 درصد هم در خوانندگی، باید وارد کدام رشته تحصیلی فعالیت کند؟ در حالت عادی می‌گوییم خب باید وارد حوزه خوانندگی شود. اما موضوع این است که ضریب توارث‌پذیری ریاضی حدود 40 درصد است، یعنی 60 درصد تلاش فردی مهم است، اما در حوزه خوانندگی توارث‌پذیری 90 درصد است و تنها 10 درصد به تلاش افراد ارتباط دارد.

تسنیم: تا کنون توارث‌پذیری چند صفت به دست آمده که بتوان به آنها استناد کرد؟

روز به روز توارث‌پذیری صفت‌های مختلف در حال تعریف شدن است؛ ما یک سری مطالعات در جهان داریم که به آن QTL می‌گویند که روز به روز اعداد توارث‌پذیری را دقیق‌تر می‌کند، این مطالعات بر روی بیماری‌ها هم انجام می‌شود و می‌گوید مثلا بیماری اوتیسم 70 درصد ژنتیکی است و بیماری فشار خون 30 درصد.

تسنیم: آیا این طرح قبلاً در ایران هم مطرح شده‌ بود و سرنوشتش چه شد؟

من در دانشگاه خودم که علوم و تحقیقات باشد، موضوع را مطرح می‌کردم که در ابتدا مورد تمسخر قرار می‌گرفت! آن زمان که من موضوع را مطرح کردم می‌گفتند زمان زیادی می‌برد تا اعداد توارث‌پذیری صفات مشخص شود اما من معتقد بودم وقتی موضوع مطرح شود یک فهم کلی نسبت به این موضوع ارائه خواهد شد اما باز ایراد می‌گرفتند همه اعداد برای صفتها مشخص نشده است.

اما من معتقد بودم بالاخره یک روز این اعداد به‌صورت کامل مشخص خواهد شد و بهتر است قبل از آن ما بسترش را فراهم کنیم.

حالا وقتی یک نفر می‌خواهد بداند وارد یک حوزه کاری بشود یا خیر اول باید بررسی کنیم آن حوزه کاری چقدر توارث‌پذیری دارد؛ اگر در یک حوزه توارث‌پذیری پایین است فرد نباید به داشتن استعداد خود ببالد و با نداشتنش ناامید شود، چرا که تلاش نقش اصلی را بازی می‌کند.

این موضوع هیچوقت در کشور مورد توجه قرار نگرفت و زمانی که در دانشگاه ام آی تی به چاپ رسید، من لینک‌ مقاله را برای اساتیدی که در این چند سال موضوع را مسخره می‌کردند و قبول نداشتند ارسال کردم؛ هنوزم که هنوز است واکنش این اساتید به مقاله این است: «که چی؟»...

تسنیم: پس اول مقاله در ایران مطرح شد و بعد که به نتیجه نرسید آن را برای چالش دانشگاه ام آی تی ارسال کردید! آیا به جز این مورد اتفاق مشابه دیگری که یک موضوع در ایران مورد توجه قرار نگرفته باشد به یاد دارید؟

بله تجربه دیگری هم به یاد دارم؛ در دوران دانشجویی در سال 2005 یک موضوعی را مطرح کردم که می‌توانستیم با استفاده از یک داروی به‌خصوص (وکتور بیانی) بتوانیم کاری کنیم که افراد بدون ورزش کردن، عضلات ورزیده‌ای داشته باشند و این عضلات به حالت قبل بازنگردند! چون می‌دانید که سلولهای عضلات تقسیم نمی‌شوند و کسانی که عضلات خود را ورزیده می‌کنند تنها به این دلیل است که سلولها بزرگ می‌شوند و تقسیم نمی‌شوند، بعد از یک مدت هم این سلولها به حالت قبل بازمی‌گردند.

طرح من فراهم کردن امکان تکثیر برای سلولهای عضلانی بود!

اگر سلولهای عضله تقسیم شوند، هم عضلات بزرگتر می‌شوند و هم توان افراد افزایش پیدا می‌کند؛ در ضمن دیگر عضلات به حالت قبلشان باز نمی‌گردد؛ متأسفانه این طرح من به شدت مورد تمسخر دانشگاه و اساتید قرار گرفت!!

استادمان در دانشگاه با تمسخر به من گفت: «این اکبری احساس می‌کند واتسن است» (واتسن ساختار دی‌ان‌ای را کشف کرد) می‌گفت واحدهایت را پاس کن، نمی‌خواد تز بدهی!

اما من متوقف نشدم و طرحم را آماده کردم و به رئیس دانشگاه نشان دادم، التماسش می‌کردم که این طرح من را به جایی معرفی کن تا بتوانم آن را پیگیری کنم اما هیچ فایده‌ای نداشت! من هم بی‌تفاوت شدم تا اینکه در سال 2014 خبری شنیدم با عنوان «تولید اَبر مردها»، این تحقیقات نشان می‌داد با همان رویکردی که من مطرح کرده‌ بودم امکان تکثیر سلول‌های عضلانی برای افراد فراهم می‌شود، دقیقا همان پروسه بود، در عضلات پروتئین میوستاتین مانع از تکثیر شدن سلولها می‌شود و اگر جلوی عملکرد این پروتئین گرفته شود، عضلات می‌توانند تکثیر سلولی داشته باشند.

ما هم آن زمان دانشجو بودیم و نمی‌دانستیم چه کار باید کنیم مانند بسیاری از دانشجویان با استعداد فعلی که آنها هم نمی‌دانند چه کار باید بکنند اما زمانی که ایده "ژنتیک موفقیت" به ذهنم رسید، اشتباه آن سالها را تکرار نکردم وقتی دیدم در دانشگاه علوم و تحقیقات مورد تمسخر قرار گرفته‌ام خسته نشدم و در ام آی تی ثبتش کردم ....

"ادامه دارد"

انتهای پیام/