گزارش| گنجینه به خواب رفته معماری سنگی در اردبیل / غارهای «بنه لر»؛ یادگار حیاتی کهن + تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، در طول ادوار مختلف زندگی انسان، سازه ها به تناسب توان، ظرفیت و قابلیت‌های هر منطقه احداث شده است. به طوریکه می‌توان در مناطق مختلف تناسب معماری با آب و هوا، اقلیم منطقه و تغییرات آب و هوایی را مشاهده کرد.

در این میان همواره مناطق کوهستانی و صعب العبور محلی مناسب برای پناه انسان از گزند بلایای طبیعی و یا دشمن محسوب می‌شده است. موضوعی که در استان اردبیل به کررات نمونه‌های آن دیده می‌شود و در کمال تاسف مطالعه جامع و کاملی در خصوص معماری در دل سنگ‌ها و غارهای متعدد این منطقه انجام نشده است.

تا جایی که شاید بسیاری از مردم ساکن خود این استان نیز از وجود غارهای متعدد در این محدوده بی خبر باشند. با این وجود گذشتگان به دلیل تدبیر و احساس مسئولیت در ساخت و سازها آثاری به یادگار گذارده‌اند که همچنان حیات داشته و ماندگار است.

وجود غارهای مختلف در شهرستان‌های اردبیل

به گفته یکی از باستان شناسان اردبیل به دلیل موقعیت کوهستانی یکی از مناطقی محسوب می‌شود که ساخت و سازهای خاصی در بخش‌های مختلف آن شکل گرفته است. از جمله غارها، قلعه ها و معماری زیرزمینی صخره ای قابل مشاهده است.

روح الله محمدی تصریح کرد: به عنوان مثال هرکجا با تعدد صخره‌ها، تپه‌ها و ارتفاعات مواجه هستیم می‌توان قلعه‌ها و غارهای متعددی نیز مشاهده کرد که شاید در گرمی و مشگین شهر به کررات بتوان نمونه‌هایی را مثال زد.

وی معتقد است احداث قلعه‌های نظامی و مسکونی و یا غارها به فراخور قابلیت منطقه انجام می‌شده و ایمنی که در ورای دسترسی سخت در ارتفاعات ایجاد می‌شد دست دشمن و مهاجم فرضی را کوتاه می‌کرد.

مطابق این اظهارات از جمله مهمترین جاذبه‌های گردشگری در استان اردبیل غارهای متعدد در دل صخره‌ها و کوهستان‌ها است.

 غارهای ورگه سران، آلوچه و گنزق در سرعین، گلستان  در نیر، بنه لر و اباذر در مشگین شهر و یخگان در خلخال تنها بخشی از این جاذبه ها شمرده می‌شود.

معماری سنگی در تناسب با نیاز انسان

اما چرا آدمی از دشت‌ها و سطوح صاف و در دسترس به دل صخره‌ها و سنگ‌ها پناه می‌برد.به اعتقاد یکی از کارشناسان معماری، سازه در هر کجا متناسب با نیاز انسان ساخته می‌شود.

آیهان رجائی با تاکید به اینکه  اولین سرپناه بشر غارها بوده است، افزود: غار می توانست از باد و باران و برف و از بلایای طبیعی انسان را حفظ کند و این آغاز زندگی غارنشینی بوده است.

وی  با اذعان به اینکه معماری در واقع استفاده بهینه از فضا بوده و می‌تواند در بستر فضا، نیاز انسان را تامین کند، افزود: در معماری سنگی نیز ما شاهد تعریف فضاهای مختلف با کاربری های مختلف هستیم.

رجائی با ذکر مثالی به غارهای احداث شده در مناطق کوهستانی ایران و اردبیل اشاره و تاکید کرد: در غارها عموما محلی برای نگه داری دام، محلی برای سکونت انسان، محلی برای انبار کردن مواد غذایی و محلی برای اجتماعات پیش بینی می‌شود.

به گفته کارشناس معماری برخی غارها کوچک و برخی بزرگ بوده و در برخی شاهد طبقات هم هستیم که گویای اندیشه غنی و علم معماری تمدن‌های کهن است.

وی با تاکید به ضرورت مطالعه دقیق غارهای باستانی در اردبیل، افزود: در واقع این مطالعات می‌تواند ابعادی از معماری کهن این منطقه را مورد بررسی قرار دهد.

بنه لر نمونه معماری اندیشمندانه گذشتگان

در عین حال که تنوع غارها در اردبیل قابل توجه است، نوع معماری نیز متفاوت است. در سرعین محدوده روستای گنزق غارهای زیرزمینی و صخره ای قابل مشاهده بوده و در مقابل در مشگین شهر صخره ها در ارتفاع بیش از 300 متر محل زندگی و سکونت بوده اند.

یکی از شهروندان مشگین شهری با اشاره به وجود سکونتگاه های سنگی در نزدیکی روستای داشکسن گفت: در اینجا به اعتقاد بومیان محلی بیش از 270 غار کوچک و بزرگ در این منطقه وجود دارد که البته شمارش دقیق آن ضروری است.

بیرامی تاکید کرد: این غارها از قدمت قابل توجهی برخوردار است و شاید هزاران سال قدمت دارند. برخی یک و برخی تا سه طبقه هستند. در این میان برخی غارها به دلیل فرسایش خاک و سنگ ها ایجاد شده اما بخشی دست ساز است.

وی با بیان اینکه در این غارها می‌توان محلی برای نگه داری احشام و محلی برای سکونت انسان تفکیک کرد، اضافه کرد: حتی برخی غارها بزرگتر و برخی کوچک است که می‌تواند تداعی اختلاف طبقاتی افراد باشد.

غارهای بنه لر تنها بخشی از جاذبه غارنوردی در استان اردبیل است و هر چند این جاذبه‌ها می‌تواند اقتصاد روستاهای پیرامون را متحول سازد اما عملا هیچ اقدامی برای معرفی، ساماندهی و حتی مطالعه معماری آن صورت نگرفته است.

جاذبه‌های پنهان که به خواب رفته‌اند و منتظر بیداری آدم‌ها برای کشف و مطالعه خود هستند.

گزارش از ونوس بهنود

انتهای پیام/136/ش