گزارش| نگرش متفاوت ترکیه به آتش بس در لیبی و قره باغ

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پس از تلاش بسیار، سرانجام دو طرف اصلی درگیری در لیبی یعنی دولت الوفاق طرابلس و شبه نظامیان تحت فرماندهی خلیفه حفتر در مقر سازمان ملل در ژنو، به امضای توافقنامه آتش بس رضایت دادند. این توافق تحت نظارت سازمان ملل و با استقبال اتحادیه اروپا و روسیه همراه بود.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل، ژوزف بورل مسئولی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و بسیاری دیگر از سیاست مداران جهان، از این اتفاق، اظهار خشنودی کردند؛ اما رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، ساز را از پرده ای دیگر نواخت و ترجیح داد مانند آنان، اظهار نظر نکند.

تردید اردوغان در مورد آتش بس لیبی

رئیس جمهور ترکیه، با  تردیدافکنی آشکار خود نشان داد که تحولات نظامی و سیاسی در لیبی، بر اساس خواسته های او پیش نرفته است.

اردوغان در واکنش به این توافق گفت:«توافق آتش بس در لیبی میان مسئولان بلندپایه به دست نیامده و مورد اعتماد نیست و من درباره اجرای آن تردید دارم. گذر زمان به ما نشان خواهد داد که آیا توافقنامه آتش بس در لیبی اجرا خواهد شد یا خیر، ما نمی دانیم که آیا مزدورانی همچون نیروهای واگنر از لیبی طی سه ماه عقب نشینی خواهند کرد یا خیر.»

اما این فقط توافق آتش بس لیبی نیست که با نگاه سرد و بی میل اردوغان روبرو می شود.

رئیس جمهور ترکیه، کمابیش در مورد آتش بس در قره باغ نیز، چنین دیدگاهی دارد. هم اکنون، بیان اسامی روستاها و مناطق مسکونی آزاد شده در قره باغ و وصف پیروزی ارتش جمهوری آذربایجان، به مهم ترین خبر رسانه های ترکیه تبدیل شده است.

در حالی که رئیس جمهور روسیه برای تثبیت آتش بس و پایان دادن به جنگ اظهار امیدواری کرده و آمریکا نیز وارد بازی شده، ترکیه نگاه دیگری به این تحول مهم منطقه ای دارد.

دولت ترکیه در جریان روند درگیری های قره باغ، دو رویکرد مهم داشته است:

1.حمایت از تداوم درگیری ها و تاکید بر این موضوع که ارمنستان قابل اعتماد نیست و نمی تواند به آتش بس پایبند بماند.

2.یا نباید مذاکره شود، یا اگر قرار است طرفین پشت میز بنشینند، باید ترکیه نیز در این نشست حضور داشته باشد.

در جریان جنگ اخیر بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، رئیس جمهور ترکیه از بیان آشکار حمایت از راهکار نظامی ابا نکرد. نه تنها رجب طیب اردوغان رئیس جمهور، بلکه مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه و خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نیز به تندی ارمنستان را تهدید کردند و سران اغلب احزاب مخالف دولت نیز در این رویکرد سیاسی، در کنار حزب حاکم ایستادند.

مقامات آنکارا، معتقدند که هم اکنون بهترین فرصت ممکن برای آزادی کامل قره باغ و بسته شدن این پرونده است.

نخواندن حساب خانه و بازار

یکی از ضرب المثل هایی که در گفتگوی روزمره مردم ترکیه به وفور تکرار می شود این است:«حساب خانه و بازار، با هم جور در نمی آید.» (اَودَکی حساب چارشیا اویماز) به این معنی که قبل از دیدن بازار و قیمت کالاها و دیدن واقعیت صحنه، برای خرید کردن با مقدار بودجه محدودی که در دست داریم، نقشه ها کشیده ایم و لیست بلند بالا تهیه کرده ایم. اما وقتی وارد بازار می شویم، می بینیم که با آن بودجه محدود، حتی یک سوم از اقلام آن لیست را هم نمی توانیم ابتیاع کنیم.

شاید حالا در لیبی نیز، ترکیه با چنین وضعیتی روبرو شده است. چرا که آنکارا از تحولات لیبی چنین انتظاراتی داشت:

1.نیروهای تحت امر دولت وفاق ملی، در مدت زمانی کوتاه به کمک ترکیه، نیروهای حفتر را شکست دهند و کنترل کامل کشور را در دست بگیرند.

2.فائز السراج نخست وزیر دولت وفاق ملی لیبی و همکاران و همراهانش، در اوج قدرت و هماهنگی در کنار هم بمانند و تبدیل به یک کشور با ثبات آفریقایی دوست ترکیه در قاره آفریقا شوند.

3.لیبی برای ترکیه، تبدیل به یک بازار کار بزرگ شود و علاوه بر حفظ توافق نامه امنیتی دریایی با این کشور، بتواند از طریق مرکز هماهنگی نظامی خود در طرابلس و دیگر مستشاران و نیروهای خود، بر بخش های دیگری از آفریقا نیز، تاثیر بگذارد.

با نگاهی به تابلوی کنونی تحولات لیبی، می توانیم بگوییم که بخشی از اهداف ترکیه تحقق یافته و بخشی دیگر، بر زمین مانده است.

آیدین سزر از تحلیل گران ترکیه و متخصص در حوزه مطالعات روسیه، در گفتگو با روزنامه بیرگون چاپ آنکارا، بر این باور است که سیاست ترکیه در لیبی شکست خورده است.

او در توضیح این دیدگاه خود گفته است: «شاید تصور کنید که این دیدگاه، رنگ قضاوت به خود گرفته است. اما آن چه بر روی ارض واقع روی داده نشان دهنده این است که واقعاً سیاست آنکارا در این حوزه به ثمر ننشسته است. خروج نیروهایی که ترکیه، از سوریه به لیبی منتقل کرده، از بندهای مهم این توافق است.»

یکی دیگر از تحلیل گران ترکیه در مورد دلیل بی میلی اردوغان در مورد امضای توافق آتش بس در لیبی گفته است: «آمریکایی ها و آلمانی ها در امضای توافق اخیر، نقش مهمی داشتند. حالا لیبی در شرایطی قرار گرفته که باید، اندک اندک خود را برای برگزاری انتخابات، آماده کند. اما انتخابات در سایه حضور نیروهای خارجی ناممکن است و به همین دلیل یکی از شروط مورد توافق این است که تمام نیروهای نظامی خارجی و مزدورها، باید از خاک لیبی خارج شوند. این همان چیزی است که به ترکیه ارتباط دارد.»

اما به مساله قره باغ بازگردیم. سوال اینجاست: چرا ترکیه، هم در لیبی و هم در قره باغ، نگاه گرم و امیدوارانه ای به آتش بس ندارد؟ در پاسخ باید گفت:

1.ترکیه در لیبی، هنوز به نتایج و اهداف خود نرسیده و امیدوار بود که با تداوم حمایت از دولت وفاق ملی در لیبی و ادامه درگیری ها، خلیفه حفتر به تمامی حذف شود و قدرت یگانه ای به نام دولت وفاق ملی، در راستای حفظ منافع ترکیه، پابرجا بماند.

اما تعدد بازیگران و تنازع منافع چنین چیزی را ناممکن می سازد. در نتیجه ترکیه از آتش بس کنونی، خشنود نیست. اما در عین حال، در حد خاص و محدودی، توان حفظ بخشی از منافع خود را دارد و اگر عجولانه و شتاب زده عمل نکند، همچنان یکی از بازیگران لیبی خواهد بود.

2.در ماجرای قره باغ، ترکیه با حمایت کامل سیاسی، نظامی و تبلیغاتی از گزینه رویارویی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، مجموعه ای از اهداف را دنبال کرد که می توان مهم ترین این اهداف را چنین برشمرد: الف) تقویت جایگاه جمهوری آذربایجان به عنوان یک کشور دارای منافع مشترک با ترکیه، یک عضو مهم شورای ترک و یک گاز فروش توانمند که می تواند از بسیاری جهات، تامین کننده بخش مهمی از منافع منطقه ای ترکیه و نیازهای حوزه انرژی ترکیه باشد. ب) تضعیف ارمنستان و رفع تهدید بالقوه ای به نام احتمال به رسمیت شناخته شدن ساختار غیرقانونی و دفاکتویی که به نام جمهوری قره باغ شناخته می شود. ج) تقویت جایگاه و نفوذ ترکیه در قفقاز. د) قدرت نمایی غیر مستقیم در برابر سه حامی مهم ارمنستان یعنی روسیه، فرانسه و آمریکا.

تا اینجای کار، بخشی از اهداف ترکیه در پرونده قره باغ محقق شده اما ظاهراً کاراکتر عجول و زیاده خواه سیاست خارجی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، انتظارات بیشتری دارد.

در یک جمع بندی کلی و در مقام مقایسه در مورد نتایج مداخله و حضور ترکیه در دو میدان از هم متفاوت قفقاز و لیبی، باید گفت که ترکیه در زمین بازی لیبی، عجولانه پیش رفت، نیروها و امکانات فراوانی را به کار گرفت اما در یک قیاس نسبی، به بخش کمی از اهداف و آرزوهای خود رسید و در فاز بعدی به منظور حفظ آن چه به دست آورده و همچنین به منظور حفظ ابعاد مهم توافق دریایی با دولت لیبی، باید در عرصه دیپلماسی، حضور جدی تری داشته باشد.

اما به نسبت، در پرونده قره باغ، از موقعیت بهتری برخوردار شده و حمایت ترکیه از جمهوری آذربایجان، دست کم در شرایط کنونی، دستاورد نسبتاً مطلوبی برای باکو و آنکارا به همراه آورده است.

با این حال، تداوم این وضعیت و اصرار مداوم بر ضرورت تداوم درگیری تا آخرین فاز آزادسازی قره باغ ممکن است پیامدهای تازه ای به دنبال بیاورد. به عنوان مثال، در شرایطی که ترکیه در شرق مدیترانه با یونان و قبرس درگیر شده، بعید نیست که در صورت تداوم تنش نظامی بین ارمنستان و آذربایجان، شرایط به سمت و سویی برود که یونان و قبرس در کنار فرانسه و ارمنستان، به یکباره در شناسایی و اعلام به رسمیت شناختن قره باغ، ترکیه و جمهوری آذربایجان را عملاً در آچمز قرار دهند.

انتهای پیام/