خیر دنیا و آخرت در نگاه امام صادق (ع)

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هفدهم ربیع‌الاول سالروز ولادت پیامبر(ص) و فرزند برومندش امام صادق (ع) است. امام صادق علیه‌السلام در بین ائمه اطهار علیهم‌السلام به «شیخ الائمه» معروف است و حدود 65 سال عمر کردند و در این مدت به نشر معارف اسلامی و تربیت شاگردان زیادی مشغول بودند؛ چراکه ایشان زمانی به امامت رسید که اوضاع جامعه اسلامی آشفته بود و بین عباسیان و امویان بر سر خلافت، جنگ و درگیری بود؛ لذا فشار کمتری از سوی دستگاه خلافت بر اهل‌بیت علیهم‌السلام وارد می‌شد، به همین خاطر بود که ایشان و پدر بزرگوارشان امام باقر علیه‌السلام این فرصت را غنیمت شمرده و تا آنان مشغول جنگ و درگیری بودند، مجلس درس و بحث تشکیل داده و به تربیت شاگردان و نشر معارف اسلامی پرداختند تا جایی‌ که بیشترین احادیث شیعه در کتب روایی از این دو امام بزرگ است و حتی مذهب شیعه، به شیعه جعفری معروف شد، چون بیشترین احادیث و معارف و تفسیر قرآن را از امام صادق علیه‌السلام دارد.

حضرت در این مدت شاگردان زیادی را در زمینه‌های مختلف و بر اساس استعداد و توانایی آنان تربیت می‌کرد و به آنان علم مربوطه را می‌آموخت، علومی مانند کلام، تفسیر، فقه، لغت، حدیث و... . بر این اساس امام صادق در بین دوست و دشمن به علم و دانش معروف شد و بزرگان اهل تسنن که رهبر فرقه‌های فقهی (حنفی، حنبلی، مالکی و شافعی) آنان هستند - یا بدون واسطه یا با واسطه- شاگر امام بوده‌اند، تعداد شاگردان حضرت را حدود 4 هزار شاگرد گزارش کرده‌اند. ایشان نه تنها در میان شیعیان، بلکه در میان اهل تسنن و علمای آنان نیز به علم دانش مشهور است و علمای طراز اول اهل تسنن در سده‌های بعدی از ایشان به بزرگی و عظمت یاد کرده و حضرت را منبع علمی عظیم دانسته‌اند.

شهرستانی دربارۀ شخصیت علمی و اخلاقی آن حضرت می‌نویسد: «او در امور و مسائل دینی از دانشی بی‌پایان و در حکمت از ادبی کامل و نسبت به امور دنیا و زرق و برق‌های آن از زهدی نیرومند برخوردار بود و از شهوت‌های نفسانی دوری می‌گزید.» ابن حجر هیثمی مکّی نیز دربارۀ امام صادق علیه‌السلام می‌نویسد: «امام صادق علیه‌السلام چشمه‌های علم و حکمت را در سراسر گیتی شکافت و درهایی از علوم را به روی مردم گشود که قبل از ایشان، کسی از آن خبر نداشت؛ سراسر گیتی از علم امام صادق علیه‌السلام لبریز شد و جاحظ نیز گفته است: گروه‌ها و دسته‌های علمی از نقاط مختلف دنیا نزد ایشان می‌آمدند و مطالبی را فرا می‌گرفتند و به نقاط مختلف دنیا منتشر می‌ساختند و آوازه علمی ایشان، سراسر گیتی را فرا گرفت.»

به مناسبت ولادت حضرت، روایتی از ایشان را انتخاب کرده و شرح می‌دهیم، باشد که سرلوحه زندگی ما قرار گیرد؛ حضرت در روایتی زیبا خیر دنیا و آخرت را معنا کرده و فرمودند: «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً زَهَّدَهُ فِی الدُّنْیَا وَ فَقَّهَهُ فِی الدِّینِ وَ بَصَّرَهُ عُیُوبَهَا وَ مَنْ أُوتِیَهُنَّ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة : هر گاه خداوند خیر بنده خود را بخواهد او را زاهد در دنیا و فقیه در دین و نسبت به عیوب خودش بینا خواهد کرد و هر کس که به او این موارد عطا شود، خیر دنیا و آخرت به او عطا شده است».[1]

طبق این فرمایش خیر دنیا و آخرت در سه چیز است که اگر توفیق آن به انسان داده شود و آدمی موفق شود آنها را در خود به وجود بیاورد، خیر دنیا و آخرت را به دست آورده است:
1. زهد در دنیا: این جمله به این معناست که انسان به لذات دنیا و نعمت‌های آن دلبستگی نداشته باشد، هرگز حاضر نباشد برای رسیدن به دنیا و شهرت و ثروت، گناهی مرتکب شود و حرام الهی را انجام دهد، آن‌قدر سخاوت داشته باشد که بتواند از پول بگذرد و به فقرا و نیازمندان کمک کند.
2. تفقه در دین: این جمله به این معناست که اعتقادات دینی را باید از روی دلیل و برهان و عمیق یاد بگیرد و در دین و دیانت فهمی عمیق و قوی داشته باشد.
3. بصیر بودن به عیوب خود: به این معنا که آدمی آن‌قدر مواظب نفس باشد و به عیوب خود مشغول باشد که از عیوب مردم غافل و تنها به فکر خود باشد.
* حجت‌الاسلام محمد فرضی پوریان استاد حوزه علمیه قم
====================
پی‌نوشت:
[1]. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق، ج‏2، ص 130.

انتهای پیام/