گزارش| نگاهی به مناقشه صحرای غربی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، صحرای غربی منطقه‌ای است که در شمال غرب آفریقا و جنوب کشور مغرب قرار دارد. مردمان این منطقه عموما بربر و عرب هستند. اسپانیا در سال 1883 صحرای غربی را به قلمروی استعماری خود در شمال آفریقا افزود. این وضعیت ادامه داشت تا سال 1973 که جبهه پولیساریو با هدف استقلال صحرای غربی تشکیل شد. این جبهه به عنوان یک گروه مقاومت علیه استعمار مبارزات خود را شروع کرد تا اینکه اسپانیا از صحرای غربی خارج شد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

در سال 1975 مجمع عمومی سازمان ملل از دیوان بین المللی دادگستری خواست تا درباره وضعیت صحرای غربی رای خود را صادر کند. این دادگاه جهانی وجود روابط تاریخی بین صحرا با مغرب و موریتانی را تایید، اما وجود رابطه حاکمیت و سیطره قانونی میان آنها را رد کرد. دادگاه مزبور حق مشروع ساکنان صحرای غربی را برای خودمختاری به رسمیت شناخت. در همین سال، توافقی سه‌گانه میان مغرب، اسپانیا و موریتانی امضاء شد. براساس این توافقنامه قرار شد حدود 65 درصد منطقه صحرای غربی که دارای منابع غنی معدن و آب است به مغرب واگذار شود و نواحی جنوبی آن نیز در اختیار دولت موریتانی قرار بگیرد. به دنبال انعقاد این توافقنامه، اسپانیا در سال 1976 از صحرای غربی خارج و این منطقه بین مغرب و موریتانی تقسیم شد.

جبهه پولیساریو با این تقسیم مخالفت کرد و در همین سال یعنی 1976 از تشکیل کشوری به نام "جمهوری دموکراتیک عربی صحرا" با مرکزیت العیون خبر داد. این اقدام با مخالفت مغرب و موریتانی روبرو شد، بنابراین جنگ و درگیری میان دو طرف آغاز شد. سرانجام موریتانی و جبهه پولیساریو در سال 1973 معاهده صلح امضاء کردند و آتش جنگ میان دوطرف خاموش شد، اما مغرب تمام منطقه صحرای غربی را ضمیمه خاک خود کرد از آن پس جبهه پولسیارو به نبرد علیه نظامیان مغرب پرداخت.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

در سال 1981 ملک حسن دوم پادشاه وقت مغرب برای پایان به مناقشه صحرای غربی پشنهاد برگزاری همه پرسی در آنجا را داد. برگزاری این همه پرسی با هدف اعطای نوعی از خود مختاری به صحرای غربی بود اما جبهه پولیساریو خواستار برگزاری همه پرسی "استقلال" تحت نظارت سازمان ملل شد.

جمهوری دموکراتیک عربی صحرا که مدعی حاکمیت بر صحراست، ولی عملا 20 تا 25 درصد آن را در اختیار دارد، در سال 1982 به اتحادیه آفریقا پیوست. این اتحادیه از رباط خواست تا نیروهای خود را از صحرای غربی خارج کند. مغرب در اعتراض به این اقدام اتحادیه آفریقا از آن خارج شد. سال 1988 مغرب و جمهوری دموکراتیک عربی صحرا درباره طرح صلح سازمان ملل و تعیین نماینده ویژه این سازمان در امور صحرا به توافق رسیدند و یک سال بعد مذاکرات مستقیمی بین شاه مغرب و هیئت سیاسی از جمهوری دموکراتیک عربی صحرا برگزار شد. در این سال، حامیان جمهوری دموکراتیک عربی صحرا به 74 کشور رسیده بودند. در سال 1991 با میانجیگری سازمان ملل آتش جنگ میان جبهه پولیساریو و مغرب خاموش شد.

در سال1993 کمیته‌ای برای تعیین هویت ساکنان اصلی صحرای غربی برای شرکت در همه پرسی تشکیل شد. بیش از خروج اسپانیا از صحرای غربی جمعیت این منطقه 750 هزار نفر بود، اما اکنون کمتر از 300 هزار نفر رسیده است چراکه بیشتر ساکنان صحرای غربی به دلیل جنگ‌های خونین در این منطقه از آنجا به دیگر کشورها مهاجرت کرده‌اند. فعالیت کمیته هویت به دلیل اختلاف طرفین پس از دو سال به بن بست رسید. با وجود این، تلاش‌ها برای برگزاری همه پرسی ادامه یافت. مغرب و جبهه پولیساریو در سال 1997 با امضای قرارداد "هوستون" عملیات سرشماری و تعیین هویت واجد شرایط رای را آغاز کردند، اما این اقدام نیز با شکست روبرو شد. علت شکست هم کارشکنی‌های گوناگونی بوده که در این روند انجام شده است.

در سال 2002 کوفی عنان دبیرکل وقت سازمان ملل طرح چهار گزینه‌ای خود را درباره مناقشه صحرای غربی ارائه داد. برگزاری همه پرسی از مهم‌ترین گزینه‌های مطرح در این طرح بود. شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه‌ای را درباره برگزاری همه پرسی تحت نظر این سازمان و انجام مذاکرات مستقیم بین جبهه پولیساریو و مغرب تصویب کرد. به گفته مقامات جبهه پولیساریو تاکنون هیچ یک از مصوبات شورای امنیت درباره صحرای غربی توسط رباط به اجرا در نیامده است. این جبهه آمادگی خود را برای انجام مذاکرات با دولت مغرب با هدف احقاق حقوق مردم صحرای غربی اعلام کرده بود، اما مقامات رباط تلاش کردند راه سومی که شامل انضمام صحرا به مغرب با نوعی خودمختاری ”استان جنوبی صحرا“ باشد، به جبهه پولیسارو بقبولانند.

در همین راستا مغرب اعلام کرده حاضر است به صحرای غربی خودمختاری گسترده بدهد و اجازه تشکیل دولت و پارلمان محلی را به این منطقه بدهد مشروط به اینکه دونهاد مزبور تحت نظارت مغرب فعالیت کند. جبهه پولیساریو که از حمایت الجزایر برخوردار است، با رد این پیشنهاد همچنان خواستار برگزاری همه پرسی استقلال در صحرای غربی است.

دولت رباط به منظور تثبیت حاکمیت خود بر صحرای غربی که دارای منابع  عظیم نفت و گاز است و به تازگی در سواحل آن در اقیانوس اطلس معادن کمیاب کشف شده  از سال 2019 سیاست تحمیل امر واقع را ( (تحمیل شرایط و خواسته‌ها بر دیگران) در پیش گرفت و با رایزنی با کشورهای آفریقایی و غیر آفریقایی توانست 16 کنسولگری در شهر العیون افتتاح کند. مقامات رباط معتقدند: طی 41 سال گذشته جبهه پولیساریو در جهان دچار انزوای بیشتری شده به طوری که از 84 کشور که این جبهه را به رسمیت می‌شناختند اکنون کمتر از 28 جبهه پولیساریو را به رسمیت می‌شناسند.

وجود چنین باوری سبب شد تا مقامات مغرب  بر سیاست خود بیشتر پافشاری کنند و با رایزنی با امارات متحده عربی توانستند،  موافقت ابوظبی را برای  افتتاح کنسولگری امارات در شهر العیوان ( مرکز صحرای غربی ) به دست آورند. این کنسولگری چند هفته قبل با حضور سفیر امارات در رباط  و وزیر خارجه مغرب افتتاح شد. در مراسم افتتاح کنسولگری امارات،  وزیر خارجه مغرب مدعی شد: گشایش کنسولگری در شهر العیون نشان می‌دهد که کشورهای جهان حاکمیت مغرب بر صحرای غربی را به رسمیت می‌شناسند.

جبهه پولیساریو که تا پیش از این،  سیاست خویشتن داری را در پیش گرفته بود، افتتاح کنسولگری امارات در العیون را اقدامی تبلیغاتی خواند و آن را برخلاف قطعنامه شورای امنیت  سازمان ملل درباره صحرای غربی دانست. این جبهه به کامیون‌های حامل کالا که عازم مغرب بودند، اجازه نداد که از گذرگاه مرزی «کرکرات» واقع در جنوب صحرای غربی عبور کنند.

گذرگاه الکرکرات تنها راه مغرب برای دسترسی به بازارهای کشورهای جنوب صحرای آفریقاست و از آنجایی که این گذرگاه برای دولت رباط بسیار اهمیت دارد، این دولت دستور اعزام نظامیان مغربی را  به منطقه کرکرات صادر کرد. این منطقه تحت سیطره جبهه پولیساریو قرار دارد. این جبهه هشدار داده بود، چنانچه نظامیان و غیر نظامیان مغربی وارد منطقه کرکرات شوند، توافقنامه آتش بسی که میان دو طرف در سال 1991 امضاء شده بود، نادیده گرفته خواهد شد. دولت رباط این هشدار را نادیده گرفت و اکنون آتش جنگ میان دو طرف شعله ور شده‌ است.

 حال، باید منتظر بود و دید که بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در راستای خاموش کردن این جنگ قدم برمی‌دارند یا برافروخته کردن آن.

نویسنده: عباس سیدمیر جمکرانی

انتهای پیام/