۵ معیار رفیق کامل در بیان امام صادق (ع)
لحظه شروع رفاقت و همنشینی می‌تواند نقطه عطفی در مسیر پرفراز و نشیب زندگی ایجاد کند. امام صادق (ع) در حدیثی به ۵ معیار رفیق کامل اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند بر انسان مؤمن، رفیق خوب است؛ زیرا لحظه شروع رفاقت و همنشینی می‌تواند نقطه عطفی در مسیر پرفراز و نشیب زندگی ایجاد کند. همه ما به طور مکرر شنیده‌ایم، افرادی از مسیر رشد و تعالی در زندگی خارج شده و به مسیر ضلالت و نکبت افتاده‌اند و یکی از علل و یا مهم‌ترین آنها را رفیق ناباب بیان می‌کنند. این مسئله، حقیقتی است که خداوند در آیاتی از قرآن آن را بیان می‌دارد؛ در آیات 27 و 28 سورۀ فرقان، پس از بیان حسرت ظالمانِ محبوس در جهنم که از مسیر رسالت نبوی پیروی نکردند، از قول آنها می‌فرماید «یا وَیْلَتى لَیْتَنی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلا؛ اى واى، کاش فلانى را دوست [خود] نگرفته بودم.» این آیه، به روشنی به تأثیر دوستی در سرنوشت انسان تصریح دارد. از این جهت است که احادیث متعددی دربارۀ معیارهای انتخاب دوست از پیامبر(ص) و ائمه علیهم‌السلام صادر شده است که در ادامه به دو حدیث اشاره می‌شود.
امام صادق (ع) در روایتی فرمود «الصَّدَاقَةُ مَحْدُودَةٌ فَمَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ تِلْکَ الْحُدُودُ فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَى کَمَالِ الصَّدَاقَةِ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ شَیْءٌ مِنْ تِلْکَ الْحُدُودِ فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَى شَیْءٍ مِنَ الصَّدَاقَةِ أَوَّلُهَا أَنْ یَکُونَ سَرِیرَتُهُ وَ عَلَانِیَتُهُ لَکَ وَاحِدَةً وَ الثَّانِیَةُ أَنْ یَرَى زَیْنَکَ زَیْنَهُ وَ شَیْنَکَ شَیْنَهُ وَ الثَّالِثَةُ أَنْ لَا یُغَیِّرَهُ مَالٌ وَ لَا وِلَایَةٌ وَ الرَّابِعَةُ أَنْ لَا یَمْنَعَکَ شَیْئاً مِمَّا تَصِلُ إِلَیْهِ مَقْدُرَتُهُ وَ الْخَامِسَةُ أَنْ لَا یُسْلِمَکَ عِنْدَ النَّکَبَاتِ.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج2، ص639) یعنی «دوستى حدودى دارد و این حدود در هر کس نباشد، او را دوست کامل نشمار و در هرکه نباشد، او را به دوستى نسبت نده:
اول اینکه آشکار و نهانش با تو یکى باشد
دوم اینکه زینت تو را زینت خود و عیب تو را عیب خود بداند (احتمالاً یعنی فضیلت‌های دوست برایش پررنگ جلوه کند و از عیب‌های او چشم‌پوشی کند و به روی او نیاورد)
سوم اینکه مال و مقام، حال او را تغییر ندهد
و چهارم اینکه آنچه در توان دارد از تو مضایقه نکند
و پنجم اینکه تو را به هنگام مصیبتها رها نکند
امام حسن مجتبی علیه‌السلام در روایتی نزدیک به مضمون حدیث قبل به یکی از فرزندانش فرمود: ای پسرم، با احدی رفاقت نکن تا آنکه بدانی کجاها می‌رود و از کجاها می‌آید؛ و زمانی که از حالش خوب آگاه شدی و معاشرتش را پسندیدی، با او برادری کن؛ به شرط اینکه معاشرت بر اساس چشم‌پوشی از لغزش و همراهی در سختی باشد؛ یا بُنَیَّ لا تُواخِ اَحَدًا حَتّی تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَ مَصادِرَهُ فَإِذَا اسْتَنْبطْتَ الْخُبْرَهَ وَ رَضیتَ الْعِشْرَهَ فَآخِهِ عَلی إِقالَهِ الْعَثْرَهِ وَ الْمُواساهِ فِی الْعُسْرَهِ» (تحف العقول، النص، ص233)
