شاه‌کلیدی در اخلاق اسلامی از نگاه پیامبر(ص)
پیامبر(ص) در روایتی زیبا فرمودند: بهترین شما کسى است که براى خانواده‌اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده‌ام بهترم.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جامعه شیعی و اسلامی بسیار داعیه‌دار دوستی و تبعیت از خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام است اما سؤال کلیدی اینجاست چه مقدار از این افراد توانسته‌اند در مقام اثبات دوستی و ارادت خود پیشگام باشند و خواست و انتظار اهل بیت(ع) را در زندگی برآورده کنند. شیعیان و محبان اهل‌بیت علیهم‌السلام تا چه اندازه تلاش داشته‌اند در مسیر فرهنگ و سبک زندگی اهل‌بیت علیهم السلام گام بردارند و زندگی و منش خود را مطابق خواست و انتظار ایشان طراحی و سامان‌دهی کنند.
فرهنگ و گفتمان سبک زندگی اهل بیت
قانون عاشقی و دوستی ایجاب می‌کند که مدعی عاشقی خود را هم‌رنگ و تابع معشوق خود کند و در همگام و هم‌مسیر شدن با او لحظه‌ای به خود تردید و درنگ راه ندهد، از این رو کسانی که خواهان وارد شدن در مغناطیس عشق و محبت به خاندان عصمت و طهارت علیهم‌السلام‌اند، باید زندگی آنها جلوه‌ای از آیات و نشانه‌های اهل بیت علیهم السلام باشد، قانون طلایی که خدای متعال این چنین از آن پرده برداشته است: «قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ؛[1] بگو: اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است.»
با بیان این مقدمه تلاش داریم با واکاوی یکی از احادیث نورانی حضرت به یکی از وظایف و مسئولیت‌های طلایی عاشقان ولایت اشاره کنیم و جوانب مختلف اجتماعی آن را مورد واکاوی و بررسی قرار دهیم.
امام حسن عسکری(ع) و فرمول طلایی در روابط اجتماعی
علامه مجلسی روایتی بسیار زیبا و درس‌آموز را از امام حسن عسکرى علیه‌السلام نقل می‌کند که توجه به اهمیت و جوانب مختلف آن می‌تواند آثار و نتایج شگفت‌انگیزی را برای جامعه اسلامی به دنبال داشته باشد: «اِتَّقُوا اللّهَ وَ کُونُوا زَیْنا وَ لا تَکونُوا شَیْنا؛[2] تقواى الهى پیشه کنید و مایه افتخار و آبرو باشید نه مایه ننگ و شرمندگى.» در واقع روایت فوق یک شاه‌کلید کاربردی در مسیر موفقیت و سعادت به شمار می‌آید؛ چراکه با دقت و تأمل مراتب مختلف زندگی به خوبی به کارایی و اهمیت آن اذعان خواهیم داشت در ادامه به برخی از مصادیق و کاربردهای مهم این روایت زیبا اشاره خواهیم داشت.
1 ـ رفتار و عملکرد اخلاق‌مدارانه در خانه و خانواده
یکی از مهم‌ترین و پر اهمیت‌ترین جاهایی که حدیث مذکور موضوعیت و کارایی پیدا می‌کند محیط خانواده است. روایات بی‌شماری مسئولیت و تکلیف افراد را در این خصوص مشخص کرده و همگان را به رعایت آن قوانین دعوت کرده است. در منابع روایی از رسول اکرم(ص) اینچنین نقل شده است: «خَیرُکُم خَیرُکُم لأَهلِهِ و َأَنَا خَیرُکُم لأَهلى ما أَکرَمَ النِّساءَ إلاّ کَریمٌ و َلا أَهانَهُنَّ إلاّ لَئیمٌ؛[3] بهترین شما کسى است که براى خانواده‌اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده‌ام بهترم، زنان را گرامى نمى‌دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى‌کند مگر شخص پَست و بى‌مقدار.»
متأسفانه برخی افراد با وجود دوستی و عشق به خاندان عصمت وطهارت علیهم‌السلام آنچنان که شایسته است نتوانسته‌اند منش و الگوی اهل‌بیت و همچنین سبک زندگی ایشان را در زندگی خود نهادینه کنند. در مواردی آن‌قدر رفتارهای این متظاهرین به دوستی و شیعه‌گری تنفرآمیز و زجرآور است که اطرافیان را نیز از عشق و ارادت به اهل بیت باز می‌دارد. شیعه و محب واقعی باید در درجه اول محفل خانواده را با اخلاق نیکو و حسن خلق خود به محیطی زیبا و آرام تبدیل کند و با کار و تلاش، امنیت، رفاه، آسایش، شادی و فرح را برای خانواده خود به ارمغان آورد. بسیاری از اوقات عدم رضایت همسر و فرزندان نشأت گرفته از عدم تلاش سرپرست خانواده برای دستیابی به این نیازهای طبیعی است.
2 ـ رفتار خوب و خداپسندانه در روابط اجتماعی
خدای متعال انسان را موجودی اجتماعی آفریده است. از طرفی بسیاری از آداب و قوانین دینی و اسلامی با این حیطه و مرتبه از زندگی انسان گره خورده است. بسیاری از فرامین و دستوارت سعادت‌بخش و کمال‌آفرین اهل بیت علیهم‌السلام مربوط به این جنبه از زندگی انسانی است. از این رو رفتار و منش یک شیعه واقعی باید در جنبه‌های مختلف زندگی سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی منطبق بر الگوی‌های شایسته بندگی یعنی حضرات معصومین باشد. رفتار «احسن» بهترین عنوانی است که یک شیعه در ارتباطات اجتماعی باید به دنبال کسب آن باشد. «وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛[4] و نیکى کنید که خدا نیکوکاران را دوست مى‌دارد.»
3 ـ رفتار خوب و خدا پسندانه با طبیعت و حیوانات
اخلاق و منش خوب در منشور شیعه‌گری تنها مختص به اخلاق فردی و اجتماعی نیست؛ چراکه انسان باید حتی در ارتباط با طبیعت و حیوانات نیز بر اساس اصول و مبانی اخلاقی و دینی رفتار کند، اصول و مبانی که از هرگونه ظلم و تعدی به هر موجود زنده‌ای به شدت اجتناب می‌کند، یک شیعه و محب واقعی نه تنها از تعدی به طبیعت اجتناب می‌ورزد، بلکه با رفتار و عملکرد اخلاق‌مدارانه خود به دنبال احیای آن است، مباحث فراوانی در منابع روایی وجود دارد که وظیفه یک انسان را در رفتار خوب با حیوانات و منابع طبیعی روشن ساخته است.
در سیره و احوال امام حسن مجتبی علیه‌السلام نقل شده است: «روزی امام در کنار سفره نشسته بود و غذا تناول می‌کرد در این هنگام سگ گرسنه‌ای به نزدیکی سفره حضرت نزدیک شد، امام حسن مجتبی لقمه‌ای می‌خورد و لقمه‌ای هم نزد آن سگ گرسنه می‌انداخت، غلام امام خواست تا آن حیوان را دور کند، اما امام حسن مانع شد و فرمودند: چکارش داری؟! غلام گفت: آقا سگ است، نجس و پلید است، مناسب نیست هنگام تناول غذا مزاحم شما شود، امام مجتبی در پاسخ غلام فرمودند: من حیا می‌کنم از پروردگارم که جانداری به سفره من نگاه کند و من او را شریک نکنم هر چند حیوان باشد.[5]
* حجت‌الاسلام علی بیرانوند استاد حوزه علمیه قم
-----------------------
پی‌نوشت:
[1]. سوره مبارکه آل عمران، آیه31.
[2]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج75، ص372.
[3]. نهج الفصاحه ص472 ح 1520.
[4]. سوره مبارکه بقره، آیه 195.
[5]. بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج43 ؛ ص352،ح29 «رَأَیْتُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع یَأْکُلُ وَ بَیْنَ یَدَیْهِ کَلْبٌ کُلَّمَا أَکَلَ لُقْمَةً طَرَحَ لِلْکَلْبِ مِثْلَهَا فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَ لَا أَرْجُمُ هَذَا الْکَلْبَ عَنْ طَعَامِکَ قَالَ دَعْهُ إِنِّی لَأَسْتَحْیِی مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَکُونَ ذُو رُوحٍ یَنْظُرُ فِی وَجْهِی وَ أَنَا آکُلُ ثُمَّ لَا أُطْعِمُهُ».
انتهای پیام/
