نجات از بحران جمعیتی کشور با تصویب و اجرای طرح "جوانی جمعیت؟!"/ ۶ اشکال طرح جمعیتی مجلس+ فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ طرح "جمعیت و تعالی خانواده" با تغییر نام به "جوانی جمعیت و حمایت از خانواده" در کمیسیون مشترک مجلس شورای اسلامی در فرصت یک‌ماهه بررسی خود به‌سر می‌برد، تصویب این طرح در صحن علنی به‌صورت "اصل 85" انجام شد و نمایندگان به‌صورت مستمر و پیگیر در حال بررسی این طرح هستند.

طرحی که چندین سال در پستوهای مجلس خاک می‌خورد توسط نمایندگان مجلس یازدهم دوباره به جریان افتاد به‌طوری که نخستین طرح اعلام وصول‌شده مجلس جدید بود، تا اینجای کار زحمات نمایندگان مردم قابل ستایش و قدردانی است.

بعد از بیانات مقام معظم رهبری مبنی بر نامطلوب بودن وضعیت جمعیت کشور باید این طرح در سال 1392 به سرانجام می‌رسید اما متأسفانه تا کنون به درازا انجامید تا شاهد افت نرخ باروری به 1.6 فرزند و سقوط نرخ رشد به زیر یک درصد باشیم!

در صورت ادامه این روند فعلی جمعیت کشور، تا بیست و چند سال دیگر وارد "بحران و سالمندی جمعیت" می‌شویم که همه کارشناسان خارجی و داخلی آن را تأیید می‌کنند! بر این اساس در سطح سیاست‌گذاری بالاخره به این نتیجه رسیده‌ایم که باید یک کار جدی و طرحی با موضوع جمعیت تدوین شود و به‌صورت قانون به اجرا در آید.

طرح "جوانی جمعیت و حمایت از خانواده" در جای خودش قابل دفاع است اما توجه به برخی موارد می‌تواند به تکمیل و غنای بیشتر آن کمک کند تا در نهایت کشور این بحران را به‌سلامت پشت‌سر بگذارد.

به‌منظور بررسی بیشتر این طرح، میزگردی با حضور "بهزاد خلیلی" پژوهشگر جمعیت و خانواده و "رسول قبادی" جمعیت‌شناس ترتیب داده‌ایم که در ادامه تقدیم مخاطبان فرهیخته تسنیم می‌شود:

تسنیم: برای مقدمه بفرمایید که طرح "جوانی جمعیت و حمایت از خانواده" نسبت به نسخه‌های پیشین طرح  چه مزیت‌هایی دارد.

خلیلی: من این طرح را با شاخص‌های مختلفی مثل میزان اثرگذاری، میزان توجه به مطالبه عمومی مردم و قابلیت اجرایی داشتن و... بررسی کردم، بر اساس این شاخص‌ها، طرح فعلی بسیار ارتقایافته‌تر از نسخه‌های قبل است و به‌خوبی جامعه هدف خود را مشخص کرده است و مبنای خوبی دارد.

قبادی: این که همه گروه‌های فکری سیاسی و فرهنگی جامعه به مسئله جمعیت واقف شده‌اند، اتفاق مثبتی است؛ کشور ما در حال رسیدن به یک بحران جمعیتی است و باید از آن پیشگیری کنیم؛ نسخه فعلی طرح جمعیت بعد از اصلاحاتی که در آن صورت گرفته، پخته‌تر، کامل‌تر و امیدوارکننده‌تر شده است.

طرح تلاش کرده است به موضوعات اساسی کشور بپردازد؛ اتفاق خوب این است که طرح اصل هشتادو‌پنجی تصویب شده است، سابقه بررسی طرح نشان می‌دهد که اگر این اتفاق نمی‌افتاد درگیر رفت و برگشت به صحن علنی می‌شد و تصویب آن طولانی می‌شد! در حالی که ما سال به سال فرصت استفاده از ظرفیت‌های جمعیتی را از دست می‌دهیم؛ کشور ما در حال خارج شدن از پنجره جمعیتی است در نتیجه زمان برای ما اهمیت فراوانی دارد.

تسنیم: تجربه نشان داده است، به تصویب رسیدن قوانین ناقص و غیراجرایی در مورد موضوعات مهم و استراتژیک، پیامدهای منفی فراوانی در بر دارد، یکی از پیامدها این است که تا مدت‌ها، قانون دیگری در آن زمینه پیشنهاد نخواهد شد! از طرفی زمان زیادی به‌امید نتیجه‌بخش بودن قانونی کم‌اثر تلف می‌شود؛ نمونه حاضرِ چنین اتفاقی در موضوع مهم ازدواج، "قانون تسهیل ازدواج جوانان" است که از سال 1384 به تصویب رسیده اما به اجرا درنیامده است! هدف ما پیشگیری از  وقوع چنین سرنوشتی برای طرح جمعیتی است زیرا موضوع جمعیت به هیچ وجه شوخی‌بردار نیست!

قبادی: همین‌طور است؛ حالا که طرح اصل هشتادو‌پنجی شده است باید سعی کنیم همه ایرادات آن را اصلاح کنیم تا نیاز نباشد بعداً در اجرای آزمایشی آن را تغییر دهیم زیرا در این صورت نیز مقداری از وقت را از دست خواهیم داد.

خلیلی: اگر تجمیع نظرات کارشناسان این حوزه مدنظر قرار گیرد طرح در کمیسیون مشترک به پختگی و کمال مناسب خواهد رسید و کشور از اثرات آن بهره‌مند می‌شود.

قبادی: نکته مثبت دیگر طرح، تشکیل ستاد ملی جمعیت است این‌که یک ستادی وجود داشته باشد که مسائل جمعیت را پیگیری کند بسیار لازم است همان طور که در دهه 70 بحث تنظیم خانواده به‌راهبری ستادی در وزارت بهداشت پیشروی می‌کرد، در زمان حاضر نیز باید هم این اتفاق بیفتد که خوشبختانه در طرح به آن توجه شده است؛ کلیت طرح رو به جلو است اما ایراداتی به آن وارد است که اتفاقاً اصلاح آنها کار ساده‌ای است و باعث چابک‌سازی طرح می‌شود.

عدم وجود "تسهیلات فرزندآوری" بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس یکی از عمده دلایل کاهش فرزندآوری در کشور است که توجه به آن در طرح امیدوارکننده است زیرا منابع مالی آن هم در نظر گرفته شده است.

این نکته، نکته نقطه قوت طرح نسبت به نسخه‌های پیشین است؛ با توجه به اینکه 20 درصد از جمعیت دانشجویان متأهل هستند تسهیلات خوبی برای این قشر در نظر گرفته شده است که موانع فرزندآوری آنها را تسهیل می‌کند یا حمایت از زوجین نابارور از نقاط قوت طرح است.

تسنیم: در برنامه‌های جمعیتی کشورهای جهان نکات مثبتی وجود دارد که لازم است از آنها الگو بگیریم؛ کشور ما تاکنون با این معضل روبه‌رو نبوده است اما هستند کشورهایی که پیش از ما احساس خطر کرده و برنامه‌هایی قابل اجرا  برای این منظور تدوین کرده‌اند؛ با این توضیح، چه اشکالات کلی در طرح وجود دارد که از اثرگذاری آن می‌کاهد؟

خلیلی: فرزندآوری یک هدف بلندمدت فرآیندی و دارای سطوح مختلف و بسیار پیچیده است، اگر بخواهیم به‌درستی به مسئله جمعیت بپردازیم لازم است به علل و دلایل به وجود آمدن این بحران توجه کنیم و گام به گام پیش برویم به این معنی که اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدتی تعیین شود و موادی ناظر به آنها تدوین شود.

اگر بخواهیم از ابتدا شروع کنیم، در تعریف هدف طرح جمعیت می‌خوانیم: "حمایت از خانواده‌های ایرانی برای افزایش نرخ باروری کل بیش از سطح جانشینی به‌منظور تعادل در هرم سنی، توأم با ارتقای شاخصهای کیفی در راستای تحقق سیاست‌های کلی جمعیت"، در بند اول سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری نیز به افزایش نرخ باروری بیش از نرخ جانشینی اشاره شده است.

به‌عقیده من هدف طرح باید دقیق و قابل اندازه‌گیری باشد، می‌بینیم که در طرح حمایت از خانواده‌های ایرانی به نرخ باروری کل منوط شده است، در حالی که باید می‌گفتیم: "حمایت از خانواده‌های ایرانی به‌جهت افزایش نرخ باروری کل به بیش از سطح جانشینی برای تعادل در هرم سنی"، در اینجا سؤال پیش می‌آید که افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی (2.1) چه‌حدی دارد؟ 3، 4 یا 5؟! نرخ باروری 2.5 در مقایسه با 3 از لحاظ منابع مالی تفاوت چشمگیری دارد!

وظیفه قانونگذار این است که با توجه به منابع موجود هدف‌گذاری کند و مثلاً بگوید تا سال 1420 به نرخ باروری 3 برسیم، تا قابل اندازه‌گیری و شاخص‌گذاری باشد؛ به‌بیان دیگر برای فرزندآوری و زمان حصول به آن، سقف و اندازه در نظر گرفته نشده است، تصویب طرح به این شکل باعث ‌می‌شود قانونی سالیان سال پابرجا بماند در حالی که هدف مشخصی ندارد؛ اگر در طرح هدف به‌درستی مشخص نشود به‌راحتی می‌توان آن را دور زد و به اجرای آن تمکین نکرد! این یک ایراد جدی است.

تسنیم: از نظر شکلی و فرمی، نحوه تنظیم مواد طرح به‌چه‌صورت است؟

قبادی: در نسخه فعلی طرح، پراکندگی مواد وجود دارد؛ مثلاً در 3 یا 4 بخش به وزارت بهداشت پرداخته و مواردی تکرار شده است؛ طرح مجموعه‌ای از دستورات نامنظم است، مثلاً در سه جای مختلف به اصلاح دستورالعمل‌های وزارت بهداشت اشاره شده است.

تعریف ستاد ملی جمعیت، در ماده 46 آمده است یا از "جایزه ملی جوانی جمعیت" تعریف درستی ارائه نشده است این موارد بحث‌های شکلی و فرمی هستند که متوجه طرح‌اند؛ در صورت جمع و جور کردن مواد طرح، چند ماده از طرح حذف می‌شوند در حالی که در محتوای آن هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود.

تسنیم: به‌نظر جنابعالی چه ایراد یا ایراداتی به محتوای طرح وارد است؟

قبادی: همان‌طور که اشاره شد، در محتوا برخی از موارد بسیار تفسیرپذیرند که به کلی بودن و ابهام منجر می‌شود؛ در قانون باید موضوعات اصطلاحاً بسته شوند تا امکان تفسیرپذیری برای آنها از بین برود.

تسنیم: مبهم بودن مواد طرح در عمل به چه نتیجه‌ای منجر خواهد شد؛ چند نمونه از این موارد نام ببرید؟

قبادی: چنین مواردی ممکن است در اجرا به ضد خودشان تبدیل شوند یا اصلاً اجرایی نشوند! در برخی از بخش‌ها متن قانون میزان افزایش یا کاهش را تعیین نکرده و تعیین میزان آن را به دستگاه‌های اجرایی محول کرده است!

در این صورت، دستگاه اجرایی می‌تواند هر اقدامی انجام دهد و مدعی شود که بر اساس قانون بوده است! مثلاً در طرح گفته شده است خوابگاه‌های متأهلی در مقدار نیاز احداث شوند! در اینجا مقدار نیاز بسیار مهم است و یا استانداردی برای فلوشیپ‌های نازایی در نظر گرفته نشده است، وزارت بهداشت می‌تواند هر استانداردی را برای آن در نظر بگیرد.

در جای دیگر، عقیم‌سازی که منجر به دشواری شود، منع شده است! در حالی که تعریفی از "دشواری" ارائه نشده است؛ یا گفته شده دستورالعمل‌هایی که موجب ترس از بارداری می‌شوند برداشته شوند که خیلی مبهم است!

تسنیم: علاوه بر مشوق‌های حمایتی معیشتی، فرهنگ‌سازی یکی از مقولات مهم و تأثیرگذار به‌روی تغییر نگرش مردم نسبت به فرزندآوری است؛ طرح در این زمینه چه معایب و محاسنی دارد؟

خلیلی: مواد طرح در زمینه‌هایی همچون؛ تسهیلات معیشتی و رفاهی، آموزشی، فرهنگ‌سازی، اشتغال، سلامت، بیمه، ضمانت اجرایی و بار مالی هستند؛ من اکثر مواد طرح را میان‌مدت و بلندمدت می‌دانم، در بحث فرهنگ‌سازی که یک امر بلندمدت است به موارد خوبی اشاره شده است؛ 11 ماده از طرح که 30 درصد از کل مواد را تشکیل می‌دهد به حوزه فرهنگ‌سازی تبلیغ و پژوهش پرداخته و  جامعه هدف در قسمت فرهنگ‌سازی طرح به‌خوبی انتخاب شده است.

به‌عنوان مثال دانش‌آموزان و  فرهنگیان یکی از مخاطبان هدف این طرح در نظر گرفته شده‌اند که امری بسیار درست است، همچنین در موضوع فرهنگ‌سازی اختصاص دادن تولیدات چندرسانه‌ای به موضوع جمعیت به‌خوبی پرداخته شده است.

موضوع فرهنگ‌سازی بلندمدت است اما مواردی در طرح داریم که به شیوه اجرا شدنشان وابسته‌اند و دقیق نیستند؛ مثلاً اشاره شده است برای دانشجویان در موضوع فرهنگ‌سازی کارگاه، جشنواره و اردو برگزار شود، در حالی که می‌دانیم چنین مواردی در دانشگاه‌ها جنبه فرمالیته دارند و از طرفی هزینه زیادی دارند، در عین حال آورده کمی خواهند داشت! مثال دیگر تأسیس رشته‌های جدید در دانشگاه‌هاست، نفس این کار خوب است اما در بحث نتیجه‌گیری و اثرگذاری نمی‌توانیم هیچ آینده دقیق و روشنی را برای آن تصور کنیم.

مثلاً کشور بلغارستان در سال 2000 برنامه جامع جمعیتی خود را تدوین کرده است، بلغارستان با اینکه یکی از کشورهای نامطلوب از نظر اقتصاد در اروپاست، در این برنامه اهداف و زمان دستیابی به آنها را به‌خوبی تعیین کرده است و همچنین منابع و مسیر به‌روشنی ترسیم شدند؛ ابهام داشتن قوانین ضربه‌زننده است و احتمال افتادن در یک دور باطل را زیاد می‌کند علاوه بر این مخاطب نیز باید در نظر گرفته شود، شمای کلی دقیقی برای طرح تعیین نشده است، قانونگذار سعی دارد به‌هرطریقی که شده مسئله جمعیت را حل کند؛ این نکته هم قابل توجه است که در بحث فرهنگ‌سازی، مهم‌ترین نهاد مربوطه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، در این طرح این ارگان نقش کمرنگی دارد.

تسنیم: در جهت بهبود عملکرد و تأثیرگذاری طرح جمعیت، علاوه بر ابهام برخی مواد، چه نکات دیگری قابل ذکر است؟

قبادی: علاوه بر این، موادی هم در طرح وجود دارند که خودشان قوانین جداگانه‌ای هستند که سال‌هاست در انتظار اجرایی‌شدن هستند! مثلاً ماده 38، درمورد پرونده الکترونیک است؛ پرونده الکترونیک در قوانین توسعه کشور مطرح شده و از سال 84 تاکنون در شبکه بهداشت کشور به‌طور کامل اجرایی نشده است! طرح با یک ماده می‌خواهد  این مسئله را به سرانجام برساند از طرفی آیین‌نامه و دستورالعملی هم برای آن مشخص نکرده است، این مثل برداشتن یک سنگ بزرگ به‌نشانه نزدن است! ایجاد چنین سامانه‌ای و بهره‌برداری از آن فراتر از این قانون است.

موارد این‌چنینی انرژی زیادی از طرح خواهند گرفت و مثل مانع عمل می‌کنند؛ مثال دیگر اینکه برای تبلیغات رسانه‌ای، اختصاص 30 درصد از محتواهای تبلیغات صدا و سیما به بحث فرزندآوری نیازمند چندین هزار ساعت محتواست! این هم ظرفیت بزرگی است که به یک ماده محدود شده است و احتمال دارد که اصلاً اجرایی نشود؛ البته مشکل این مواد با دقیق شدن حل می‌شود.

در برخی مواد طرح تداخلات وجود دارد که باید اصلاح شود مثلاً ماده 6 و 7 در مورد سمن‌هایی است که در رابطه با ازدواج فعالیت می‌کنند و سازمان تبلیغات، وزارت کشور و وزارت ورزش و جوانان را درگیر کرده است، اما به هماهنگی بین آنها اشاره نشده است؛ برخی از مواد هم مابه‌ازای خارجی ندارند و عملاً در جوانی جمعیت و حمایت از خانواده تغییری ایجاد نمی‌کنند! مثلاً ماده 19 به پژوهش‌های حوزه جمعیت پرداخته است؛ در زمان حاضر تقریباً همه جوانب کاهش جمعیت مورد پژوهش و مطالعه قرار گرفتند و فعلاً به پژوهش تازه‌ای نیاز نداریم، الآن زمان عمل است.

برخی از موارد هم در طرح وجود دارند که باعث ایجاد تبعیض منفی می‌شوند مثلاً در یکی از تبصره‌ها افراد بالای 50 سال از وام ازدواج محروم شدند یا گفته شده است نیمی از افرادی که یارانه می‌گیرند حذف می‌شوند! مورد دیگر از این قبیل اینکه ممنوع‌سازی عقیم‌سازی به‌صورت کلی، در عمل آورده جمعیتی برای ما در بر نخواهد داشت و تنها قشری را که اصلاً قصد فرزندآوری ندارند به قانون‌شکنی ترغیب می‌کند، زیرا در این صورت عمل آنها جرم انگاشته می‌شود؛ موارد این‌چنینی اگر در طرح نباشند بهتر است چون آورده جمعیتی نخواهند داشت.
در مورد سقط جنین بیشتر باید به‌روی مباحث فرهنگی کار شود که طرح حاضر به‌خوبی به آن پرداخته است؛ به‌طورکلی باید در مورد موارد سلبی احتیاط کنیم تا خلاف نظر مردم عمل نکنیم، مثلاً نیم درصد مردم جامعه گفتند که هیچ فرزندی نمی‌خواهند، به‌عنوان اقلیت اندک نباید با این اقلیت برخورد سلبی کنیم.

تسنیم: برنامه‌های جمعیتی و سیاست‌های اتخاذشده در این زمینه، باید همه‌جانبه باشند؛ در این رابطه باید به توزیع جمعیت نیز توجه ویژه‌ای شود، به این معنی که به جمعیت روستانشین و شهرنشین به‌نسبت مناسب پرداخته شود، از طرفی خانواده‌های روستانشین از نظر وجود شرایطی مثل مسکن و فضای زندگی استعداد بیشتری برای فرزندآوری دارند، در این زمینه سمت و سوی طرح چگونه است؟

خلیلی: در کشور ما 75 درصد جمعیت، شهرنشین و 25 درصد روستانشین هستند و ما همچنان با معضل مهاجرت از روستا به شهر مواجهیم؛ طرح جمعیت، موضوع توزیع جمعیتی را به‌درستی در مواد خود لحاظ نکرده است! یک ایراد مهم دیگر طرح این است آن‌قدر که به شهرنشینان پرداخته است به روستانشینان نپرداخته است!

ماده 27 جزء معدود موادی است که در آن به روستایی و عشایر پرداخته است و در آن به بیمه عمری که 30 درصد آن توسط مادران پرداخت می‌شود اشاره شده است؛ در این رابطه، مادران روستایی که از عهده پرداخت این هزینه برنمی‌آیند پس سرپرست خانوار باید آن را تقبل کند! این مورد الزاماً هیچ اثری در افزایش جمعیت نخواهد داشت از طرفی فشار اقتصادی بیشتری را بر این خانواده‌ها وارد می‌کند.

از طرف دیگر توجه به روستانشینی به مهاجرت معکوس هم کمک می‌کند و در نسخه‌های قبلی طرح به اختصاص زمین به کسانی که در روستاها ازدواج می‌کردند پرداخته شده بود که از نسخه فعلی حذف شده است؛ اعطای زمین و فراهم کردن کار برای روستانشینان می‌توانست به ازدواج و فرزندآوری آنها کمک کند.

متأسفانه سهم روستانشینان در طرح اندک است؛ اگر سیاست‌های جمعیتی ما مبتنی بر حفظ جمعیت روستانشین نباشد از نظر کشاورزی و حتی امنیتی آسیب خواهیم دید؛ این موضوعات در طرح مغفول مانده است به این خاطر لازم است ما به مسئله جمعیت دید همه‌جانبه بهتری داشته باشیم.

تسنیم: زنان مخاطبان اصلی افزایش نرخ باروری هستند و بیشترین بار و وظیفه فرزندآوری به‌عهده این قشر است؛ در این میان زنان خانه‌دار از اهمیت بیشتری برخوردارند؛ طرح "جوانی جمعیت و حمایت از خانواده" در این رابطه چه تدابیری دارد؟

خلیلی: از مطالعه طرح این برداشت می‌شود که زنان شاغل که 13 درصد کل زنان هستند، اولویت اصلی طرح هستند! به این معنی که به زنان خانه‌دار، زنان روستایی و زنان عشایر آن‌طور که باید پرداخته نشده است این در حالی است که فرزندآوری این قشر جامعه به‌طور طبیعی بیشتر است.

در جاهایی هم که به سهم زنان روستانشین و شهرنشین اشاره شده به خانواده‌های نیازمند توجه شده است؛ به‌عنوان مثال کارت مادرانه‌ای هم که طرح برای مادران خانه‌دار در نظر گرفته است ناظر به امکانات شهری است نه روستایی!

به‌نظر من این زیبنده نیست زیرا همه همه روستانشینان که از نظر سطح مادی در شرایط بدی قرار ندارند، خانواده‌های ساکن در روستا به‌خاطر امکانات بیشتر مثل مسکن و شغل امکان فرزندآوری بیشتری دارند به این دلیل لازم است سهم مادران روستایی در طرح افزایش پیدا کند.

تسنیم: طرح، دانشگاهیان را به‌عنوان یکی از مخاطبان هدف خود تعیین کرده است؛ با چه رویکردی به این قشر پرداخته شده است؟ آیا این رویکرد مناسب است؟!

خلیلی: آخرین آمار می‌گوید جمعیت دانشجویان 3 میلیون و 300 هزار نفر است از این رو دانشجویان یکی از مخاطبان هدف مهم هستند؛ هشت ماده از کل طرح به دانشگاه مربوط است اما باید ببینیم اولویت‌های این حوزه کجاست! مواد در نظر گرفته‌شده برای این قشر جامعیت خوبی دارد اما لازم است به برخی از جزئیات توجه شود.

اولویت زمان حاضر دانشجویان ازدواج بهنگام است نه فرزندآوری! برای این موضوع هیچ مشوق جدی و قابل‌توجهی در طرح وجود ندارد(!) غیر از ماده‌ای که بر اساس آن دولت مکلف شده است از طریق صندوق‌های رفاه دانشجویی به دانشجویان ودیعه مسکن بدهد.

تسنیم: در این رابطه بیشتر توضیح دهید، منظور شما این است که ما در ابتدای امر باید مشکل ازدواج دانشجویان را حل کنیم بعد به فکر فرزندآوری آنان باشیم؟

خلیلی: طبیعتاً باید ابتدا شرایط ازدواج دانشجویان را فراهم کنیم! از طرفی، آیا کسی که در مقطع دکترا ازدواج می‌کند با کسی که در کارشناسی ارشد یا کارشناسی ازدواج می‌کند از نظر شاخص‌های جمعیتی برابر است؟!

بر اساس آمار، 60 درصد از ازدواج‌های دانشجویی در دوران کارشناسی اتفاق می‌افتد؛ در این رابطه، در طرح باید به مقاطع تحصیلی اولویت داده شود تا به‌روی کاهش سن ازدواج مؤثر باشد؛ در بحث ازدواج زمان خیلی اهمیت دارد، ازدواج بهنگام یکی از دلایل اصلی افزایش فرزندآوری است؛ اضافه کردن رشته و محتوای جمعیتی مورد استقبال دانشجویان قرار نخواهد گرفت و دانشجویان را به ازدواج و فرزندآوری ترغیب نخواهد کرد.

تسنیم: شما چه پیشنهادی دارید؟ چه اقدامی در این رابطه می‌تواند مؤثر باشد؟

خلیلی: در زمینه ازدواج دانشجویی باید مشخص شود که ازدواج دانشجویی در دوره کارشناسی خوب است یا مثلاً سال آخر دکترا! بین این دو مورد تفاوت زیادی وجود دارد، باید بر این مبنا به دانشجویان تسهیلات داده شود.

 از طرفی، نهاد رهبری در دانشگاه‌ها ارگانی است که در زمینه ازدواج دانشجویان تجربیات خوبی دارد، در طرح هیچ نقشی به این نهاد داده نشده و کاملاً نادیده گرفته شده است! به‌نظر می‌رسد این نهاد به‌دلیل داشتن تیم تخصصی، تعامل و انگیزه، مهمترین نهادی است که می‌تواند در بحث ازدواج بهنگام دانشجویان تأثیرگذار باشد.

چند تبصره و بند به اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان و طلاب اشاره دارد، دادن تسهیلات به اساتید به بررسی بیشتری نیاز دارد چون صنوف دیگری هم هستند که جامعه آماری آنها بیشتر است و از طرفی انگیزه بیشتری برای فرزندآوری دارند، مثلاً می‌شد دانشجویانی را که به‌تازگی کار معلمی خود را آغاز می‌کنند هدف گرفت، این قشر انگیزه بیشتری برای تشکیل زندگی و فرزندآوری دارند، انتخاب صنوف به‌عنوان هدف فرزندآوری، باید بر مبنای تأثیرگذاری و بازدهی بیشتر آنها صورت گیرد.

در همین موضوع در جای دیگری اشاره شده است که به‌ازای هر فرزند دو سال به حداکثر زمان برای ارتقای مرتبه علمی اساتید اضافه شود؛ باید بدانیم که برخی مسائل استراتژیک و علمی و اقتصادی کشور نباید فدای فرزندآوری شود نباید به‌هرنحوی فرزندآوری را افزایش دهیم؛ فرزندآوری یک مسئله است و باید با آن منطقی برخورد کنیم.

ماده 13، بند "ت" نیز حق اخراج و اعلام عدم نیاز شاغلین دارای سه فرزند بجز در موارد تخلف اداری را منع می‌کند، در عمل این بند یا باعث عدم استخدام این افراد از سوی پیمانکار می‌شود و یا از کیفیت کار کارگر می‌کاهد، این بند به ضد خودش تبدیل خواهد شد، از طرفی موارد تشویقی باید به‌نحوی متعادل شوند که به جامعه علمی یا اقتصادی ما ضربه نخورد و باعث رونق اقتصادی شوند.

ماده 11 طرح به مسکن دانشجویان و طلاب می‌پردازد و در آن به احداث خوابگاه و مسکن ویژه دانشجویان و طلاب پرداخت شده است در حالی که به هیچ جزئیات دیگری اشاره نشده است؛ از طرفی برای اختصاص خوابگاه به متأهلین دانشجو یا طلبه باید پسوند "مناسب" را به خوابگاه اضافه کنیم زیرا هر خوابگاهی برای متأهلین مناسب نیست! اگر تأمین مسکن بخواهد منجر به ازدواج و فرزندآوری شود باید از شرایط مناسبی برخوردار باشد، در اینجا باید به متراژ و زمان استفاده از مسکن اشاره شود.

انتهای پیام/+