گزارش// واکاوی سهم ۱۵۰هزارمیلیارد تومانی سلامت از لایحه بودجه ۱۴۰۰/ از رشد عجیب اعتبارات خدمات فرهنگی و ورزشی تا سهم اندک توسعه طب سنتی+ نمودارها

به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران پویا؛ اواسط آذر ماه بود که لایحه بودجه 1400 به مجلس شورای اسلامی ارائه شد؛ لایحه‌‌ای چندهزار صفحه‌‌ای که به‌صورت پی‌‌دی‌‌اف منتشر شده است و کار را برای تحلیل و بررسی ابعاد بودجه دشوار می‌‌سازد.

لایحه بودجه سلامت را می‌‌توان بازتاب‌‌دهنده نوع نگاه و سیاست‌گذاری در حوزه سلامت دانست. در این مطلب به لایحه بودجه 1400 و برخی از اشکالاتی که به بودجه‌‌بندی دستگاه‌‌ها و قسمت‌‌های مختلف وارد است، خواهیم پرداخت.

در بودجه 1400 از 930 هزار میلیارد تومان بودجه عمومی، بیش از 90 درصد از بودجه نظام سلامت از محل منابع عمومی دولت و 10 درصد از منابع اختصاصی است که عمده منابع اختصاصی از محل نظام سلامت و بیمارستانها است.

نظام سلامت تقریباً 17 درصد از کل بودجه عمومی دولت را به خود اختصاص می‌‌دهد؛ یعنی از 930 هزار میلیارد تومان بودجه، حدود 150 هزار میلیارد تومان به نظام سلامت اختصاص می‌‌یابد؛ جدول زیر سهم اعتبارات هزینه‌ای سلامت در مقایسه با سایر امور را در لایحه بودجه 1400 نشان می‌دهد. 

 بررسی لایحه بودجه سال 1400 نشان می‌‌دهد که اعتبارات حوزه سلامت در فصل‌های بهداشت، درمان، تحقیق و توسعه در امور سلامت و آموزش عالی هزینه می‌‌شود.

بودجه امور سلامت در قانون سال 99 حدود 70 هزار میلیارد تومان بوده است و در لایحه 1400 به 111 هزار میلیارد تومان رسیده است که در واقع رشد 58درصدی را نشان می‌‌دهد که به‌تفکیک، از محل منابع عمومی 159درصد، از محل منابع اختصاصی 7 درصد و از محل یارانه‌‌ها نسبت به سال گذشته 43 درصد رشد را شاهد بوده‌‌ایم.

در فصل بهداشت شاهد افزایش 78درصدی اعتبارات و در فصل درمان شاهد افزایش 53درصدی اعتبارات در لایحه بودجه 1400 نسبت به قانون بودجه سال 99 هستیم.

بر اساس نمودار زیر، سهم خدمات درمانی از بودجه سلامت در سال 1400، 70 درصد است؛ سهم خدمات بهداشتی 18 درصد و سهم آموزش و تحقیقات 12 درصد است که کلاً سهم هر یک از فصل‌‌های امور سلامت در بودجه نظام سلامت نسبت به سال گذشته تغییر چشمگیری را نداشته است.

بودجه نظام سلامت نسبت به سال گذشته رشد 61درصدی را نشان می‌‌دهد. بودجه سلامت از محل منابع عمومی رشدی 102 درصدی و از محل منابع اختصاصی رشد 7درصدی داشته است؛ در نگاه اول، ممکن است این‌طور به‌نظر برسد که این میزان افزایش، ناشی از مسائل مربوط به مقابله با کروناست؛ در حالی که افزایش هزینه‌‌های ناشی از کرونا در هزینه‌‌های اختصاصی لحاظ می‌‌شود و همان‌‌طور که گفته شد منابع اختصاصی نسبت به سال گذشته رشد فاحشی نداشته است!

نکته قابل توجه دیگر در لایحه بودجه 1400، بودجه خدمات بستری است؛ بودجه ارائه خدمات درمان بستری دانشگاه‌‌های علوم پزشکی از محل منابع عمومی 167 درصد افزایش داشته است که 15 هزار میلیارد افزایش را شامل می‌‌شود.

این افزایش در حالی است که تعداد بیماران بستری دانشگاه‌‌های علوم پزشکی از 24 میلیون نفر به 13 میلیون نفریعنی 47 درصد کاهش یافته است!

همچنین بودجه دانشگاه‌‌های علوم پزشکی در امر معاینه و درمان بیماران سرپایی از محل منابع عمومی 186 درصد افزایش داشته است.

این افزایش در حالی است که تعداد بیماران سرپایی 13 درصد افزایش داشته است؛ همان‌طور که گفته شد، تعداد بیماران بستری با 47 درصد کاهش و تعداد بیماران سرپایی تنها با 13 درصد افزایش همراه بوده است در حالی که منابع بخش بستری و سرپایی به‌شدت افزایش یافته است که  نشان می‌‌دهد افزایش بودجه دانشگاه‌‌های علوم پزشکی در بخش سرپایی و درمان متناسب با افزایش یا کاهش تعداد بیماران نبوده است.

حدود 67 درصد از بودجه نظام سلامت به دانشگاه‌‌های علوم پزشکی تخصیص می‌‌یابد؛ یعنی حدود 105 هزار میلیارد تومان از 155 هزار میلیاردتومان بودجه نظام سلامت به دانشگاه‌‌های علوم پزشکی اختصاص می‌‌یابد که نسبت به سال قبل 78 درصد افزایش یافته است و عمده این افزایش نیز در منابع غیراختصاصی است؛ خدمات درمانی 70 درصد اعتبارات هزینه‌‌ای کلان برنامه‌‌های مرتبط با سلامت در لایحه 1400 را به خود اختصاصی می‌‌دهد که عمده این 70 درصد نیز در اختیار دانشگاه‌‌های علوم پزشکی قرار می‌‌گیرد. تخصیص این درصد کلان از اعتبارات حوزه سلامت به دانشگاه‌‌ها، در حالی صورت می‌‌گیرد که دانشگاه‌‌های علوم پزشکی بر اساس ماده یک قانون احکام دائمی برنامه‌‌های توسعه کشور، از هرگونه حسابرسی مالی بودجه‌‌ای مستثنی هستند.

در ماده یک قانون احکام دائمی برنامه‌‌های توسعه کشور آمده است:

«دانشگاه‌‌ها، مراکز و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی و فرهنگستان‏ها و پارک‌‌های علم و فناوری که دارای مجوز از شورای گسترش آموزش عالی وزارتخانه‌‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراجع قانونی ذی ربط‌هستند، بدون رعایت قوانین و مقررات عمومی حاکم بر دستگاه‌‌های دولتی به‌ویژه قانون محاسبات عمومی کشور، قانون مدیریت خدمات کشوری، قانون برگزاری مناقصات و اصلاحات و الحاقات بعدی آنها و فقط در چهارچوب مصوبات و آیین‌نامه‌‌های مالی، معاملاتی، اداری، استخدامی و تشکیلاتی مصوب هیئت امنا که حسب مورد به تأیید وزیران علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در مورد فرهنگستان‏‌ها به تأیید رئیس جمهور و در مورد دانشگاه‌‌ها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی وابسته به نیروهای مسلح به تأیید رئیس ستادکل نیروهای مسلح می‌رسد، عمل می‌‌کنند.»

این عدم حسابرسی باعث می‌‌شود عملاً هیچ نظارتی بر بودجه دانشگاه‌های علوم پزشکی صورت نگیرد و این امر بستری برای وقوع تخلفات مالی برای این دانشگاه‌‌ها فراهم می‌‌آورد.

مصادیقی از این ایجاد بستر برای تخلفات را می‌توان در مثال‌های زیر مشاهده کرد، برای مثال، در دو  تصویر زیر به‌ترتیب  "شرح افزایش اعتبارات بهداشت و درمان دانشگاه‌‌های علوم پزشکی" و "رشد بودجه برنامه ارائه خدمات فرهنگی و ورزشی دانشجویان علوم پزشکی" آمده است.

رشد اعتبارات مربوط به برنامه «خدمات رفاهی، فرهنگی و ورزشی دانشجویان علوم پزشکی» در حالی صورت گرفته است که عملاً دانشگاه‌‌ها در زمینه ورزشی تعطیل هستند و اقدام فاحش و چشمگیری در زمینه افزایش برنامه‌‌های فرهنگی نیز نسبت به سال قبل صورت نگرفته است و این رشد چشمگیر در اعتبارات بخش فرهنگی و ورزشی عجیب می‌‌نماید!

مثال دیگر از تأثیر عدم نظارت بر منابع و اعتبارات تخصیص‌یافته به دانشگاه علوم پزشکی و بروز تخلف در زمینه هزینه‌کرد آنها، در فصل آموزش عالی در حوزه سلامت دیده می‌شود که با وجود تعطیلی دانشگاه‌‌های علوم پزشکی به‌دلیل شیوع بیماری کرونا، مجموع اعتبارات از رقم 24 هزار میلیارد تومان در قانون بودجه 99 به حدود 40 هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه 1400 رسیده و به‌عبارتی با رشد 63درصدی همراه بوده است.

در این فصل برخی از برنامه‌‌ها با رشد عجیب و غریبی همراه بوده‌اند، به‌طور مثال برنامه «آموزش نیروی انسانی متخصص ـ پزشکی و پیراپزشکی» با افزایش 2.5برابری همراه بوده و به رقم 13هزار و 848 میلیارد تومان رسیده است، این موضوع در حالی است که دانشگاه‌‌های علوم پزشکی به‌علت شیوع کرونا تعطیل هستند و با توجه به پیش‌بینی‌‌ها حداقل تا مهرماه سال 1400 به شرایط قبل از بیمار کرونا برنمی‌‌گردند.

همچنین بودجه آموزش دانشجویان علوم پزشکی به‌تفکیک مقطع، در نمودار زیر نشان داده شده است.

در نگاه اول، شاید این تصور به‌وجود بیاید که رشد بودجه آموزش دکترای حرفه‌‌ای به‌دلیل افزایش ظرفیت پذیرش در این مقطع بوده است در حالی که بر اساس نمودار زیر، تعداد دانشجویان مقطع دکترای حرفه‌‌ای کاهش نیز داشته است!

این کاهش تعداد دانشجویان در سایر مقاطع نیز مشهود است در حالی که اعتبارات مربوط به آموزش دانشجویان در این مقاطع، رشد فاحشی داشته است که این عدم توازن میان بودجه پیش‌بینی‌شده و تعداد دانشجوها را نیز می‌توان از نتایج نبود نظارت (براساس ماده یک قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه) دانست.

نکته عجیب دیگر در لایحه بودجه 1400، اعتبار تخصیص‌یافته به توسعه "طب سنتی" است؛ در سیاست‌‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه سلامت، بر بازشناسی، تبیین، ترویج، توسعه و نهادینه کردن طب سنتی ایران تأکید ویژه‌‌ای شده است و در این سند ابلاغی، تولید و عرضه فرآورده‌های دارویی سنتی تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مورد تأکید قرار گرفته است با وجود این، سهم طب سنتی در بودجه سلامت تنها رشد 6درصدی داشته است که نشان از بی‌‌توجهی سیاست‌گذاران به ترویج و توسعه طب سنتی و ادغام آن در نظام سلامت دارد.

برای جلوگیری از توزیع نامتوازن هزینه‌‌ها و ایجاد هزینه‌‌های غیرواقعی ـ مشابه مثال‌‌هایی که زده شد ـ ضروری است حداقل بخش بهداشت و درمان دانشگاه‌‌های علوم پزشکی از شمول ماده یک احکام دائمی خارج شوند؛ از سوی دیگر ضروری است که سیاست‌گذاران ترتیبی اتخاذ کنند تا تزریق منابع مالی به دانشگاه‌‌های علوم پزشکی از مسیر بیمه‌‌ها انجام شود تا نظارت بر امر هزینه‌‌کرد و تخصیص اعتبارات به بخش‌‌های مختلف بیشتر شود. بررسی اجمالی بودجه 1400 در حوزه سلامت، نشان‌‌دهنده آن است که افزایش هزینه‌‌های مربوط به امور سلامت، به‌دلیل بیش‌‌اظهاری و عدم نظارت بر نحوه توزیع اعتبارات است. آن‌‌چه ضرورت دارد، خارج شدن دانشگاه‌‌های علوم پزشکی [حداقل در بخش بهداشت و درمان] از شمول ماده یک قانون احکام برنامه‌‌های دائمی توسعه است زیرا عدم حسابرسی مالی، دانشگاه‌‌های علوم پزشکی را از هرگونه نظارت بر نحوه هزینه‌‌کرد اعتبارات مستثنی می‌‌سازد که خود، بستری برای بروز تخلفات مالی گسترده شده است.

در واقع انگیزه قانونگذار از وضع ماده 1 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه، معاف کردن بخش آموزشی و پژوهشی کشور از قوانین دست‌وپاگیر مالی بوده است اما همان‌طور که پیشتر گفته شد، بخش اعظم بودجه دانشگاه‌های علوم پزشکی صرف فروش خدمات درمانی و بهداشتی به بیماران می‌شود،
به‌عبارت دیگر این دانشگاه‌ها اسماً «دانشگاه» نامیده می‌شوند اما ماهیتاً «بنگاه‌های اقتصادی فروش خدمات سلامت» هستند که متأسفانه قانونگذار به این تفاوت ماهیتی بین دانشگاه‌های وزارت علوم و دانشگاه‌های وزارت بهداشت (دانشگاه‌های علوم پزشکی) توجهی نکرده و هر دو را از رسیدگی مالی معاف کرده است!

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

انتهای پیام/+