تخریب میراث فرهنگی ایران ـ ۱| روزهای تلخ مسجدجامع هفتشویه اصفهان / ویرانه‌ای که تاریخ کشور را به یدک می‌‌کشد + فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، مسجد جامع هفتشویه نامی آشنای به یادگار مانده از سده هفتم هجری قمری و از عهد سلجوقی است که این روزها حال خوبی ندارد. به گفته مسئولان، تنها 30 درصد از آن مسجد باشکوه با گچبری‌های دلبرانه ایلخانی باقی مانده و امیدی به بازسازی آن وجود ندارد؛ همین موضوع، نگرانی‌ها از وضعیت این مسجد را بیشتر می‌کند.

این مسجد تاریخی از جمله ارزشمندترین آثار تاریخی استان اصفهان به شمار می‌رود که هنوز که هنوز است، جلای روح انسان، باحضور چند دقیقه‌ای در کنارش رقم می‌خورد.

از این دست آثار تاریخی در نصف‌جهانِ تاریخی کم نیست. کم نیستند آثاری که متأسفانه به دلیل بی‌توجهی‌ها، کمبود بودجه‌ها و اولویت نداشتن‌ها در حال تخریب هستند و متأسفانه به نظر می‌رسد کسی نیز پیگیر حل مشکل آنها نیست تا این مسجد 700 ساله در شرق اصفهان رفته‌رفته در دل تاریخ فرو رود.

شاید اگر در طی این سال‌ها به جای فکر کردن برای دادن جواب‌های سربالا، به حال بازسازی و حفظ و حراست لایقانه از بنای باقی مانده از عهد سلجوقی فکری شده بود اکنون به جای گلایه، خبرخوشحال‌کننده‌ای با تیتری چون «بالاخره احیا و بازسازی مسجد جامع هفتشویه اصفهان به پایان رسید» را برای مردمانی که خود آفریننده فرهنگ و تمدن غنی این مرز و بوم هستند به دست انتشار می‌سپردیم.

اما چه باید کرد که متأسفانه به دلیل مشکلات مدیریتی و عدم تمرکز و البته بودجه، شاهد رطوبت صعودی تمام بنای باقی مانده مسجد جامع هفتشویه هستیم و شاید بتوان گفت این اثر ارزشمند از آنجا که گیر افرادی چون ما افتاده است به ستوه آمده.

اما سئوال اینجاست که اولویت‌های رسیدگی به بناهای تاریخی در اصفهان به چه صورت تعیین می‌شود، اصلا آیا اولویت‌بندی وجود دارد و اگر وجود دارد چرا در طی این سالیان این مسجد چند صد ساله به گونه‌ای اولویت‌بندی شده است که شرایط این مسجد امروز اینگونه شده است.  

اقدام حداقلی در حفاظت از مسجد جامع هفتشویه

مسئولان محلی بر این باور هستند که وزارت میراث فرهنگی در خصوص این موضوع آنگونه که باید اقدامات لازم را صورت نداده و باید در این خصوص اتفاقات بهتری عملیاتی می‌شد.

احمدرضا قیصری، رئیس شورای اسلامی روستای هفتشویه پیرامون شرایط نامناسب کنونی مسجد جامع هفتشویه، اظهار داشت: این مسجد یک دوره در سال 80 از طرف میراث فرهنگی پاکسازی شد و خاک‌های اضافه آن از سوی این سازمان تخلیه شد و پس از آن حتی خاک‌ها را رها کردند و دهیاری با هزینه خود آن محل را پاکسازی کرد.

وی با بیان آنکه رسیدگی به این مسجد دوره سلجوقی در حوزه وظایف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گذشته و وزارت میراث فرهنگی کنونی است، گفت: چندین بار ما نیز بخش خصوصی را به میراث معرفی کردیم اما میراث فرهنگی پیشنهاد ما را مبنی بر رسیدگی بخش خصوصی به این بنا نپذیرفت.

رئیس شورای این روستا افزود: با وجود آنکه در حیطه وظایف ما نبود اما ما رسیدگی‌هایی انجام دادیم و چندین بار تصمیم بر رسیدگی به آن داشتیم اما به لحاظ قانونی دهیاری نمی‌تواند بودجه خود برای رسیدگی به این اثر صرف کند.

وی با بیان اینکه کارهای مختلفی از جمله مکاتبه با میراث، تهیه برنامه‌ای از این مسجد و پخش آن در صدا و سیما صورت گرفته است، تصریح کرد: با وجود انجام کارهای مختلف برای حفاظت از این اثر هیچ اقدامی از سوی سازمان میراث فرهنگی در خصوص این بنا صورت نگرفت.

به نظر می‌رسد مسئولان محلی از عملکرد میراث فرهنگی در خصوص این مسجد رضایت ندارند. تا جایی که دهیار روستای هفتشویه هم از این موضوع گلایه می‌کند.

میراث فرهنگی منتظر تخریب 30 درصد باقیمانده مسجد جامع هفتشویه است!

ستاری، دهیار روستای هفتشویه اصفهان پیرامون اوضاع نابسامان بازمانده‌های اثر دوره سلجوقی، اظهار داشت: متولی این امر میراث فرهنگی است و همین میزان اثری هم که همچنان برجا مانده به واسطه تلاش‌های دهیاری برای حفظ آن بوده است.

وی پیرامون جزییات اقدامات دهیاری در راستای حفظ و نگهداری این اثر تاریخی گفت: از جمله اقدامات دهیاری می‌توان به دیوارکشی، محصور کردن محوطه و تهیه قفل برای در مسجد برای جلوگیری از ورود افراد اشاره کرد.

دهیار روستای هفتشویه اصفهان با اشاره به محدود بودن اعتبارات دهیاری ادامه داد: با توجه به این نکته ما چندین مرتبه با سازمان میراث فرهنگی جلسه‌ای برقرار کردیم و گفتیم متولی این موضوع شما هستید و دهیاری نمی‌تواند هزینه‌ای برای این امور انجام دهد و دهیاری فقط می‌تواند در حد توان خود از آن محفاظت به عمل آورد.

وی پیرامون آخرین مکاتبات دهیاری روستای هفتشویه با میراث فرهنگی برای رسیدگی به بنای تاریخی مسجد جامع هفتشویه افزود: جلسات متعددی با میراث فرهنگی گذاشتیم چراکه متولی این جریان میراث فرهنگی است.

ستاری افزود: باید جلسه‌ای از سوی میراث فرهنگی با دهیاری هماهنگی‌هایی برای محافظت از این بنا صورت گیرد چرا که دهیاری تنها می‌تواند آن را محصور کند و مانع از ساخت‌وساز در مجاورت این اثر شود.

وی پیرامون ساخت‌وسازهای صورت گرفته در مجاورت مسجد جامع هفتشویه اظهار داشت: حریم ساخت‌و‌ساز در کنار اثر تاریخی را میراث فرهنگی برای ما مشخص کرده و آخرین پیگیری صورت‌گرفته از سوی دهیاری برای رسیدگی به اوضاع مسجد جامع هفتشویه حدود یک سال پیش صورت گرفته است.

آمادگی رسیدگی به محیط مجاور روستا را داریم

وی پیرامون ضرورت پیگیری از میراث فرهنگی برای بررسی شرایط این بنای عهد سلجوقی، بیان کرد: اعتبارات دهیاری برای مصارف عمومی و برخی کارهایی چون رسیدگی به معابر، گذر و غیره اختصاص دارد که نمی‌توانیم برای رسیدگی به این مسجد تاریخی از آن استفاده کنیم.

ستاری افزود: دهیاری آمادگی رسیدگی به محیط مجاور این اثر را دارد اما ابتدا باید میراث فرهنگی آن را احیا کند و سپس دهیاری اقدام به رسیدگی کند.

وی با بیان آنکه میراث فرهنگی مکان‌های تاریخی دیگر را در اولویت قرار داده ، گفت: بعید می‌دانم قدیمی‌تر از این مسجد در جایی از اصفهان باشد اما وزارت میراث فرهنگی مکان‌های تاریخی دیگر را دراولویت قرار می‌دهد گویا که منتظرند 30 درصد باقیمانده این بنا نیز تخریب شود.

دهیار روستای هفتشویه اصفهان با بیان اینکه توریست‌های زیادی به این روستا سفر می‌کنند، گفت: تمام کسانی که به اینجا می‌آیند با دیدن شرایط کنونی این بنای تاریخی عهد سلجوقی تنها تاسف می‌خورند. 

احیا بهانه‌ای برای پیگیری اهداف و منافع اقتصادی

اما نکته قابل توجه در احیای آثار تاریخی، این است که تا چه اندازه پروژه‌هایی از این دست، به سود این آثار تمام می‌شود.

منصور زیرک، یکی از ‌کارشناسان میراث فرهنگی با اشاره به آنکه در سیستم ادارات مربوط به میراث فرهنگی هنگامی که بنایی نیازمند تعمیر و مرمت است اعتبارات آن را در سال آینده قرار می‌دهند، اظهار داشت: مشکلی که وجود دارد این است که نگاه میراث فرهنگی در بیشتر مواقع به بناهای تاریخی معروف‌تر است و به همین خاطر به آثاری چون مسجد جامع هفتشویه با محراب بی‌نظیری که دارد کمتر توجه می‌شود.

وی با بیان آنکه اولویت‌بندی‌ها باید در سازمان میراث فرهنگی اصلاح شود، گفت: قاعدتاً اولویت‌بندی‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید براساس مواردی چون ارزش تاریخی یک بنا و خطرهایی که آن بنا را تهدید می‌کند، باشد.

این کارشناس میراث فرهنگی با بیان آنکه گاهی اتفاقات ناگوار برای آثار تاریخی به دلیل کم‌توجهی و کوتاهی اهالی ساکن آن منطقه است، خاطرنشان کرد: باید گفت که در سازمان میراث فرهنگی شاهد ضعف مدیریتی هستیم که بی‌فکری و کم‌توجهی اهالی یک منطقه نسبت به آثار تاریخی مزید بر علتی برای غفلت از آثار تاریخی می‌شود.

وی با بیان آنکه خیلی از پروژه‌های اصفهان با عنوان احیا آغاز می‌شود، افزود: با وجود اینکه عنوان احیا برای برخی پروژه‌ها انتخاب می‌شود اما فقط منفعت اقتصادی در پس آن قرار دارد همچون پاساژی که به بهانه احیا در کنار چهارباغ ساخته شد.

وی با اشاره به آنکه اصفهان 6 هزار اثر ثبت شده دارد، اظهار داشت: یک کویر را هیچ‌گاه نمی‌توان با یک سطل آب سیراب کرد، همین سی و سه پل عزیز ما هر سال نیازمند ترمیم است که بودجه کمی هم دارد و برای کارهای میراث بودجه کمی به طور کل وجود دارد.

این کارشناس میراث فرهنگی با بیان آنکه اکثر مدیران در سازمان میراث فرهنگی از تخصص کافی برخوردار نیستند، اظهار داشت: یک مدیر باید غیر از تخصص، دلسوز باشد چرا که تخصص به تنهایی برای آثار تاریخی کافی نیست.

وی پیرامون حفظ و حراست از 30 درصد باقیمانده مسجد جامع هفتشویه، گفت: ابتدا باید آن بخشهایی از بنا همچون محراب گچبری شده این مسجد که به لحاظ تاریخی نیز بسیار ارزشمند است که در معرض عوامل طبیعی همچون باد و باران و آفتاب قرار دارد پوشانده شود.

زیرک با اشاره به آنکه امکان تهیه سقف دوم وجود ندارد، خاطرنشان کرد: باید به صورت موضعی پوشانده شود و با مصالح موجود در سازمان میراث فرهنگی برای استحکام بخشی بخش‌های باقیمانده اقدام شود.

میراث فرهنگی هم نگران موضوع است!

مسئولان اداره‌کل میراث فرهنگی اصفهان نیز بر این باور هستند که مشکلات مسجد، به حدی شده که دیگر قابلیت بازسازی آن وجود ندارد و تنها باید به حفظ و نگهداری آن کمک کرد.

ناصر طاهری،‌ معاون اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیرامون مشکلات کنونی بنای تاریخی مسجد جامع هفتشویه، اظهار داشت: ما نگران این موضوع هستیم و مدت زمانی طولانی است که بناها رها شده است و به همین صورت مانده و ما نیز پیگیر آن هستیم که این مسئله به گونه‌ای پیش رود که بتوانیم از بقایای این اثر تاریخی حفاظت کنیم.

وی با بیان آنکه حفاظت از این اثر تاریخی کار دشواری است، گفت: به لحاظ علمی این اثر دیگر قابل بازسازی نیست و هرآنچه که از آن برجا مانده است قابلیت حفظ و نگهداری دارد.

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، افزود: در مورد بناهای این چنین و مشابه به این بنا تنها اقدام حفاظتی می‌کنیم چرا که از نظر علمی هم صحیح نیست که این بناهای تاریخی را بازسازی کنیم.

وی در ادامه گفت: بازسازی تنها برای بناهایی اتفاق می‌افتد همچون ارگ بم که تمام مستندات، بقایا و شواهد آن وجود دارد و یا در زمان جنگ مسجد جامع اصفهان بمباران شد و آن قسمت قابل بازسازی بود به دلیل آنکه مستندات کافی وجود داشت.

طاهری با اشاره به آنکه بر روی آثاری چون تپه‌های سیلک و بخش‌های از تخت جمشید پوشش‌های حفاظتی قرار گرفته است، بیان کرد: باید سقف موقتی را برای این بنا نیز در نظر گرفت و جزء برنامه‌های سازمان میراث فرهنگی هست.

وی با اشاره به انجام اقداماتی در راستای ایجاد پوشش حفاظتی بر روی بقایای این اثر عهد سلجوقی گفت: اولین کاری که در مورد این بنا انجام باید داد تثبیت وضع موجود آن است و سپس به سراغ مراحلی چون استحکام بخشی و مقاوم‌سازی آن رفت.

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: می‌شود بر روی این اثر سایبانی ایجاد کرد تا از عوامل فرسایش در امان باشند و همچنین این پایه‌های کنونی به قطع باید مقاوم‌سازی شود.

برخی دیدگاه‌ها درمورد میراث فرهنگی صحیح نیست

وی با بیان آنکه سازمان میراث فرهنگی هرکجا که احساس کند اولویتی وجود دارد اعتبارتش را به آنجا اختصاص می‌دهد، افزود: این دیدگاه که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تنها بناهای شاخص را در اولویت خود قرار می‌دهد دیدگاه درستی نیست.

کسی به ما اطلاع نداد!

طاهری با بیان آنکه پیگیری‌ها از دهیاری هفتشویه از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیرامون مسجد جامع هفتشویه صورت گرفته است، اظهار داشت: در بارندگی اخیری که اتفاق افتاد، خود میراث پیگیر این بنا شد و کسی نیز به ما اطلاع نداد و نقاط مختلف شهرستان‌ها را بازدید کردیم. پیرو این بازدید جلسه شورای فنی برگزار شد و مصوب شد که پوشش حفاظتی برای آن در نظر گرفته شد.

وی با اشاره به آنکه به واسطه درآمد بناهای تاریخی شاخص همچون چهلستون، باغ فین و سایر آثار تاریخی هزینه‌های بناهای غیردرآمدزا را هم تهیه می‌کنیم، گفت: اعتبار دولتی در کل کشور بسیار کم است چرا که وزیر هم می‌گویند که اگر کل بودجه ناشی از درآمدهای نفتی را هم برای ترمیم و مرمت آثار تاریخی اختصاص دهند باز هم این هزینه کم است.

پول نداریم....

معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خاطرنشان کرد: ما براساس بضاعت خودمان و همچنین دستمان را هم به سمت سازمان اوقاف، شهرداری و یکسری سازمان‌های ذی‌ربط دراز می‌کنیم تا اعتبارات خود را به دست بیاوریم و بتوانیم مشکلات بناهای تاریخی را برطرف کنیم.

بی‌توجهی به آثار تاریخی ارزشمند ایران زمین، در قلب تاریخی کشور و در شرایطی که می‌توان بر میراث ملموس و ناملموس ایران اسلامی، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی صورت داد، از موضوعات مهمی است که به نظر می‌رسد در دولت‌های مختلف مغفول مانده و هرگز از ظرفیت‌های بخش خصوصی در این زمینه استفاده نمی‌شود.

نگاه جزیره‌ای، بروکراسی‌های بسیار زیاد و البته نگاه‌هایی که منجر به رفتارهای سلیقه‌ای مدیران می‌شود، در کنار معضل مهمی به نام نبود بودجه، آثار تاریخی ارزشمند استان اصفهان را در معرض تخریب و از بین رفتن قرار داده و دیر یا زود، این مسجد جامع 700 ساله را نیز دستخوش تخریب کامل می‌کند.

نبود اقدامات اساسی در خصوص فرهنگ‌سازی محلی برای حمایت مردم روستا از احیای این مسجد و همچنین طریقه صحیح رفتارها نیز از جمله مهمترین موضوعات در این زمینه به شمار می‌رود.

اگر هرچه سریعتر اقدامی جدی از سوی مسئولان و متولیان امر این مسجد صورت نگیرد، بدون شک شاهد اتفاقات ناگوار و تخریب کامل آن خواهیم بود... به انتظارِ اقدام جهادی مدیرانِمان نشسته‌ایم...

انتهای پیام/163/ش