گزارش|انتقال گاز باکو به ایتالیا از طریق ترکیه؛ نگاهی به سیاست ترانزیتی آنکارا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، انتقال گاز دریای خزر به کشور اروپایی ایتالیا، یکی دیگر از ابعاد همکاری گازی بین جمهوری آذربایجان، ترکیه و اروپا است.

هم اکنون، ترکیه و جمهوری آذربایجان، در حوزه انرژی، به بازیگرانی تبدیل شده اند که بخشی از نیاز گاز بازار اروپا را تامین می کنند. با همکاری آنکارا و باکو، امکان انتقال گاز از میدان گازی شاه دنیز در دریای خزر و در سواحل جمهوری آذربایجان به اروپا فراهم شده است.

آنکارا آغاز انتقال گاز جمهوری آذربایجان به ایتالیا را همچون «سرآغاز فصل جدیدی از نقش آفرینی ترکیه در تامین امنیت انرژی رسانی» به قاره اروپا قلمداد کرد.

بر اساس اطلاعیه وزارت خارجه ترکیه که دیروز جمعه منتشر شد، روند انتقال گاز جمهوری آذربایجان به ایتالیا از راه خط لوله ترانس آدریاتیک آغاز شد. خط لوله انتقال گاز از دریای خزر به اروپا از سه بخش (خط لوله جنوب قفقاز، خط لوله ترانس آناتولی و خط لوله ترانس آدریاتیک) تشکیل شده است.

خط لوله گاز ترانس آدریاتیک که به طول 878 کیلومتر احداث شده است با عبور از یونان، آلبانی و دریای آدریاتیک به جنوب ایتالیا می رسد.  

کار احداث این خط لوله انتقال گاز، در یک روند چهار و نیم ساله و در سال 2019 به پایان رسید و در انتهای مسیر خود، به خط لوله گاز ترانس آناتولی یا تاناپ متصل می شود. در واقع، خط لوله ترانس آتلانتیک، به عنوان بخش اروپایی گذرگاه گازی جنوب محسوب می شود که هدف آن، انتقال گاز طبیعی به اروپا از مبادی دریای خزر و خاورمیانه است.

طول این گذرگاه گازی، که خط لوله ترانس آتلانتیک بخشی از آن محسوب می شود، 3500 کیلومتر است و این طرح با سرمایه گذاری 40 میلیارد دلاری به اجرا در آمده است.

انتقال گاز حوزه دریای خزر به ایتالیا، علاوه بر تقویت روابط باکو – آنکارا، زمینه ساز تحول در روابط روسیه و اتحادیه اروپا خواهد بود.

ترکیه از شاهرگ های آبی تا شاهرگ های گازی

دجله و فرات به عنوان دو شاهرگ مهم حوزه جغرافیایی وسیعی که بین النهرین خوانده می شود، از ترکیه وارد سوریه و عراق می شوند. این دو رود، همواره نقش مهمی در تاریخ تحولات و تمدن منطقه ایفا کرده اند. حالا ترکیه در برابر این دو کشور یعنی عراق و سوریه، از کارت مهمی به نام آب برخوردار است و با وجود آن که سیاست و رویکرد سدسازی ترکیه مورد اعتراض بغداد و دمشق قرار گرفته، اما دست کم در مورد عراق، می توان چنین گفت که مقدمات هماهنگی و مدیریت مشترک آب بین ترکیه و عراق به وجود آمده است.

در مورد سوریه هم، احتمالاً در آینده و بر اساس توافقات قدیمی انطاکیه، راه هایی برای حصول توافق، وجود خواهد داشت. (سیاست سدسازی ترکیه و اثرگذاری بر آب دجله و فرات، به طور غیرمستقیم بر سرنوشت رود اروند و جنوب ایران نیز تاثیر می گذارد.)

حالا ترکیه تلاش می کند تا علاوه بر شاهرگ های آبی دجله و فرات، با شاهرگ گازی امتیاز بگیرد و به شکل بهتری از مزیت های جغرافیایی خود، استفاده کند. بنابراین می توان گفت، در حال حاضر، دو خط لوله انتقال گاز تاناپ و ترک استریم، اصلی ترین شاهرگ های گازی ترکیه به اروپا هستند و نقش بی بدیلی در اکنون و آینده ترکیه ایفا می کنند.

خط لوله تاناپ «TANAP» (Trans-Anatolian gas pipeline) برای ترکیه و جمهوری آذربایجان از اهمیت حیاتی بالایی برخوردار است و این فاکتور مهم، نقش مهمی در روابط آتی ترکیه، جمهوری آذربایجان، گرجستان و روسیه ایفا می کند.

تاناپ از دل ترکیه و از بین 20 استان ترکیه می گذرد و با آن که هنوز هم قیمت گاز طبیعی در ترکیه بسیار بالا است و به طور میانگین 10 درصد از درآمد ماهانه خانواده ها را می بلعد، اما در بخش صنعت، سود کلانی برای دولت و بخش خصوصی ایجاد کرده است.

همچنین خط لوله ترک استریم، به عنوان یک خط انتقال استراتژیک که گاز روسیه را از ژرفای آب های دریای سیاه، به ترکیه و اروپا می رساند. دو روز پیش، الکسی میلر، رئیس شرکت گاز پروم روسیه اعلام کرد که از زمان راه ‌اندازی پروژه خط لوله ترک استریم تاکنون، مقدار گاز منتقل شده از طریق این خط لوله 2.2 برابر شده است.

این خط لوله که در 8 ژانویه 2020 و با حضور رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین روسای جمهور ترکیه و روسیه افتتاح شد، حالا 1 ساله شده است. این خط لوله، گاز روسیه را از طریق دریای سیاه علاوه بر ترکیه به کشورهای بلغارستان، یونان، مقدونیه شمالی، رومانی، صربستان و بوسنی و هرزگووین منتقل می‌کند.

خط لوله گازی ترک استریم، گاز روسیه را ابتدا از زیر آب، به ترکیه و سپس به اروپا پمپاژ می کند. این پروژه از دو خط تشکل می ‌شود که هر یک از آنها ظرفیت پمپ سالانه 15.75 میلیارد متر مکعب گاز را دارا هستند.

اروپا بزرگترین مصرف کننده گاز طبیعی در جهان محسوب می شود و حالا با اقدام مشترک آنکارا و باکو، از وابستگی کشورهای اروپایی به روسیه برای تامین گاز طبیعی خواهد کاست.

بنابراین ترکیه ناچار است از منظر ایجاد منافع، موازنه را به شکلی مدیریت کند که روسیه را راضی نگه دارد. البته روسیه، علاوه بر خط ترک استریم، از مدت ها قبل، خط گذرگاه جنوب را در اختیار دارد و صدور گاز روسیه به بازار اروپا، صرفاً منوط به گذر از خاک ترکیه نیست.

گاز، برق و دیپلماسی

هر سال به طور میانگین، نزدیک به 50 میلیارد دلار از درآمدهای ترکیه، صرف واردات سوخت می شود و وابستگی این کشور به نفت و گاز، هم مانعی بر سر راه توسعه و هم دلیلی برای بالا رفتن هزینه های تولید و حتی افزایش هزینه های زندگی است. چرا که شهروندان ترکیه، گران ترین بنزین دنیا را در باک خودرو می ریزند، کشاورز ترکیه ای، گران ترین گازوئیل دنیا را می خرد و در خانه های ترکیه نیز، مصرف گاز و برق، هزینه گزافی بر دست خانواده ها می گذارد.

دیپلماسی انرژی برای ترکیه به یک حوزه حساس سیاسی و اقتصای تبدیل شده و شواهد نشان می دهد که وزارت امور خارجه ترکیه برای هموارسازی راه انتقال و صدور انرژی، فعالیت های گسترده ای در دست اجرا دارد.

حالا نه تنها در حوزه گاز، بلکه در حوزه برق نیز، تلاش برای انتقال و صادرات، معنا و مفهوم مهم تری پیدا کرده و بخشی از تجار انرژی در بخش خصوصی ترکیه، به دنبال آن هستند تا زمینه های صادرات برق به اروپا را ایجاد کنند. آنها بر این باورند که ترکیه می تواند با صادرات برق به عراق و اقلیم کردستان، همچنین صادرات برق به اروپا از طریق بلغارستان، درآمدهای بیشتری خواهد داشت.

در همین حال، انتقال نفت اقلیم کردستان عراق از طریق بندر جیحان به بازارهای جهانی هم ادامه دارد و احتمالاً در آینده، ترکیه برای انتقال گاز اقلیم کردستان عراق و نیز ارتباط گرفتن با بصره، برنامه های جدیدی را در دستور کار قرار خواهد داد.

 اما طبیعتاً ترکیه برای رسیدن به موفقیت در حوزه انتقال و صادرات انرژی، نیاز به تعامل دیپلماتیک بیشتری با کشورهای منطقه و جهان دارد. شواهد نشان می دهد که منافع مشترکی که بین روسیه، ترکیه، جمهوری آذربایجان و گرجستان ایجاد شده، بخش مهمی از اهداف و رفتارهای ترکیه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

انتهای پیام/