چرا کاهش نرخ بیکاری به ۹.۵ درصد مثبت نیست؟ + نمودار

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد، بازار کار کشور در سال 1399 بیش از هرچیز متأثر از شیوع ویروس کرونا بوده است. با این حال این بازار به طور سنتی با چالش‌های بسیاری ازجمله نرخ پایین مشارکت بالاخص در زنان، نرخ بالای بیکاری جوانان و قشر تحصیل کرده، اشتغال ناپایدار و کم کیفیت و عدم توازن منطق‌های دست به گریبان بوده است.

با وجود افزایش 3 میلیون نفری تعداد شاغلین طی سال‌های 1394 تا 1398 با این حال چالش‌های مذکور همچنان باقی است و در برخی موارد حتی تشدید نیز شده است. در ادامه برخی از مهم‌ترین متغیرهای بازار کار مورد بررسی قرار می‌گیرد:

براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، از پاییز 1393 تا پاییز 1398 ،به طور متوسط در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل از آن بیش از 700 هزار نفر به جمعیت فعال اضافه شده‌اند. به این معنا که با برآورد مقادیر سالیانه، طی سالهای 1393 تا 1398 حدود 3.5 میلیون نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شده که در مقایسه با عدم افزایش جمعیت فعال در دهه قبل از آن افزایش قابل ملاحظه‌ای است.

بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد افزایش جمعیت فعال و نرخ مشارکت طی این بازه زمانی، تحولی است که زنان، جمعیت دارای تحصیلات دانشگاهی و متولدین دهه 70 نقش پُررنگی در ایجاد آن داشته‌اند.

با این حالبا شیوع ویروس کرونا این روند قطع شد به طوری که در زمستان 1398 نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعیت فعال 430 هزار نفر کاهش داشته است و در بهار و تابستان 1399 نسبت به فصل مشابه سال قبل، جمعیت فعال به ترتیب 1990 و 1626 هزار نفر کاهش داشته است.

نمودار تغییرات جمعیت فعال 15 ساله و بیشتر در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل (هزار نفر):

روند نزولی افزایش جمعیت فعال در فصول اخیر سبب شده نرخ مشارکت، روندی نزولی به خود بگیرد که این موضوع در نمودار زیر مشخص است:

بررسی‌های مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد، طی دوره پاییز 1393 تا پاییز 1398 حدود 85 درصد جمعیت اضافه شده به جمعیت فعال، شاغل شده‌اند و به طور متوسط در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل 621 هزار نفر به جمعیت شاغل اضافه شده است. اضافه شدن حدود 3 میلیون نفر طی پنج سال به جمعیت شاغل کشور رخداد بسیار مهمی است.

هرچند حتی بدون شیوع ویروس کرونا نیز با روندهای شکل گرفته در سال‌های 1397 و 1398 به نظر می‌رسید روند اشتغالزایی اقتصاد به زودی متوقف خواهد شد، با این حال بحران کرونا سبب شد جمعیت شاغل در بهار و تابستان 1399 به ترتیب حدود 1500 و 1209 هزار نفر، نسبت به فصل مشابه سال قبل کاهش یابد. ضمن اینکه ساختار بازار کار کشور باعث شده تا اثر شیوع این بیماری بر بازار کار تشدید شود.

نتایج مطالعات نشان می‌دهدبنگاه‌های کوچک، مشاغل غیررسمی، بخش خدمات در معرض آسیب‌های شدیدتر ناشی از شوک کرونا در کوتاه مدت هستند. این درحالی است که اشتغال ایجاد شده طی سال‌های اخیر نه توسط بخش دولتی یا شرکتی و کارخانه‌ای، بلکه عمدتاً توسط بخش غیرشرکتی و با تمرکز بر خدماتی مانند خرده فروشی و عمده فروشی تعمیرات، حمل و نقل، واسطه‌گری، خدمات مواد غذایی و... ایجاد شده است.

این مشاغل با وضعیت شغلی «کارکن مستقل» طبقه‌بندی می‌شوند و دارای قرارداد به معنای متعارف بین بنگاه‌های اقتصادی و کارکنان خود نیستند و تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند. این گروه از شاغلان عمدتاً دارای مشاغل تمام وقت نیستند و در موقعیت‌های شغلی ناپایداری مشغول هستند که بیشتر به تقاضای خانوارها و حضور آنان در خارج از خانه وابسته است. لذا کاهش تقاضای رخ داده طی ماه‌های اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا سبب از بین رفتن این مشاغل شد.

نمودار افزایش جمعیت شاغل 15 ساله و بیشتر در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل (هزار نفر):

در تابستان 1399 نسبت به تابستان 1398، جمعیت بیکار 417 هزار نفر کاهش داشته که موجب کاهش نرخ بیکاری به 9.5 درصد شده است. البته با توجه به افزایش بی‌سابقه جمعیت غیرفعال در سه فصل اخیر، کاهش نرخ بیکاری علامت مثبتی تلقی نمی‌شود. 2.3 درصد از بیکاران و 8.9 درصد از جمعیت شاغل تابستان 1398 در تابستان 1399 به جمعیت غیرفعال اضافه شده‌اند.

سهم بیکاران دارای تحصیلات دانشگاهی طی سال‌های اخیر همچنان صعودی بوده و حدود 50 درصد بیکاران کشور را جمعیت دانشگاهی تشکیل دهند.

چشم انداز وضعیت بازار کار

با گذر از شوک اولیه بیماری کرونا میزان کاهش اشتغال دچار تغییر جدی شده است. درواقع درحالی که در بهار سال 1399 حدود 6.1  درصد از تعداد شاغلین در بهار 1399 نسبت به بهار 1398 کاهش یافته، این رقم برای فصل تابستان حدود 4.9 درصد بوده است.

با تداوم این روند پیش‌بینی می‌شود میزان کاهش اشتغال در فصول پاییز و زمستان بسیار کمتر از فصول ابتدایی سال باشد. ضمن اینکه با چشم انداز مثبت شکل گرفته درخصوص واکسن کرونا پیش‌بینی می‌شود بخشی از مشاغل از دست رفته در سال 1399 در سال 1400 احیا گردد.

با این حال همان گونه که بیان شد به دلایل مختلف ازجمله رشد منفی سرمایه‌گذاری در سال های اخیر ظرفیت اشتغالزایی اقتصاد ایران محدود خواهد بود و تصور تداوم روند سال‌های 1393 تا 1398 در کوتاه مدت حتی با فرض رفع آنی تحریم‌ها دور از واقع است. به خصوص آنکه رفع تحریم‌ها عمدتاً بر بخش‌هایی مثل نفت و صنایع بزرگ اثرگذار است که از منظر اشتغالزایی ظرفیت چندانی ندارند.

انتهای پیام/