چالش‌ها و موانع روابط آینده ترکیه و عربستان/ موج تازه اختلافات ریاض و ابوظبی در راه است؟
درحالی که عربستان پس از شکست ترامپ در انتخابات آمریکا، در راستای یافتن متحدان جدید منطقه‌ای به دنبال نزدیکی با ترکیه است، اما هنوز چالش‌هایی وجود دارد که این روند را دشوار می‌کند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری الخلیج الجدید پس از تصمیم دولت جدید آمریکا به ریاست «جو‌بایدن» برای تعلیق فروش سلاح به عربستان و امارات و بازنگری در معاملات تسلیحاتی با این دو کشور و نیز تهدید به افشای گزارش اطلاعاتی درباره پرونده قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی، اکنون ریاض باید به دنبال اتخاذ سیاستی جدید در پرونده های داخلی و خارجی خود مطابق با رویکرد دولت جدید ایالات متحده باشد.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در صفحه اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
تلاش عربستان برای نزدیکی به ترکیه پس از شکست ترامپ
بر همین اساس پس از توافق آشتی میان عربستان، امارات ،بحرین و مصر با قطر در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس ممکن است ریاض به دنبال کاهش تنش با ترکیه باشد تا در سایه عدم اطمینان به روابط خود با ساکنان جدید کاخ سفید گزینه های بیشتری در منطقه برای خود به دست بیاورد.
تحرکات عربستان برای بهبود روابط با ترکیه بلافاصله پس از شکست «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری این کشور نمایان شد. در تاریخ 21 نوامبر 2020 «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان پیش از برگزاری اجلاس گروه 20 در این کشور با «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه تماس گرفت و دو طرف در این تماس تلفنی بر ضرورت ادامه گفتگوها جهت رفع موانع در روابط دو جانبه تاکید کردند.
اندکی پس از آن «فیصل بن فرحان» وزیر امور خارجه عربستان اظهار داشت که رابطه عربستان با ترکیه بسیار خوب و دوستانه است و تحریم غیررسمی محصولات ترکیه از جانب عربستان را تکذیب کرد. 26 نوامبر 2020 «مولود چاووش اوغلو» وزیر خارجه ترکیه با همتای سعودی خود درباره روابط ریاض و آنکارا و همچنین موضوعات مختلف خاورمیانه و آفریقا گفتگو کردند. طرف ترکی در این گفتگو تاکید کرد که مشارکت قوی میان ترکیه و عربستان به نفع دو کشور است.
اما با همه این وجود ونیز برخلاف اینکه عربستان به محاصره قطر پایان داد و روابط دیپلماتیک خود را با دوحه از سر گرفت مشکلات زیادی در روابط ریاض و آنکارا وجود دارد که حل آنها به سادگی ممکن نیست. این مشکلات شامل پرونده جمال خاشقجی که هنوز بسته نشده، جنگ داخلی لیبی و اطلاعات مربوط به دست داشتن عربستان سعودی در تلاش برای انجام یک کودتا در ترکیه در سال 2016 و نیز حمایت ریاض از یونان است. همه این مسائل تاکنون سبب شده تا اعتماد پایداری میان ترکیه و عربستان شکل نگیرد.
همچنین اگرچه ایالات متحده تنها متغیر مهم در معادله روابط عربستان و ترکیه نیست؛ اما ورود بایدن به کاخ سفید سبب شده تا آنکارا و ریاض به شکل قابل توجهی در روابط خود تجدید نظر کنند. درواقع این منطقی است که عربستان سعودی و ترکیه در دوره پسا ترامپ رفتارهای متفاوتی داشته و ممکن است تصمیم بگیرند برای مدیریت رویکرد دولت جدید آمریکا روابط خود را نزدیک تر کنند.
در این زمینه «علی باکر» کارشناس امور خاورمیانه و مقیم آنکارا اظهار داشت که ترامپ برای سرکوب مخالفان، شاهزادگان، تاجران، روشنفکران و فعالان حقوق بشر در عربستان حمایت زیادی از «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور کرد. ترامپ همچنین نقش اصلی در حمایت از بن سلمان در مقابل پیامدهای جنایت قتل خاشقجی داشت. رئیس جمهور سابق آمریکا همچنین به سعودی ها اجازه داد تا بدون محدودیت به کشتار غیرنظامیان در یمن ادامه دهند و نیروهای آمریکایی را به عربستان سعودی فرستاد تا در جنگ یمن به سعودی ها کمک کنند. اما در این شرایط قطعاً بایدن مانند ترامپ نخواهد بود.
همچنین ترکیه که تمایل داشت مانند عربستان رضایت ترامپ را جلب کند و از شکست وی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ناراحت شد با واقعیت های سیاست بایدن روبرو است که می تواند مشکلاتی برای آنکارا به وجود بیاورد. مشکلاتی مانند روابط دفاعی میان ترکیه و روسیه ،تنش ها در شرق مدیترانه و مسائل مربوط به حقوق بشر می‌تواند تنش میان دولت بایدن و آنکارا افزایش دهد. در نتیجه ترکیه قصد دارد برای مقابله با این مشکلات احتمالی روابط خود را با عربستان سعودی و چه‌بسا رژیم صهیونیستی بهبود بخشد.
در عین حال کاهش تنش در روابط عربستان و قطر می‌تواند نشانه خوبی برای روابط ریاض و آنکارا باشد؛ به این صورت که پس از آشتی نسبی میان کشورهای حوزه خلیج فارس ترک‌ها می توانند روابط خود را با عربستان بهبود ببخشند بدون اینکه مجبور باشند اتحاد خود با قطر را زیر سوال ببرند. همچنین با ازسرگیری روابط عربستان و قطر احتمالا سعودی‌ها حضور نظامی ترکیه در قطر را تهدید کمتری برای خود می دانند، هر چند که از این موضوع ناراضی هستند.
موانع و چالش‌ها در روابط آینده ریاض و آنکارا
اما با همه این وجود هنوز موانع اجتناب ناپذیری وجود دارد که ترکیه و عربستان برای پیشبرد روند صلح خود با آن روبرو خواهند شد. در این میان تنش های فراوان در روابط اردوغان با محمد بن سلمان از جمله موانع اصلی در برقراری روابط نزدیک ترکیه و عربستان است. رسانه های ترکیه بن سلمان را عامل اصلی موضع گیری ریاض برابر آنکارا توصیف می کنند.
بن سلمان در گذشته اظهاراتی ضد آنکارا بیان و ترکیه را عضوی از «مثلث شر» توصیف کرده بود. این موضعگیری های ولیعهد سعودی در برابر ترکیه در حالی صورت می گرفت که ملک سلمان تلاش می‌کرد تا روابط قابل قبولی با اردوغان داشته باشد. البته با وجود اینکه رسانه ها و طرف های ترک همچنان بر نقش بارز بن سلمان در قتل جمال خاشقجی تاکید دارند شخص اردوغان به طور مستقیم اشاره نکرده که دستان بن سلمان آغشته به خون خاشقجی است.
بنابراین باید ببینیم که چگونه صعود محمد بن سلمان به تخت پادشاهی عربستان می توانند روابط ریاض با آنکارا را تحت تاثیر قرار دهد. اولین فرضیه در این میان مربوط به آن است که احتمالاً در صورت پادشاهی محمد بن سلمان در عربستان چشم انداز در روابط نزدیک میان ریاض و آنکارا بسیار دور خواهد بود.
نقش امارات در جلوگیری از بهبود روابط عربستان و ترکیه
از سوی دیگر کارشناسان معتقدند با توجه به نفوذ امارات به عنوان یک قدرت استراتژیک در حوزه خلیج فارس بر عربستان و نیز دیگر بازیگران خاورمیانه دشوار است که از نقش ابوظبی در این تحلیل شویم. در این میان ابوظبی درباره هرگونه بهبود روابط میان عربستان و ترکیه دیدگاه منفی دارد. هر چند که عربستان در سال‌های اخیر در روابط خود با ترکیه با مشکلات اساسی روبرو شد، اما روابط ابوظبی با آنکارا بسیار پر تنش تر از روابط ریاض و ترکیه بود.
مقامات ابوظبی، ترکیه را خطرناک ترین بازیگر منطقه و حتی خطرناک تر از ایران می دانند. «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی درصدد حفظ اتحاد خود با عربستان علیه ترکیه است و تلاش دارد تا شکافی عمیق میان ریاض و آنکارا ایجاد کند. البته ابوظبی کارت های لازم برای حفظ تنش ها در روابط ترکیه و عربستان را دارد.
«بولنت آراس» استاد روابط بین الملل در مرکز مطالعات خلیج فارس در دانشگاه قطر در این زمینه اظهار داشت، آنکارا معتقد است که امارات متحده عربی برای جلوگیری از روابط نزدیک میان ترکیه و عربستان تلاش خواهد کرد. همچنین امارات ابزارهای سیاسی و رسانه‌ای در اختیار دارد که می تواند برای مانع‌تراشی در روند صلح آنکارا و ریاض از آنها استفاده کند.
هرچند که رویکرد عربستان و ترکیه برای یک صلح جامع قطعی نیست؛ اما به راحتی می‌توان گفت که هرگونه پیشرفت چشمگیری در روابط آنکارا و ریاض موجب نارضایتی مقامات ابوظبی خواهد شد، زیرا امارات در سال‌های اخیر تلاش زیادی برای ایجاد یک اتحاد عربی ضد ترکیه کرده که اعضای آن برای مقابله با نفوذ آنکارا با یکدیگر همکاری می‌کنند و به سادگی از این تلاش های خود چشم پوشی نمی کند.
به گفته تحلیلگران عادی‌سازی روابط میان امارات با رژیم صهیونیستی از جمله اقداماتی بود که امارات برای متحد کردن بازیگران منطقه‌ای بیشتر در برابر آنکارا انجام داد. بنابراین قطعاً اقدام عربستان برای نزدیکی به ترکیه به نوعی دور زدن تلاش های امارات در این زمینه به شمار می آید که منبع جدیدی از تنش در روابط میان عربستان و امارات در سال 2021 خواهد بود. به همین دلیل در ماه‌ها و سال‌های آینده سعودی‌ها باید تصمیمات دشواری درباره موقعیت ریاض در جنگ سرد میان آنکارا و ابوظبی بگیرند.
انتهای پیام/
