نگاهی به تلاش ترکیه برای وارد کردن ترکمنستان در مدار

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دیروز در ترکیه، پنجمین دور نشست 3 جانبه ترکیه، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در سطح وزرای امور خارجه برگزار شد.

توجه به پیام ها و محتوای سخنان مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه، جیحون بایرام‌اف وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان و مولود رشید مردوف وزیر امور خارجه ترکمنستان، نشان دهنده این واقعیت است که این 3 کشور، به دنبال تحولات جدیدی که در قفقاز جنوبی روی داده، اهداف و برنامه های جدیدی برای همکاری منطقه ای دارند و علاوه بر تعامل در حوزه های سیاسی - امنیتی، در بخش تجاری و انرژی نیز سوداهای جدیدی دارند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

برجسته شدن نقش ترکیه و آذربایجان

تحولات قفقاز جنوبی و شکست ارمنستان در برابر جمهوری آذربایجان بخشی از تحولاتی است که همکاری و تعامل بین آنکارا، باکو و مسکو را ارتقا داده و فضایی خلق کرده که در آن، منافع اقتصادی و شراکت در ترانزیت انرژی حرف اول را می زند.

همکاری بین جمهوری آذربایجان و ترکیه، اتفاق جدیدی نیست و مدتهاست که سران این دو کشور ترک زبان، شعار دو دولت – یک ملت را طرح کرده و حتی برخی تحلیل گران تندرو از ضرورت یک دولت شدن این دو کشور سخن به میان می آورند!

اگر چه ترکمنستان هم در شرایط فعلی رفته رفته به بلوک آنکارا – باکو نزدیک می شود، اما طبیعتاً در این میان، بیشترین همکاری و شراکت بین ترکیه و جمهوری آذربایجان در جریان خواهد بود که قبلاً با استفاده از خط انتقال تاناپ، گاز خزر را به ایتالیا رسانده اند.

شاید به همین خاطر است که جیحون بایرام‌اف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان در نشست خبری مشترک با وزرای خارجه ترکیه و ترکمنستان، اعلام کرد:«میدان گازی و نفتی که تحت عنوان «دوستی» نامگذاری شده و توسط آذربایجان و ترکمنستان در دریای خزر مدیریت خواهد شد، به امنیت انرژی ترکیه و کشورهای دیگر اروپا کمک خواهد کرد».

بایرام‌اف با اشاره به این که با همتایان خود دیدارهای دوجانبه و سه‌جانبه انجام داده، بر رشد روابط ترکیه و آذربایجان در تمام زمینه‌ها تاکید کرد و حمایت معنوی و سیاسی مردم و دولت ترکیه از آذربایجان برای آزاد‌سازی اراضی این کشور را مهم و روحیه بخش دانست.

جیحون بایرام‌اف با اشاره به این که ترکیه اولین کشوری است که آذربایجان توافق حذف گذرنامه برای سفر با آن امضا کرده است، گفت:«اتحاد ترکیه و آذربایجان به قوت خود باقی است. این اتحاد بر پایه دوستی، برادری، شراکت استراتژیک و احترام متقابل تاسیس شده است».

وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان، همچنین اعلام کرده که در نشست  آنکارا، هر 3 کشور، درباره مواردی مانند تجارت، انرژی، گمرک، حمل و نقل، امنیت و کشاورزی به تبادل نظر پرداخته ‌اند.

بر اساس اطلاعاتی که این دیپلمات آذربایجانی در اختیار رسانه های ترکیه گذاشت، در تاریخ 21 ژانویه 2021 توافق‌نامه‌ای در خصوص اداره مشترک میدان نفتی و گازی توسط ترکمنستان و آذربایجان در دریای خزر، امضا شده  و هدف غایی این پروژه، آن است که علاوه بر کمک به اقتصاد‌های آذربایجان و ترکمنستان، به نفع امنیت انرژی ترکیه و کشورهای دیگر اروپا نیز منجر شود.

چرا ترکمنستان مهم است؟

اشتیاق ترکیه برای انتقال گاز ترکمنستان به اروپا و اهمیت موقعیت جغرافیایی این کشور، بخش دیگری از اهداف دولت اردوغان از قفقاز جنوبی تا خزر را به نمایش می گذارد.

جمهوری ترکمنستان (Türkmenistan) یک کشور محصور در خشکی در منطقه مهم آسیای مرکزی است.

ترکمنستان از شمال با قزاقستان و ازبکستان و از جنوب با افغانستان و ایران همسایه است و از سمت غرب نیز از طریق دریای خزر، با کشورهای جمهوری آذربایجان و روسیه مرز آبی دارد. ترکمنستان با 488 هزار کیلومتر مربع، تنها 6 میلیون نفر جمعیت دارد. اما آن چه به این کشور، اهمیت ویژه ای داده، این است که این کشور بر پله چهارم بزرگترین کشورهای دارنده که منابع گاز طبیعی جهان ایستاده و از این حیث، حتی از آمریکا و عربستان سعودی نیز ثروتمندتر است.

جالب است که روسیه (26 درصد)، ایران (18 درصد) و قطر (13 درصد)، مجموعاً 57 درصد از کل ذخایر  گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند و بر پله چهارم، ترکمنستان ایستاده است که دارای 4 درصد از کل گاز طبیعی جهان است که البته در مقایسه با جمعیت اندک این کشور، ذخیره کلانی است و اگر بتواند همچون قطر، از گازفروشی پول بیشتری به دست بیاورد، می تواند به رفاه و توسعه بیشتری دست پیدا کند.

ترکمن، اما دور از شورای ترک

اگر چه ترکمنستانی ها به زبان ترکمنی صحبت می کنند و این کشور را نیز باید بخشی از مجموعه ای دانست که از منظر سیاسی، هویتی و جغرافیایی، آن را «جهانِ ترک» می نامند، اما واقعیت این است که در چند سال گذشته، جمهوری ترکمنستان، روی خوشی به نشست ها و مجامع «شورای ترک» (Turkic Council) نشان نداده است و حتی به عضویت این شورا در نیامده است.

شورای ترک در سال 2009 به عنوان یک سازمان بین المللی برای ترویج همکاری جامع بین کشورهای ترک زبان تاسیس شد. اعضای موسس شورای ترک کشورهای جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه هستند و ازبکستان نیز بعداً به آن پیوسته است. اما  ترکمنستان به دلیل وضعیت خود به عنوان یک کشور بی طرف، به عضویت شورا درنیامده است.

با آن که اردوغان چندین بار از رئیس جمهور ترکمنستان خواسته که دست کم در مقام عضو ناظر، تمایل بیشتری نشان دهد، اما در عمل این اتفاق روی نداده است.

شاید یکی از اصلی ترین دلایل عدم تمایل ترکمنستان به حضور فعال در شورای ترک، به اصل بی طرفی باز می گردد. بی طرفی ترکمنستان هم در بُعد ملی و هم از حیث موازنات بین المللی اهمیت خاصی دارد.

به همین خاطر، تلاش های ترکمنستان در راستای تامین صلح و امنیت بر اساس اصل بی طرفی همواره مورد تایید و تقدیر جامعه جهانی بوده است.

ترکمنستان تنها کشور جهان است که بی طرفی آن مورد تایید رسمی سازمان ملل متحد قرار گرفته است. اصل بی طرفی از ابتدای استقلال جمهوری ترکمنستان پایه و اساس سیاست خارجی این کشور را تشکیل داده است.

نخستین بار، ترکمنستان در ماه جولای سال 1992 اعلام کرد که مصمم است سیاست خارجی خود را بر پایه اصل بی طرفی تشکیل دهد که این درخواست ترکمنستان مورد ارزیابی مجامع بین المللی قرار گرفت و اصل «بی طرفی دائمی» جمهوری ترکمنستان در روز 12 ماه دسامبر سال 1995 نیز در مجمع عمومی سازمان ملل متحد طرح شد و در قالب مصوبه ای مورد تایید جامعه جهانی قرار گرفت.

به این ترتیب جمهوری ترکمنستان در روابط خارجی خود همواره مبتنی بر اصول بی طرفی، صلح، دوستی و منافع متقابل عمل می کند و جالب اینجاست که سالگرد این روز، به عنوان یک جشن ملی، گرامی نگه داشته می شود و به همین مناسبت در عشق‌‏آباد برجی به ارتفاع 95 متر به عنوان «برج بیطرفی ترکمنستان» به عنوان نماد این رویداد مهم احداث شد.

لذا با توجه به این موضوع، بعید به نظر می رسد که ترکمنستان، به اندازه ترکیه و آذربایجان، در منازعات منطقه ای وارد شود و بخواهد در رقابت های کوچک و بزرگ، حضور فعال داشته باشد.

در بخش بعدی این گزارش، با این موضوع می پردازیم که ترکیه و جمهوری آذربایجان، چه انگیزه ها و اهرم هایی در اختیار دارند تا بتوانند به طور نسبی، در برخی پرونده های منطقه ای، ترکمنستان را نیز با خود همراه کنند.

ادامه دارد...

انتهای پیام/