اعمال و آداب شب نیمه شعبان

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نیمه شعبان از جهت فضیلت در کنار شب قدر از مهم‌ترین ایام سال می‌شود، به گونه‌ای که معصومین علیهم‌السلام این شب مهم را از مقدمات شب قدر در تقدیر امور خلایق و تقسیم ارزاق (مادی و معنوی) بر شمرده‌اند. در حدیثی از رسول الله صلی الله علیه و آله آمده است «... أَمَّا خِیَارُهُ مِنَ اللَّیَالِی فَلَیَالِی الْجُمَعِ، وَ لَیْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ‏، وَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ، وَ لَیْلَتَا الْعِیدِ» یعنی شبهای برگزیدۀ سال جمعه، شب نیمۀ شعبان، لیلة القدر و دو شب عید (فطر و قربان) است. (التفسیر المنسوب إلى الإمام الحسن العسکری علیه السلام، ص: 662)  همچنین  محمّد حلبی از امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود «إِنَّ الْأَعْمَالَ تُعْرَضُ عَلَیَّ فِی کُلِّ خَمِیسٍ فَإِذَا کَانَ الْهِلَالُ أُکْمِلَتْ (اجملت) فَإِذَا کَانَ النِّصْفُ مِنْ شَعْبَانَ عُرِضَتْ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلَی عَلِیٍّ ع ثُمَّ یُنْسَخُ فِی الذِّکْرِ الْحَکِیمِ. «اعمال در هر پنجشنبه هنگامی که هلال کامل شود، بر من عرضه می‌شود. هنگامی که نیمه شعبان باشد بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و علی مرتضی (علیه السلام) عرضه می‌گردد، سپس در ذکر حکیم نسخه‌برداری می‌شود». (تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج6، ص328؛  بصایر الدرجات، ج 1،ص 424)

از دیگر سو همزمانیِ این شب با ولادت با سعادت امام عصر (عج) بر فضیلت این شب افزوده است. از این جهت برای مراقبت و پاسداشت این شب، روایات متعددی در منابع روایی و کتب ادعیه ماه وارد شده است. در کتاب مفاتیح الجنان آمده است:

شب نیمه شعبان شب بسیار مبارکى است، از امام صادق علیه‌السّلام روایت شده که از امام باقر علیه‌السّلام از فضیلت شب نیمه شعبان سؤال شد، ایشان فرمود: این شب پس از شب قدر برترین شب‌هاست. در این شب خدا فضل خود را بر بندگان سرازیر می‌کند، و آنان را به بخشش و کرم خویش می‌آمرزد، پس در تقرّب جستن به‌سوى خداى تعالى در آن بکوشید، آن شبى است که خدا به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده، که سائلى را از درگاه خویش با دست خالى بازنگرداند مادام که انجام معصیتى را درخواست نکند و شب نیمه شعبان شبى است که حق تعالى آن را براى ما قرار داد. 

برای این شب چند عمل وارد است:

اوّل:

غسل کردن که باعث تخفیف گناهان است.

دوم:

شب‌زنده‌داری به نماز، دعا و استغفار، چنانکه امام زین‌العابدین علیه‌السلام انجام می‌دادند و در روایت آمده: هرکه این شب را به راز و نیاز و عبادت بپردازد دل او نمیرد در روزی که دلها بمیرند.

سوم:

زیارت امام حسین علیه السلام که افضل اعمال این شب است و باعث آمرزش گناهان است و هرکه میل دارد ارواح 124 هزار پیامبر با او دست آشنایی دهند، در این شب، امام حسین علیه السلام را زیارت کند.

کمترین حدّ زیارت آن حضرت آن است که بر بالای بامی برود و به جانب راست و چپ نظر کند، سپس سر به‌طرف آسمان برآورد و با این کلمات حضرت را زیارت کند:

«السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَباعَبْدِاللّه، السَّلامُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللّه وَبَرَکاتُهُ.

چهارم:

خواندن دعایی که شیخ و سید نقل کرده‌اند و به‌منزله زیارت امام زمان صلوات‌ الله‌ علیه است:

اللّهُمَّ بِحَقِّ لَیْلَتِنا هذِهِ وَمَوْلُودِها وَحُجَّتِکَ وَمَوْعُودِهَا، الَّتِى قَرَنْتَ إِلى فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ کَلِمَتُکَ صِدْقاً وَعَدْلاً، لَامُبَدِّلَ لِکَلِماتِکَ، وَلَامُعَقِّبَ لِآیاتِکَ، نُورُکَ الْمُتَأَلِّقُ، وَضِیاؤُکَ الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فِى طَخْیاءِ الدَّیْجُورِ، الْغائِبُ الْمَسْتُورُ جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَکَرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِکَةُ شُهَّدُهُ، وَاللّهُ ناصِرُهُ وَمُؤَیِّدُهُ، إِذا آنَ مِیعادُهُ، وَالْمَلائِکَةُ أَمْدادُهُ، سَیْفُ اللّهِ الَّذِى لَایَنْبُو، وَنُورُهُ الَّذِى لَایَخْبُو، وَذُوالْحِلْمِ الَّذِى لَایَصْبُو، مَدارُ الدَّهْرِ، وَنَوامِیسُ الْعَصْرِ، وَوُلاةُ الْأَمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَیْهِمْ مَا یَتَنَزَّلُ فِى لَیْلَةِ الْقَدْرِ، وَأَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْیِهِ، وَوُلاةُ أَمْرِهِ وَنَهْیِهِ؛

خدایا به‌حق این شب و مولود در آن و به‌حق حجّتت و موعود او که به فضیلتش فضیلت دیگری را قرین کردی، پس کامل شد کلمه‌ات به راستی و عدالت، برای کلماتت دگرگون‌سازی نیست و برای آیاتت پس‌زننده‌ای نمی‌باشد، نور درخشانت و پرتو فروزانت و نشانه روشنت در شب تاریک، آن غایب پوشیده از نظر که عظیم بوده ولادتش و شریف است اصل و نسبش، فرشتگان گواه اویند و خدا یاور و تأییدکننده‌اش، آنگاه که وعده ظهورش در رسد و فرشتگان مددکاران اویند، شمشیر خداست که کند نشود و نور حق است که خاموش نگردد و با بردباری است که کاری بی‌منطق انجام ندهد، مدار روزگار است. [پدرانش] نوامیس عصر و متولّیان حکومت حق‌اند، نازل شده بر آنان آنچه در شب قدر نازل می‌شود، اصحاب حشر و نشرند و مفسّران وحی خدا و والیان امر و نهی حق؛

اللّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى خاتِمِهِمْ وَقائِمِهِمُ الْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ. اللّهُمَّ وَأَدْرِکْ بِنا أَیَّامَهُ وَظُهُورَهُ وَقِیامَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْ أَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاکْتُبْنا فِى أَعْوانِهِ وَخُلَصائِهِ، وَأَحْیِنا فِى دَوْلَتِهِ ناعِمِینَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمِینَ، وَبِحَقِّهِ قائِمِینَ، وَمِنَ السُّوءِ سالِمِینَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَصَلَواتُهُ عَلَى سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِیِّینَ وَالْمُرْسَلِینَ وَعَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ الصَّادِقِینَ وَعِتْرَتِهِ النَّاطِقِینَ، وَالْعَنْ جَمِیعَ الظَّالِمِینَ، وَاحْکُمْ بَیْنَنا وَبَیْنَهُمْ یَا أَحْکَمَ الْحاکِمِینَ؛

خدایا! بر خاتم و قائمشان که پوشیده از عوالم ایشان است درود فرست. خدایا! ما را به درک ایام او و ظهور و قیامش نائل فرما و از یارانش قرارمان ده و خون‌خواهی ما را به خون‌خواهی او قرین کن و ما را در شمار یاران و دلدادگانش ثبت فرما و در دولتش شاد و خرّم زنده بدار و از هم‌نشینی‌اش بهره‌مند ساز و برپادارنده حقش قرارمان ده و از بدی‌ها به‌سلامت بدار، ای مهربان‌ترین مهربانان و سپاس خدای را پروردگار عالمیان و درودهای بی‌پایان خدا بر آقایمان محمّد خاتم پیامبران و رسولان و بر اهل‌بیت راست‌گو و خاندان حق‌گویش باد و خدایا، لعنت فرست بر همه ستمکاران و بین ما و بین آنان داوری کن، ای داورترین داوران.

پنجم:

شیخ از اسماعیل‌بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت: حضرت صادق علیه السلام این دعا را به من تعلیم داد که آن را در شب نیمه شعبان بخوانم:

اللّهُمَّ أَنْتَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ الْعَلِىُّ الْعَظِیمُ الْخالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیِى الْمُمِیتُ الْبَدِىءُ الْبَدِیعُ، لَکَ الْجَلالُ، وَلَکَ الْفَضْلُ، وَلَکَ الْحَمْدُ، وَلَکَ الْمَنُّ، وَلَکَ الْجُودُ، وَلَکَ الْکَرَمُ، وَلَکَ الْأَمْرُ، وَلَکَ الْمَجْدُ، وَلَکَ الشُّکْرُ، وَحْدَکَ لاشَرِیکَ لَکَ، یَا واحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ‌یَلِدْ وَلَمْ‌یُولَدْ وَلَمْ‌یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ، صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِى وَارْحَمْنِى وَاکْفِنِى مَا أَهَمَّنِى وَاقْضِ دَیْنِى، وَ وَسِّعْ عَلَىَّ فِى رِزْقِى، فَإِنَّکَ فِى هذِهِ اللَّیْلَةِ کُلَّ أَمْرٍ حَکِیمٍ تَفْرُقُ، وَمَنْ تَشاءُ مِنْ خَلْقِکَ تَرْزُقُ، فَارْزُقْنِى وَأَنْتَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ، فَإِنَّکَ قُلْتَ وَأَنْتَ خَیْرُ الْقائِلِینَ النَّاطِقِین: (وَ سْئَلُوا اللّهَ مِنْ فَضْلِهِ)فَمِنْ فَضْلِکَ أَسْأَلُ، وَ إِیَّاکَ قَصَدْتُ، وَابْنَ‌نَبِیِّکَ اعْتَمَدْتُ وَلَکَ رَجَوْتُ، فَارْحَمْنِى یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین؛

خدایا، تویی زنده، به خود پاینده، برتر، بزرگ، آفریننده روزی‌بخش، زندگی‌بخش، میراننده، آغازکننده، پدیدآورنده، بزرگی توراست، برتری توراست، سپاس از آن توست، نعمت و جود، کرم و فرمان، بزرگواری و شکر تنها توراست، یگانه‌ای، شریکی برای تو نیست، ای یگانه‌، ای یکتا، ای مقصود خلق، ای آن‌که نزاده و زاده نشده و برایش همتایی نبود، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز و به من رحمت آر و نیازهای مهم مرا کفایت فرما، بدهکاری‌ام را ادا کن، روزی‌ام را وسعت ده، به‌درستی که تو در این شب هر کار استواری را مقدّر می‌کنی و هرکه از خلق خود را بخواهی روزی می‌دهی، پس مرا روزی ده که تو بهترین روزی‌دهندگانی، تو گفتی و تو بهترین گوینده و سخنگویی: «از فضل خدا بخواهید» بنابراین از فضلت می‌خواهم و تو را قصد کردم و به فرزند پیامبرت اعتماد کردم و به تو امید بستم، بر من رحم کن، ای مهربان‌ترین مهربانان.

ششم:

دعایی را بخواند که حضرت رسول(ص) در این شب می‌خواند:

اللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِکَ مَا یَحُولُ بَیْنَنا وَبَیْنَ مَعْصِیَتِکَ، وَمِنْ طاعَتِکَ مَا تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَکَ، وَمِنَ الْیَقِینِ مَا یَهُونُ عَلَیْنا بِهِ مُصِیباتُ الدُّنْیا . اللّهُمَّ أَمْتِعْنا بِأَسْماعِنا وَأَبْصارِنا وَقُوَّتِنا مَا أَحْیَیْتَنا وَاجْعَلْهُ الْوارِثَ مِنَّا، وَاجْعَلْ ثارَنا عَلَى مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرْنا عَلَى مَنْ عادانا، وَلَاتَجْعَلْ مُصِیبَتَنا فِى دِینِنا، وَلَاتَجْعَلِ الدُّنْیا أَکْبَرَ هَمِّنا وَلَامَبْلَغَ عِلْمِنا، وَلَاتُسَلِّطْ عَلَیْنا مَنْ لَایَرْحَمُنا، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛

خدایا، از خشیتت چنان نصیب ما کن که بین ما و نافرمانی تو حائل شود و از طاعتت آنچه ما را به خشنودی‌ات برساند و از یقین به‌قدری که گرفتاری‌های دنیا را بر ما آسان کند، خدایا ما را به گوش‌هایمان و دیدگانمان و نیرویمان تا گاهی که ما را زنده می‌داری بهره‌مند گردان و آن را وارث ما قرار بده و انتقام ما را به‌عهده کسی قرار ده که بر ما ستم روا داشته و ما را بر کسی که با ما دشمنی ورزیده یاری ده و مصیبت ما را در دین ما قرار نده و دنیا را بزرگ‌ترین اندیشه و نهایت دانش ما قرار مده و آن را که به ما رحم نمی‌کند بر ما چیره مکن، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.
این دعا، دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم مغتنم است و از کتاب «عوالی اللئالی» چنین روایت شده: که حضرت رسول(ص) همواره این دعا را می‌خواندند.

هفتم:

بخواند صلوات هر روز را که هنگام زوال [هنگام ظهر شرعی] می‌خواند: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِ‌مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، وَمَوضِعِ الرِّسالَةِ، وَمُخْتَلَفِ الْمَلائِکَةِ… 

هشتم:

دعای کمیل را بخواند که ورودش در این شب است.

انتهای‌پیام/