دعای روز هشتم ماه رمضان/ خانه‌ای در بهشت برای شادکنندۀ یتیمان

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان چهار درخواست از خداوند متعال داریم: روزی کردن ترحم بر یتیمان، اطعام دادن، آشکارا سلام کردن، همنشینی با اهل کرامت: «اللهمّ ارْزُقنی فیهِ رحْمَةَ الأیتامِ و إطْعامِ الطّعامِ و إفْشاءِ السّلامِ و صُحْبَةِ الکِرامِ بِطَوْلِکَ یا ملجأ الآمِلین.» یعنی خدایا روزیم کن در آن ترحم بر یتیمان و طعام کردن بر مردمان و افشای سلام و مصاحبت کریمان به فضل خودت اى پناه آرزومندان.

در فراز اول از خداوند درخواست داریم تا رحمت بر یتیمان را روزی‌مان کند؛ همین امر نشان می‌دهد نیکویی به ایتام از توفیقات خداوند بر انسان است. «یتیم» در اصل به معنای تنها و منفرد است و از یَتَمَ، یَتْیَمُ، یُتماً و یَتماً است و در افراد انسان به انقطاع و جدایی کودک از پدر یا از دست دادن او ـ قبل از سن بلوغ ـ اطلاق می‌شود؛ پس کودک بی‌پدر را گویند یا از بین انسان‌ها، آن‌که پدر از دست داده باشد و به حد مردان نرسیده باشد. در اصطلاح فقهی به کسی گفته می‌شود که پدرش را قبل از بلوغ از دست داده است. احسان، انفاق، اطعام، احترام، رسیدگی به امور یتیم و سرپرستی آن‌ها از سفارشات قرآن و روایات درباره ایتام است.

در قرآن و روایات احادیث بسیار متعددی مبنی بر تکریم یتیم وارد شده است. خداوند در قرآن در پاره‌ای از آیات ضمن تأکید بر اعتنا به یتیم و دادن حق و حقوق آنها، هرگونه بی‌اعتنایی به ایشان را علامت کفر و نفاق می‌شمارد و می‌فرماید «اَرَاَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ فَذلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ؛ آیا دیدی آن را که دین و روز قیامت را دروغ می‌پندارد، پس او کسی است که یتیم را از خود می‌راند.» (ماعون2) یا در جای دیگر می‌فرماید «...وَيَسْأَلُونَکَ عَنِ الْيَتَامَى قُلْ إِصْلَاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَإِنْ تُخَالِطُوهُمْ فَإِخْوَانُکُمْ...؛ از تو درباره یتیمان می‌پرسند، بگو: اصلاح کار آنان بهتر است و اگر زندگی خود را با زندگی آنها بیامیزید، آنها برادران دینی شما هستند.» (بقره220)

معصومین علیهم‌السلام نیز احادیث قابل ملاحظه‌ای در تکریم و مراقبت نسبت به یتیم بیان فرمودند. رسو‌ل الله صلی‌الله علیه و آله در روایتی، بهترین خانه را منزلی معرفی کردند که در آن، یتیم تکریم شود: خیرُ بُیوتِکُم بَیتٌ فیهِ یَتیمٌ مُکَرَّمٌ؛ بهترین خانه‌های شما خانه‌ای است که در آن طفل یتیمی مورد مهر و عطوفت قرار بگیرد. (مواعظ عددیّه، ص ١٩) همچنین از آخرین توصیه‌های امیرالمؤمنین علیه‌السلام در وصیتنامه‌شان، سفارش دربارۀ یتیمان بود، آنجا که فرمود «اَلله اَلله فی الأَیتامِ؛ فلا تَغُبّوا اَفواهَهُم و لایَضیعُوا بِحضَرِتَکُم؛ یعنی از خدا بترسید و درباره ایتام، خدا را شاهد و ناظر بگیرید؛مبادا آن‌ها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند و در جمع شما حقّشان ضایع و پایمال شود. (نهج‌البلاغه، (وصیت)نامه، ص٤٧) و در جای دیگر، نیکویی به یتیمان را بهترین احسان شمردند: مِنْ أفضَلِ البِرِّبِرُّ الأَیتامِ؛ یعنی یکی از والاترین مراتب نیکوکاری لطف و اِحسان نسبت به یتیمان است. (فهرست غرر، ص ٤٣١)

در آخر اینکه رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در روایتی زیبا دربارۀ مقام شاد‌کنندگان یتیمان فرمود «إنّ فی‌الجنّةِ داراً یُقالُ لَها «دارُالفَرَحِ» لایَدخُلُها اِلاّ مَن فَرَّحَ یَتامَی المُؤمِنین؛ بهشت، خانه‌سرایی دارد به نام «دارالفَرح» (خانۀ شادی)، تنها کسانی وارد آنجا می‌شوند که ایتام مؤمنین را شاد و خُرّم کرده باشند. (نهج‌الفصاحه، ج ١، ص ١٧٥)