بزرگداشت سعدی در بیروت/ فرهیختگان عرب: سروده‌های سعدی همچنان بر وجدان جهان اثرگذار است
همزمان با سالروز بزرگداشت سعدی وبیناری در بیروت برگزار شد و چهره‌های فرهیخته جهان عرب شعر و ادبیات سعدی را مورد بررسی قرار دادند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان به‌مناسبت روز بزرگداشت سعدی و به‌منظور احیای مجدد فصلنامه "الدراسات الادبیة" و انتشار یک‌صد و یکمین شماره از آن، وبیناری با عنوان "در محضر شیخ اجل سعدی شیرازی" با حضور وزیر فرهنگ لبنان عباس مرتضی، آقای محمد جلال فیروزنیا سفیر جمهوری اسلامی ایران، عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی کشورمان و عده‌ای از شعرا، ادبا و فرهیختگان و دانشگاهیان لبنانی برگزار کرد.
در آغاز دکتر عباس خامه‌یار رایزن فرهنگی کشورمان ضمن خیر مقدم به اساتید، ادبا و شعرای حاضر و شیفتگان ادب، شعر و فرهنگ، به قرائت ابیاتی معروف از سعدی پرداخت و گفت: سعدی با این ابیات خود، شایسته آن است که لقب پیر سخن، شیخ اجل، عارف و واعظ را به خود اختصاص دهد، چرا که ارزش والای انسانی را در بیت شعری ارائه کرده است که همان همبستگی و مهرورزی میان مردم است و چه‌اندازه امروز به مصداق این بیت در زندگی سیاسی و اجتماعی و حتی زندگی خانوادگی خود به آن نیازمندیم.
وی افزود: سعدی شیرازی در آثارش میان بهره بردن و سود رساندن و میان بلاغت و روانی کلام در‌آمیخته و بدین ترتیب مکتبی ادبی و قائم به ذات خویش را بنیان نهاده است. پدر نثر فارسی توانست میان سه دهه از تجربیات خود که نتیجه سیر آفاق و انفسی بوده و سفر به سرزمین‌ها با فراز و نشیب آن و فرهنگ‌ها در آمیزد و به نماد محبت و انسانیت تبدیل شود.
در ادامه خامه‌یار با اشاره به سروده‌های عربی در اشعار سعدی خاطرنشان کرد: این ابیات، برخی از سروده‌های برخاسته از عمق جان سعدی فارسی‌زبان، به‌زبان عربی است، موعظه، مرثیه و غزل که می‌توان آنها را قلب و وجدان عربی نامید و این سعدی فارسی است که در پوشش عربی، بر همبستگی ملت‌های اسلامی در یکی از مقاطع تاریخی تأکید کرده است به آن امید که در سرزمین ما و منطقه ما این همبستگی ماندگار و تقویت شود.
رایزن فرهنگی کشورمان همچنین گفت: سعدی، بیمارهای دوران خود را تشخیص داده بود، اما در برابر آنها موضع انسان ناتوان و تسلیم‌شده اتخاذ نکرد، بلکه با نگاه طبیبی به آنها نگریست که توانایی تشخیص و ارائه درمان را همزمان دارد. گفتمان او برخاسته از روح جوانمردانه‌ای بود که به آن منتسب بود و با تواضع، زهد و قرب به‌سوی خدا از طریق عبادت و عمل در راه ارتقای تمدن اسلامی کوشید.
وی اضافه کرد: ما همه فرزندان سعدی هستیم و با اشعار او بزرگ شدیم، از چهار دهه گذشته گام‌هایی را دست در دست رهبران‌مان به‌سوی مرحله‌ای برداشتیم که ارزش‌های انسانی بر آن حاکم است و انسان را از باتلاق بردگی بیرون آورده است. آیا یار و یاوری در این راه هست که ما را همراه کند؟
خامه‌یار در پایان به احیای مجدد انتشار فصلنامه الدراسات الادبیه اشاره کرد و ضمن گرامیداشت یاد و نام مرحوم دکتر ویکتور الکک به‌عنوان مدیر مسئول سابق این فصلنامه، گفت: ما این را فرصت مغتنم می‌شماریم تا انتشار شماره نخست از فصلنامه الدراسات الادبیه در قالب جدید و هیئت علمی و مشاوران جدیدش به‌مسئولیت خانم دکتر دلال عباس محترم و با همکاری دانشگاه لبنان را اعلام کنیم.
در ادامه آقای محمدجلال فیروزنیا سفیر جمهوری اسلامی ایران در لبنان گفت: مایه خرسندی و خوشبختی است که امروز در این محفل باشکوه فرهنگی گرد هم جمع شده‌ایم و به همین مناسبت روز بزرگداشت شاعر بزرگ ایران‌زمین سعدی شیرازی را همزمان با آغاز انتشار مجدد فصلنامه الدراسات الادبیه، گرامی می‌داریم، فصلنامه‌ای که پل ارتباطی میان دو فرهنگ عربی و فارسی بوده و اختلافات و اندیشه‌های میان دو زبان را هموار و فرهنگ و اندیشه را هدف اصلی و مشترک میان دو طرف قرار داده است، و چه مناسبتی برای برگزاری محفل این اقدام تاریخی در سطح فرهنگی و ادبی، بهتر از روز بزرگداشت شاعر پرآوازه ایرانی سعدی شیرازی است و چه‌کسی برتر از سعدی، شیخ شیراز است که نماد ادبیات، شعر و فرهنگ است. سعدی، کنار حافظ شیرازی و دیگر شعرای ایران‌زمین، عرصه اصلی ادبیات را تشکیل می‌دهند. وی شخصیت برجسته آسمان شعر و ادبیات است و کمتر ایرانی‌ای سراغ داریم که ابیاتی از سعدی، حافظ، نظامی گنجوی، انصاری، سنائی، خیام و بسیاری دیگر از ادبای و شعرا را از بر نداشته باشد.
فیروزنیا ضمن تشکر از برگزارکنندگان این مراسم افزود: به‌رغم تمامی امور و تا زمانی که همچنان روابط دوجانبه فرهنگی ایران و لبنان و تبادل اندیشه، فرهنگ و زبان میان دو تمدن ایران و لبنان برقرار است و به‌ویژه در دوران بحران‌ها، باید گفت که فرهنگ نقش والاتر و برتری را در مقابله با ظلم، تفرقه و جهل ایفا می‌کند.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد که به‌برکت ماه مبارک رمضان، خیر، برکت، سربلندی و پیشرفت دو کشور برادر ایران و لبنان را فرا گیرد.
دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس بنیاد سعدی، سخنران بعدی بود که به‌صورت وبیناری در این مراسم به ایراد سخن پرداخت. وی با تشکر از رایزنی فرهنگی کشورمان در لبنان که این مراسم به‌همت آن در روز جهانی سعدی برگزار شده است، گفت: زبان عربی که به‌برکت قرآن کریم قوّت و گسترش یافته است، از صدر اسلام تا به امروز زبان بین‌المللی کشورهای اسلامی بوده است و در طول تاریخ همه دانشمندان از فقیهان، فیلسوفان، ادیبان، مورخان، شاعران و تحصیل‌کرده‌ها، زبان عربی می‌دانستند، که نشانه فرهیختگی در جهان اسلام بوده و زبان ارتباط مشترک همه مسلمانان بوده است. سعدی شاعر بزرگ ایران هم که در قرن هفتم هجری قمری می‌زیسته، از این قاعده مستثنی نبوده است. او سال‌ها در نظامیه بغداد درس خوانده و سال‌های طولانی‌تری در کشورهای عربی سیاحت کرده بود و بر این زبان و رموز و ظرایف آن تسلط داشته و با شاعران بزرگ عرب‌زبان آشنا بوده است، این است که در دیوان خود، تعدادی شعر عربی دارد.
رئیس بنیاد سعدی با اشاره به سرودن اشعار عربی از سوی شاعران به‌عنوان یکی از هنرهای متعارف در آن دوران گفت: آوردن شعر به‌زبان عربی در دیوان شاعران فارسی‌زبان، یکی از هنرهای آنها بوده است که با درج یک یا دو بیت، در یک غزل یا آوردن یک غزل کامل به‌زبان عربی، شعر خود را نمکین‌تر، و هنر خود را آشکارتر می‌کرده است. شاعران بزرگ مانند مولانا در مثنوی، در دیوان شمس، حافظ، سعدی و دیگران، قبل از مولانا و بعد از حافظ، این قاعده را رعایت کردند. سعدی نیز شماری شعر به‌زبان عربی دارد که در کلیات او به چاپ رسیده است، و درباره اشعار عربی سعدی، تحقیق شده است و مقالات گوناگون نوشته‌اند، این اشعار در دهه‌های اخیر، دوبار به زبان فارسی ترجمه شده است، یک بار در چهل سال پیش با ترجمه استاد دکتر مؤید شیرازی ترجمه شده است، یک بار هم ده سال پیش با ترجمه استاد موسی اسوار، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی به زبان فارسی برگردانده شده است، استادان بزرگی مانند شادروان دکتر حسین علی محفوظ، استاد زبان فارسی دانشگاه بغداد، پایان‌نامه دکترای خود را درباره مقایسه اشعار سعدی و متنبی نگاشته است و انتخاب موضوع اشعار عربی سعدی در لبنان که کانون فرهنگ جهان عرب بوده و هست، انتخاب مناسبی است و پیام آن این است که زبان عربی رشته پیوند همه ملت‌های مسلمان است، و ایرانیان عشق خود را به زبان عربی فراموش نکرده‌اند، و این میراث‌های فرهنگی مانند اشعار سعدی و دیگر آثار عربی و اشعار عربی ایرانیان فارسی‌زبان، می‌تواند حلقه مودتی و رشته پیوندی باشد میان مردم ایران و ملت‌های عرب، که بدانند ما در طول تاریخ، چگونه با یکدیگر پیوند فرهنگی داشته‌ایم و امروز نیز باید این پیوند را حفظ و مستحکم‌تر کنیم.
حداد عادل سخن خود را با قرائت ابیاتی از سعدی به‌زبان عربی پایان داد.
دکتر دلال عباس؛ استاد ادبیات تطبیقی فارسی و عرب دانشگاه لبنان، سخنان خود را با ارائه تاریخچه‌ای از انتشار فصلنامه "الدراسات الادبیه" آغاز کرد و گفت: این فصلنامه از سوی دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان در سال تحصیلی 57 ـ 1956 میلادی در چارچوب همکاری علمی مشترک میان دانشگاه تهران و دانشگاه لبنان توسط دکتر محمد محمدی استاد ادبیات عرب دانشگاه تهران کار خود را آغاز کرد و هدف از انتشار آن به دو زبان عربی و فارسی تبادل اطلاعات میان کارشناسان هر دو زبان و ایجاد پل ارتباطی بین عرب‌ها و ایرانیان بود.
وی افزود: انتشار این فصلنامه به‌دلیل مشکلات مالی متوقف و سپس پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با تلاش‌های دکتر سیداحمد لواسانی و دکتر ویکتور الکک انتشار آن بار دیگر آغاز شد و تا زمان درگذشت دکتر ویکتور الکک در سال 2017 میلادی ادامه داشت.
خانم دکتر دلال عباس در پایان گفت: ما امروز با همت و تلاش و اصرار دکتر خامه‌یار رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان شاهد انتشار مجدد این فصلنامه به دو زبان فارسی و عربی هستیم تا به عنوان منبعی ادبی و فکری برای پژوهشگران این دو زبان قرار گیرد.
سپس دکتر طونی الحاج، استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس اسبق دانشکده ادبیات دانشگاه لبنان، ضمن اشاره به سفرهای سعدی به کشورهای مختلف و کسب علم و معرفت و تجربه در این مسیر گفت: سعدی در گلستان خود داستان‌های بسیاری از شخصیت‌هایی را نقل می‌کند که با آنها در سفرهای خود آشنا شده بود و تمام تلاشش این بود که این داستان‌ها را همراه با پند و ارشاد به مریدان خود ارائه دهد.
وی افزود: سعدی اضافه بر این که پدر نثر فارسی به شمار می‌رود، همچنین وی از ارباب حکمت و غزل‌سرایی است و شرق شناسان او را معلم انسانیت در سطح عرفان و حکمت توصیف کرده‌اند.
استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان گفت: سعدی در سفرهای خود حول سه محور، معرفت و علم، ماجراجویی و اکتشاف و استنباط حکم تمرکز کرده بود و با این که سفرنامه‌ای از خود مانند ناصرخسرو و دیگر ادیبان برجای نگذاشت اما در آثاری که از خود برجای گذاشته است، از حکایات، نصائح و توصیف برخی سرزمین‌ها و اماکنی که به آنجا سفر کرده بود نشان می‌دهد که هدف او از این سفرها علم آموزی، کسب معرفت و زیارت اماکن مقدس بود.
وی در پایان گفت: سعدی، توانست مفاهیمی را برای برخی واژه ها خلق کند که پیش از او مورد استفاده قرار نمی‌گرفت.
در ادامه خانم دکتر رنا جونی، استاد دانشگاه تشرین شهر لاذقیه از سوریه، در پیامی که در این نشست قرائت شد، زبان را یکی از ابزارهای مهم برقراری ارتباط با دیگر ملت‌ها دانسته و آن را فراتر از محدوده مرزها و ملت‌ها برشمرد و گفت: از دروازه دوران کنونی به دنیار سعدی وارد می‌شویم، سعدی، این شاعر بزرگ، نمونه‌ای از یک ادیب و اندیشمندی بود که از نظر ادبی و اخلاقی تأثیر به سزایی نه تنها در ایران بلکه در تمام جهان بر جای گذاشت. وی تصویری عملی از انسان رو به کمال ارائه داد و ما در این مقطع حساس تاریخی و در دوران جهانی شدن که استخوان‌های اسلام و مسلمانان را به بهانه تروریسم خرد کرده است، به مراجعه به اشعار وی نیازمندیم.
این استاد دانشگاه شهر لاذقیه افزود: ما امروز باید به اشعار سعدی این شاعر بزرگ اسلامی مسلح شویم چرا که همچنان با گذشت بیش از ششصد سال، سروده‌هایش تأثیرگذار بوده و بر وجدان انسان‌ها اثری عمیق برجای می‌گذارد.
وی در پایان گفت: سعدی شیرازی همواره در میان ما حضور دارد و در مقابله با زشتی چهره فرهنگ آمریکایی صهیونیستی و تروریسم آنها بر ضد اسلام با اشعارش، محبت به انسان و آزادی را به ارمغان می‌آورد.
سپس دکتر مهى خیر بک، رئیس کمیته پژوهشی زبان و ادبیات عرب مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه لبنان، در سخنان خود، اشعار سعدی را نشانه تأثیرگذاری متقابل زبان فارسی و عربی بر روی یکدیگر برشمرد و گفت: عظمت انسانی که با زبان شعر سخن می گوید و لذت معنوی که او بهره‌ای از آن داشت، در اشعارش منعکس شده است. سعدی با اشعار صوفی مسلکانه‌اش، آداب و اخلاق را هم آمیخته و به نصیحت می‌پرداخت.
وی افزود: ابداع و جمال و خلاقیت و بهره بردن از واژه‌های مختلف خواننده را به تأویل‌های مختلفی سوق می‌دهد و از سوی دیگر مفاهیم عرفانی و صوفی نگرش، با زبان اشاره به محبوب و معشوق واقعی اشاره می‌کند.
این استاد دانشگاه لبنان گفت: زهد، ساده زیستی، حیاء، عشق الهی و مکاشفاتی که به آنها دست یافته بود باعث شد تا اشعارش تؤام با این مفاهیم گردد و او که از شراب الهی نوشیده بود تجربه باطنی و مکاشفات خود را بازگو می‌کرد.
دکتر مهی بک در پایان گفت: قصائد سعدی حالتی از وجد و اتحاد عاشق با معشوق را بیان می‌کند، چرا که از صفای درونی برخوردار بود و باید گفت قصائد سعدی با زیبایی تمام، ارزش‌های اخلاقی و صفای باطنی، همراه با تجربیات معنوی که با زبان عرفانی و مفاهیم ظاهری بیان شده بود را نمایان ساخت.
در ادامه دکتر علی حجازی؛ رئیس اسبق دانشکده ادبیات و نویسنده و پژوهشگر لبنانی،ضمن تبریک این مناسبت گفت: صدای سخن ادب و شعر فراتر از صدای سلاح‌های جنگی است. باید گفت سعدی گل‌های گلستان ایران را به حکمت و داستان‌هایی هدفمند تبدیل کرد و اشعارش توسط مترجمین به زبان‌های مختلف ترجمه شد. سعدی به شرق و غرب عالم سفر کرد و حکمت‌ها و داستان‌های سرزمین‌های مختلف را جمع و در دو کتاب بوستان و گلستان به نثر و شعر، تقدیم تشنگان سروده ها و کلامش کرد.
وی افزود: او در آثارش از قرآن کریم، احادیث پیامبر اکرم و نهج البلاغه بهره‌ها برد. شهرت سعدی در دوره رنسانس به اروپا رسید و بسیاری از ادبای اروپا را تحت تأثیر خود قرار داد. اشعار وی همچنین بر ادبیات هندی و ترکی تأثیر گذاشت و اما تأثیر او بر ادبیات عرب، بسیار روشن‌تر از آن است که بخواهیم بیان کنیم، ادبایی مانند محمد الفراتی، محمد هندوای، محمد خلیفه التونسی و دیگران تحت تأثیر ادبیات کلامی و شعری او قرار گرفتند.
وی در پایان ضمن تشکر از رایزنی به جهت گرامیداشت از این شخصیت گفت: نام سعدی همچنان زنده است و مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و همواره این نام زنده خواهد ماند.
سپس دکتر حسن حیدر، مدیر دپارتمان زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لبنان، در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که یکر از سفرهای سعدی به شهر بعلبک بوده و نام این شهر در آثار او آمده است و امیدواریم که مراسم بعدی نیز در این شهر برگزار شود.
وی افزود: یکی از مهمترین ابعاد آثار سعدی، بُعد آموزشی و علمی سروده‌ها و نوشته‌هایش است، هنگامی که از بهار و گل و طبیعت و شب و روز یاد می‌کند، هدفش تنها توصیف آنها نبوده بلکه در پس آن، به توصیف چهره خالق آنها می‌پردازد.
دکتر حسن حیدر در پایان با آرزوی موفقیت برای فصلنامه الدراسات الادبیه، آمادگی دپارتمان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لبنان جهت ارائه هرگونه خدمات به این فصلنامه، خواستار برگزاری مراسم مشابهی برای حافظ شد.
در پایان مراسم، استاد حسین جواد یونس، شاعر لبنانی سروده های خود را قرائت کرد که مورد تشویق بسیار حاضران قرار گرفت. وی در اشعارش ضمن ستودن سعدی و جایگاه وی، به نقش جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی و امام خامنه‌ای و سردار شهید قاسم سلیمانی به عنوان رمز موفقیت کشورمان در عصر کنونی اشاره کرد.
انتهای پیام/
