پیامدهای خطرناک خشک شدن زاینده‌رود و تالاب گاوخونی / کانون‌های گرد و غبار و طوفان‌های سرخ در اصفهان فعال شد
گروه استانها ـ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: متاسفانه بارگذاری بیش از حد بر حوضه آبریز زاینده‌رود در استان‌های اصفهان و چهارمحال بختیاری دلیل خشکی رودخانه است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، گویا خشکی زاینده‌رود و تالاب گاوخونی به معضل همیشگی استان اصفهان تبدیل شده و مسئولان یا توان مدیریت منابع آبی استان را ندارند یا نمی‌خواهند آبی در این رودخانه همیشگی جریان داشته باشد که در هر دو مورد، سوءمدیریت نمود قابل توجهی دارد.
در هر صورت، جاری بودن زاینده‌رود به خواست همیشگی مردم استان اصفهان تبدیل شده و اکثر قریب به اتفاق مسئولان استان و کشور، وعده بازگشت آب به این رودخانه را داده‌اند؛ اما اوضاع نه تنها بهبود نیافته بلکه شاید تابستان امسال شاهد سهمیه‌بندی آب در استان باشیم.
در همین راستا مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه اداره‌کل محیط زیست اصفهان دائما مسئولان را از خطرات باز و بسته شدن مکرر آب مطلع می‌کند، اظهار داشت: به عنوان یکی از اعضای کارگروه سازگاری با کم‌آبی و صیانت از منابع آب، با استناد به مطالعات دانشگاهی و تحقیقات کارشناسی انجام شده، همواره در سطوح ملی و استانی در خصوص تبعات جدی زیست محیطی، بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی خشک شدن تالاب بین‌المللی گاوخونی و قطع و وصل شدن آب و عدم استمرار جریان در بستر زاینده رود ، هشدار داده‌ایم و همچنین بر ضرورت تامین حقابه‌های زیست محیطی متناسب با میزان منابع و ذخایر آبی در دسترس و استمرار جریان زاینده رود، تاکید داریم.
ایرج حشمتی افزود: براساس ضوابط، مدیریت منابع و مصارف آبی بر عهده وزارت نیرو و شرکت آب منطقه‌ای است و تصمیم‌گیری نهایی در خصوص جریان زاینده‌رود و باز و بسته شدن آن براساس میزان ذخایر آب سد زاینده‌رود و جداول منابع و مصارف، در کارگروه‌های سازگاری با کم آبی و صیانت از منابع آب، انجام می‌شود.
وی در خصوص پیامدهای خطرناک خشک شدن زاینده‌رود و تالاب گاوخونی گفت: خشکسالی بسیار شدید و کم سابقه در سال‌های اخیر به خصوص سال آبی 1399- 1400 و فقر پوشش گیاهی و نیز کاربری‌هایی مانند خاکبرداری و یا فعالیتهای معدنی در زمان‌های وزش باد، سبب فعال شدن کانون‌های نقطه‌ای گرد و غبار و شکل‌گیری طوفان‌های لحظه‌ای در استان به ویژه در مناطق شرق، شمال شرق، شمال و بعضا در نواحی مرکزی می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با اشاره به طوفان سرخ تودشک که در ایام نوروز رخ داد، اظهار داشت: وزش باد شدید و چند روزه در ایام نوروز سبب پدیده گرد و غبار و طوفان‌های محلی در بسیاری از نقاط شرق و شمال شرق استان شد. وقوع طوفان سرخ در شهر تودشک در ایام نوروز نیز به منشاء یابی دقیق نیاز داشته و نمی‌توان مشخصا به خشکی تالاب گاوخونی و بستر زاینده‌رود نسبت داد چرا که هنوز حداقل رطوبت در رسوبات و بستر تالاب گاوخونی و نیز حداقل جریان زه آب‌ها و پساب کشاورزی در بستر زاینده‌رود در شرق اصفهان وجود دارد.
وی ادامه داد: اگرچه خشکی کامل تالاب گاوخونی و زاینده‌رود و از دست رفتن این رطوبت حداقلی در رسوبات، قطعا پیامدهای ناگوار و خطرناکی از جمله خیزش گرد و غبار و ریزگردها با بار آلودگی همراه با فلزات سنگین خواهد داشت.
حشمتی با بیان اینکه کارگروه احیای زاینده‌رود تشکیل شده اما برای احیای کامل آن، کافی نیست، تصریح کرد: نقشه راه احیای این رودخانه و تالاب بین المللی گاوخونی با محوریت وزارت نیرو و آب منطقه‌ای و با دعوت و مشارکت همه دستگاه‌های مرتبط و ذینفعان تدوین شده که در مرحله بررسی و تصویب نهایی در شورای عالی آب است؛ اما مطالبه ما این است که همانند دریاچه ارومیه، ستاد احیای ملی زاینده رود تشکیل شود.
وی اضافه کرد: ارتقای کارگروه احیای زاینده‌رود به ستاد ملی، اختیارات و پشتوانه قوی‌تری برای استان ایجاد می‌کند و با سرعت و جامعیت بیشتری، احیای زاینده‌رود انجام می‌شود. البته تصویب نهایی و اجرای دقیق مصوبات کارگروه احیای زاینده‌رود به عنوان یک سند قوی و جامع نیز می‌تواند موجبات اقدامات در زمینه احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی را فراهم آورد اما با وجود ستاد ملی احیا، برنامه‌ریزی‌ها به صورت دقیق‌تری پیش خواهد رفت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با اشاره به حضور و نقش اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در کارگروه احیای زاینده‌رود گفت: برحسب دعوت، نماینده اداره‌کل حفاظت محیط زیست در جلسات استانی کارگروه‌های سازگاری با کم آبی و نقشه راه احیای زاینده‌رود حضور فعال دارد و در جلسات کارگروه ملی احیای زاینده رود نیز نماینده سازمان حفاظت محیط زیست شرکت می‌کند.
وی افزود: نمایندگان حفاظت محیط زیست همواره ضرورت تامین حقابه‌های زیست محیطی به عنوان نیاز کلیدی و حیاتی در احیای زاینده رود و تالاب را تشریح می‌نمایند و نسبت به پیامدها و اثرات خطرناک خشک شدن این زیست بوم ارزشمند آبی در فلات مرکزی ایران هشدار داده و با جدیت از ملاحظات زیست محیطی براساس اطلاعات فنی و تخصصی و اصول پایداری، دفاع می‌کنند.
حشمتی ادامه داد: نمایندگان حفاظت محیط زیست بر اجرایی شدن مصوبه شورای عالی آب که حقابه‌های زیست محیطی را در اولویت دوم بعد از شرب می‌دانند و همچنین بر رعایت قانون حفاظت از تالاب‌ها تاکید دارند. ضمن آنکه اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان براساس وظایف نظارتی و حاکمیتی خود هرگز با تصمیم و یا اقداماتی که در مغایرت با حفظ محیط زیست و توسعه پایدار باشد، همراهی و موافقت نمی‌کند.
انتشار ویدیویی مرگ ماهیان خشم بسیاری از هم‌استانی‌ها را برانگیخت
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در این خصوص بیان داشت: در مورد مرگ ماهیان در مسیر چم آسمان ـ مبارکه، باید اشاره داشت که رودخانه زاینده‌رود یک رودخانه حفاظت شده و از مناطق تحت مدیریت محیط زیست نیست و طبیعتا وقتی آب از سد زاینده‌رود قطع می‌شود پس از مدتی به علت خشک شدن بستر و آخرین مانداب‌های باقیمانده در پایین دست، باعث تلفات آبزیان مختلف از جمله ماهی‌ها می‌شود.
وی اضافه کرد: وقوع چنین اتفاقاتی برای زیست بوم زاینده‌رود و تالاب گاوخونی بسیار خسارت بار است. ضمن آنکه نمی‌توان از انقراض که به معنی حذف دایمی یک گونه از یک محل خاص و به ویژه در محیط یک رودخانه که زیست بوم باز بوده و امکان جابه‌جایی وجود دارد، بدون مطالعات دقیق علمی و مطالعات زمان‌دار و مستمر که پیش نیاز اصلی است، صحبت کرد.
حشمتی با بیان اینکه براساس اعلام آب منطقه‌ای تقریبا از آخر تابستان 1399 تا‌کنون آبی از سد چم آسمان به پایین دست جاری نبوده، خاطرنشان کرد: برداشت غیرمجاز در مسیر خشک شده، سبب مرگ ماهیان در نقاط پایین دست چم آسمان شده است. ماهیان در برکه‌ها و مانداب‌های واقع در امتداد زاینده‌رود که هنوز از سال قبل و به ویژه با وجود زایش‌ها و جریان‌های اندک میان حوضه‌ای و زهاب‌های کشاورزی و یا بارش‌های اوایل زمستان هنوز مقداری آب داشته، پراکنده بوده‌اند.
وی تاکید کرد: در کل قطعی جریان و باز و بستن آب مسلما خسارات جدی و جبران ناپذیر بر کلیه زیست‌مندان آبزی و کنار آبزی در طول مسیر از سد زاینده رود تا تالاب وارد می‌سازد چرا که حیات آنها به آب و استمرار جریان آن بستگی دارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با تاکید بر بارگذاری‌های بیش از حد ظرفیت بر مسیر آبریز حوضه زاینده رود گفت: عواملی که باعث بحرانی شدن وضیت زاینده رود و خشکی تالاب گاوخونی در فلات مرکزی شده متنوع و پیچیده است که البته مهمترین این عوامل، بارگذاری‌های بیش از حد ظرفیت در کل حوضه آبریز زاینده رود در دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری طی چند دهه گذشته است.بارگذاری‌های بی‌رویه بر حوضه زاینده‌رود شامل کشاورزی، صنعت، شرب، ویلاسازی و حتی فضای سبز است. خشکسالی‌های شدید سال‌های اخیر هم مزید بر علت شده است.
وی در خصوص نسبت مصرف آب به ظرفیت منابع آبی بیان داشت: وضعیت منابع آبی در گذشته های دور نسبت به مصارف برتری داشته ولی متاسفانه هم اکنون و مخصوصا در دو دهه اخیر وضعیت منابع و ذخایر آبی نسبت به مصارف بسیار کمتر شده و نمی‌توان شرایط کنونی و گذشته را قیاس کرد.
حشمتی ادامه داد: مدیریت ناصحیح منابع آب و عدم آینده‌نگری، توسعه غیرمتوازن، نادیده گرفتن ملاحظات توسعه پایدار و آمایش سرزمین و توسعه بی پروا در تمامی کاربری‌ها، عدم توجه به مساله حیاتی حفاظت از محیط زیست و ارزش‌ها و کارکردهای متنوع رودخانه و تالاب، حذف غیرقانونی حقابه‌های زیست محیطی، برداشت بی‌رویه از چاه‌ها و انتقال به خارج حوضه، انتقال بین حوضه‌ای، خشکسالی‌های شدید و عدم بهره‌وری و صرفه‌جویی شایسته در مصرف، سبب کسری فزاینده منابع نسبت به مصارف شده و تضعیف شدید و تهی شدن منابع و ذخایر آبی سطحی و زیرسطحی را در پی داشته است.
وی اظهار داشت: البته اشاعه دانش و اطلاعات درمورد تبعات جدی و فراگیر خشک شدن رودخانه و تالاب به عنوان حق عامه، توجه عمیق و درک فواید و ارزش‌های گوناگون رودخانه و تالاب در مسیر اصلاح رویکردها، نظارت و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز از سرشاخه‌ها تا پایین دست، جلوگیری از هرگونه بارگذاری جدید و استفاده صحیح از منابع موجود و در نهایت تصویب و اجرای نقشه راه احیای زاینده رود و جبران کسری منابع، لازمه حرکت در مسیر نجات رودخانه زاینده رود و تالاب بین المللی گاوخونی خواهد بود.
انتهای پیام/174/ش
