صندوق نوآوری درحال رایزنی با نهادهای نظارتی برای انتشار لیست حمایت از شرکتهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها است
یکی از انتقادات جدی نسبت به عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی عدم انتشار لیست حمایتهای این صندوق از شرکتهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها بوده است؛ حالا مسئولان این صندوق از موانع انتشار این لیست و رایزنی‌ها برای دریافت اجازه انتشار می‌گویند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ صندوق نوآوری و شکوفایی به عنوان یک نهاد حمایتی، در راستای توسعه اکوسیستم علمی کشور پا به عرصه وجود گذاشت و از زمان آغاز فعالیت خود، روش‌های متفاوتی را برای این وظایف حمایتی معرفی کرده است اما همراه با ارائه این خدمات، انتقاداتی هم به نحوه برخورد با شرکتهای دانش‌بنیان و نوع حمایتی که از آنها می‌شود، وجود داشته‌است.
یکی از اصلی‌ترین انتقادات، مربوط به نوع برخورد این نهاد با شرکتهای دانش‌بنیان و تفاوت برخورد با آنهاست؛ منتقدان بیان می‌کنند که شفافیت زیادی در اعطای تسهیلات وجود ندارد و مشخص نیست کدام شرکتها چه میزان وام دریافت کرده‌اند.
یکی از اصلی‌ترین مطالبات فعالان این عرصه، "شفافیت" در گزارش نوع پرداخت و شرکتهای مورد حمایت صندوق نوآوری و شکوفایی است.
با پایان دولت درباره عملکرد صندوق، ابهامات و انتقادات نسبت به آن با "سیاوش ملکی‌فر؛ معاون توسعه صندوق نوآوری و شکوفایی" گفت‌وگو کردیم؛ وی معتقد است نوع حمایت و شکل ارائه تسهیلات به شرکتها بستگی به رفتار و بهداشت مالی آنها دارد.
در بخش اول این گفت‌وگو با عنوان ملکی‌فر: بهداشت مالی شرکت و مختصات طرح، مؤلفه‌های حمایتی صندوق نوآوری نگاهی تاریخی به پیدایش و قوانین حاکم بر صندوق نوآوری و شکوفایی داشتیم؛ در ادامه بخش دوم و پایانی این مصاحبه را می‌خوانید:
تسنیم: با توجه به اینکه صندوق نوآوری و شکوفایی گونه‌های متفاوتی از حمایت‌ها را در اختیار شرکتهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها قرار می‌دهد، نوع برخورد با این شرکتها هم به فراخور این تنوع، متفاوت خواهد بود؛ لطفا درباره مختصات این برخوردها و تنوع خدمات به شرکتها توضیح بدهید.
این یکی از اصلی‌ترین دغدغه ما در ارائه خدمات به شرکت‌هاست که چگونه از این ابزار متنوع برای حمایت استفاده کنیم. ما 60 گونه خدمت حمایتی در صندوق نوآوری و شکوفایی داریم. در مرحله اول برای ارائه این خدمات تلاش کرده‌ایم که دخالت شخصی و سلایق شخصی به حداقل ممکن برسد. این موضوع مورد تأکید رئیس صندوق هم هست.
برای بیان این موضوع لازم است یک مثال ذکر کنم. الان بخش مهمی از تسهیلات ما، تسهیلات بانکی است. طبق دستورالعملِ این تسهیلات، هر شرکت تا سقف 70 درصد فروش دانش‌بنیان خود، می‌تواند از بانک وام دریافت کند. با همکاری بانک‌ها بود که ما توانستیم بیش از سرمایه خود به شرکتها وام بدهیم و انصافا بانک‌ها هم در این زمینه همکاری خوبی با ما داشتند. البته این همکاری و همراهی دو طرفه بوده‌است و شرکتهای دریافت کننده هم به موقع اقساط خود را پرداخت کرده‌اند.
تسنیم: به هر حال طی این سالها نگاه به شرکتهای دانش‌بنیان تغییر کرده است و مشخص شده روحیه فعالان این عرصه با روحیه حاکم بر بازار مبتنی بر دلالی متفاوت است. این موضوع اهمیت دارد که نگاه فعلی به شرکتهای دانش‌بنیان دچار تغییر نشود.
شرکتهای دانش‌بنیان ایجاد نشده‌اند که به صورت موقتی فعالیت کنند یا وامی بگیرند و دیگر خبری از آنها نباشد، در واقع روحیا دلال‌صفتی هم کمتر بین این شرکتها رسوخ کرده است.
حالا با این قانون وام برای 70 درصد فروش دانش‌بنیان می‌توان به‌راحتی در صورتی‌ها مالی شرکتهای دانش‌بنیان عدد فروش را به‌دست آورد و میزان مبلغ وام را تعیین کرد. پس هر کارشناسی مسئول بررسی وام به شرکت باشد همین مبلغ را محاسبه می‌کند و تفاوت برخوردی در این زمینه صورت نمی‌گیرد.
طبق قانون هر شرکتی که بالای یک میلیارد تومان فروش داشته باشد باید صورت‌های مالی حسابرسی شده خود را ارائه کند
تسنیم: البته به شرط اینکه این صورت‌های مالی حسابرسی شده باشند و اعتبار آنها مورد تأیید قرار گرفته باشد.
ببینید ما کاری با شرکتهای دو دفتره نداریم و اظهارنامه‌ای که شرکتها برای امور مالیاتی ارائه می‌دهند را نگاه می‌کنیم. ممکن است شرکتها فروش غیررسمی هم داشته باشند اما ملاک صندوق در وزن‌کشی و ارزیابی شرکتها فقط اظهارنامه رسمی آنهاست.
طبق قانون هر شرکتی که بالای یک میلیارد تومان فروش داشته باشد باید صورت‌های مالی حسابرسی شده خود را ارائه کند. شرکتهای معتمد بورس هم باید گزارش حسابرسی شرکتها را ارائه کرده‌باشند.
همچنین در تلاش هستیم تا یک نظم و انضباط مالی خوبی بین شرکتهای دانش‌بنیان به‌وجود بیاید. خیلی از فعالان این عرصه افراد نخبه دانشگاهی هستند و بر امور فنی و علمی متمرکز هستند. بنابراین برخی از این شرکتها کمتر بر موضوعات مالی و انضباط مالی تمرکز کرده‌اند و البته این موضوع مبتلابه تمام این شرکتها نیست، ما در بین این شرکتها از شرکتی که تا کنون حتی یک محصول هم نفروخته داریم تا شرکتی که فروش 22 هزار میلیارد تومانی طی یک سال گذشته داشته است؛ ما با طیف متنوعی از شرکتها مواجه هستیم.
تسنیم: پس این طیف متنوع برخورد متنوعی هم طلب می‌کند.
بله دقیقا!
تسنیم: پس وقتی این توضیح برای برخورد متفاوت و میزان پرداخت وام متفاوت به شرکتها وجود دارد چرای برای افشای نام شرکتهای دریافت‌کننده وام مقاومت وجود دارد؟
نسبت به این موضوع مقاومتی در صندوق وجود ندارد؛ کشور قانون دارد، ما باید در چارچوب قانون عمل کنیم. قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، یک ملاحظه در این رابطه دارد و بیان می‌کند در آنجایی که افشای اطلاعات به مزیت رقابتی شرکتها و افراد آسیب وارد کند نباید افشای اطلاعات صورت بگیرد.
تسنیم: در مصوبه کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، انتشار هر نوع توافق منتهی به منفعت مالی یا غیر مالی دیده شده است؛ در این قانون 23 مورد درج شده که قرار داد تسهیلات مالی هم در آن وجود دارد.
هیئت عامل صندوق موافق افشای این اطلاعات است چرا که عملکرد صندوق را نشان می‌دهد و به شفافیت اطلاعات کمک می‌کند، همچنین عملکرد صندوق را بهتر تشریح می‌کند. اما این موضوع چند نکته دارد؛ آقای وحدت تأکید دارد که نهادهای مدنی و صنفی برای این موضوع از ما مطالبه‌گری کنند یعنی از ما بخواهید تا ما این اطلاعات را منتشر کنید.
تسنیم: در سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات هر شخصی امکان مطالبه‌ی افشای این اطلاعات را از شما دارد و صرفا نباید این مطالبه از طرف نهادهای صنفی و مدنی صورت بگیرد، اما لزوما برای افشای این اطلاعات نباید مطالبه‌ای وجود داشته باشد تا شما آن را افشا کنید، هرچند که این اتفاق در مدت اخیر صورت گرفته است. خود صندوق هم می‌تواند بدون وجود چنین مطالبه‌ای اقدام به انتشار این اطلاعات کند.
ما به دلیل نگرانی که از مسائل رقابتی شرکتها داریم در حال رایزنی با نهادهای نظارتی هستیم تا مجوز‌های لازم برای انتشار لیست حمایت‌ها از شرکتهای را بگیریم.
تسنیم: کدام نهادهای نظارتی؟
متاسفانه الان امکان بیان آن وجود ندارد اما راجع به این موضوع می‌توان به نکاتی اشاره کرد. هیچ سرمایه‌گذاری همه تخم‌مرغهایش را داخل یک سبد نمی‌چیند. صندوق نوآوری هم یک مصوبه دارد که بیان می‌کند بیش از 2 درصد از سرمایه خود را نمی‌تواند به یک شرکت وام بدهد؛ این 2 درصد از سرمایه شرکت، معادل 50 میلیارد تومان است، یعنی سقف تسهیلاتی که ما به شرکتها دادیم 50 میلیارد تومان بوده‌است.
از آذر 97 تا کنون هم 4089 فقره قرار داد در صندوق وجود داشته است و تعداد اندکی توانسته‌اند سقف تسهیلات را دریافت کنند. به هر حال اندازه و ابعاد شرکتها متفاوت است. شرکتهای نوپا زیر 3 سال سابقه دارند و مشخص است که تسهیلات اندکی دریافت می‌کنند و نزدیک 40 درصد شرکتهای ما هم نوپا هستند.
تسنیم: پس وقتی قوانین صندوق شفاف است و کاملا با اعداد و ارقام سر و کار دارد، کدام نهاد نظارتی مانع از افشای اطلاعات می‌شود؟
اگر شرکتی از ما شکایت کند که صندوق با افشای این اطلاعات به مزیت رقابتی من آسیب وارد کرده‌است ما باید پاسخگو باشیم. در واقع ما با این کار اطلاعات مالی شرکتها را افشا می‌کنیم.
ما جزئیات کامل عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی را از ابتدای مدیریت آقای وحدت تا پایان سال 99 را جمع‌آوری کرده‌ایم. این گزارش حدود 400 صفحه شده است؛ این گزارش را به معاون علمی رئیس جمهور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر علوم، وزیر بهداشت، وزیر صنعت، بانک مرکزی و سازمان برنامه ارائه کرده‌ایم.
تسنیم: به جز این موضوع مزیت رقابتی شرکتها آیا دلایل دیگری برای عدم انتشار لیست شرکتهای دریافت‌کننده تسهیلات دارید؟
بله موضوع دیگر به شرکت‌هایی بازمی‌گردد که اطلاعاتشان باید به صورت کلی، مخفی بماند. این شرکتها در حوزه‌های دفاعی و امنیتی فعالیت می‌کنند که حتی خود ما هم به آن اطلاعات دسترسی نداریم.
اما حساسیت‌های ایجاد شده، بیشتر مرتبط با استارتاپ‌هایی است که سقف تسهیلات را دریافت کرده‌اند و رسانه‌ها منتقدند که چرا باید به این شرکتهای بزرگ که گردش مالی بالایی هم دارند وام اعطا بشود. اما طبق قانون ما موظف هستیم به هر شرکتی که در دسته دانش‌بنیان‌ها قرار می‌گیرد پرداخت وام داشته باشیم. دانش‌بنیان بودن شرکتها را هم معاونت علمی ریاست جمهوری تعیین می‌کند و صندوق نوآوری و شکوفایی در این موضوع دخالتی ندارد.
تسنیم: نگرانی ما برای پرداخت این موارد از وام نیست ما بیشتر نگران این هستیم که نگاه شرکتها نسبت به حمایتهای صندوق تغییر کند و نوعی ابهام و تبعیض به وجود بیاید.
ما حاضریم با حضور شما با هر شرکتی که نسبت به قوانین صندوق گله یا شکایتی داشت، جلسه بگذاریم. ممکن است برخی از این شرکتها نسبت به افشای کامل اطلاعات خود برای رسانه مقاومت داشته باشند اما برای دریافت حمایت از ما، باید اطلاعات کامل خود را به صندوق ارائه کنند، آنوقت دلیل برخورد متفاوت با هر شرکت مشخص می‌شود.
رفتار تبعیض‌آمیزی با شرکتها نداریم
به عنوان مثال شرکتی با مراجعه به یک نهاد اعلام کرده بود به من 10 میلیارد تومان بپردازید تا مسئله زباله فلان شهر را حل کنم؛ بعد که ما استعلامات مالی این شرکت را دریافت کردیم متوجه شدیم شرکت مذکور 60 میلیارد تومان چک برگشتی دارد و درخواست ورشکستگی از قوه قضائیه داشته‌است. ما حتی سهامداران شرکت را هم اعتبارسنجی می‌کنیم. طرح‌هایی که ارائه می‌دهند را بررسی می‌کنیم و بر آنها نظارت داریم.
با 1800 شرکت به صورت تک به تک جلسه داشتیم و تنوع حمایت‌هایمان را برایشان توضیح داده‌ایم، اگر می‌خواستیم رفتار تبعیض‌آمیزی با شرکتها داشته باشیم این میزان درخواست را از شرکتها نداشتیم که برای دریافت حمایت از صندوق اقدام کنند.
در جمع بندی بحث چند نکته را باید اشاره کنم. اول اینکه خود ما دغدغه افشای اطلاعات را داریم و در حال رایزنی و دریافت مجوز‌های این موضوع هستیم. تمام این جزئیات را هم به اعضای هیأت امنا ارسال کرده‌ایم که بالغ بر 400 صفحه می‌شود. البته به صلاحدید خودشان می‌توانند این جزئیات را منتشر کنند، مسئولیت این کار دیگر بر عهده ما نیست.
نکته بعدی اینکه ما در این 60 حمایتی که داشته‌ایم، حداقل اظهارنظر شخصی بر آن حاکم بوده و اغلب مکانیزم تعریف شده خودشان را داشته‌اند؛ تنها 5 خدمت ماست که در آن کمی نظرات و دخالت‌های صندوق پررنگ می‌شود.
تسنیم: اگر در مورد این 5 خدمت هم توضیحاتی ارائه کنید، بد نیست.
این خدمات شامل وام‌های نمونه‌سازی، تحقیق و توسعه، وام پیش از تولید صنعتی و تولید صنعتی، لیزینگ و سرمایه در گردش است. این وامها هیچ سودی ندارند و صفر درصد هستند. اما متاسفانه برخی از شرکتها به ما می‌گویند نمی‌شود به ما وام تحقیق و توسعه بدهید و ما به جایش تجهیزات بخریم؟! پس این خدمات نیاز به نظارت دارد.
اما در کنارش سیستم انتقادات فعالی هم داریم و 70 درصد شکایات در صندوق، با موافقت شاکیان، حل و فصل می‌شود. پس اگر شرکتی به وثیقه یا ارزیابی طرحش انتقاد داشته باشد و شکایت کند مورد بررسی دقیقی قرار می‌گیرد.
تمام وام‌های اعطایی ارزیابی دارد اما تنها بخشی از آنها وارد بخش نظارتی می‌شوند
تسنیم: پس در کنار این حمایت‌ها بحث نظارتی فعالی روی وامها وجود دارد.
تسهیلات ما به دو بخش تقسیم می‌شود، یک بخش نظارت محور است و برای بخش دیگر نظارتی وجود ندارد. 5 خدمتی که در بالا ذکر شد نظارت هم دارد. یعنی در این موارد اگر صندوق وامی را تصویب کند به صورت یکجا این وام را پرداخت نمی‌کند و آن را به چند قسط تقسیم می‌کند. با پیشرفت در طرح و تحقیقات، یک بخش از وام پرداخت می‌شود. این نظارت و تأیید عملکرد شرکتها هم توسط کارگزاران ما انجام می‌شود. البته در این زمینه هم گلایه‌هایی وجود دارد و آنها هم مورد بررسی قرار می‌گیرد که اغلبشان با گفتگو حل شده‌است. این جدای از بحث ارزیابی است. برای مثال در وام اشتغالزایی ما به هر شرکت برای هر فردی که استخدام می‌شود و مدرک بالای فوق دیپلم دارد، بعد از سه ماه پرداخت حقوق و بیمه به آن فرد؛ وام 30 میلیونی به شرکت می‌دهیم، این وام دیگر نظارتی ندارد اما نسبت به این افرادِ استخدام شده، ارزیابی وجود دارد؛ یعنی فرد باید لیست بیمه خود را ارائه کند. این وام قرض‌الحسنه صفر درصد است و کارمزد 2 درصدی دارد. پس نظارتی هم بر مصرف این پول نداریم صرفا بابت استخدام داده شده‌است. حال آن شرکت می‌تواند در هر جایی وام را هزینه کند البته بیشتر در راستای پایدارسازی اشتغالی که ایجاد کرده‌است.
بنابراین می‌توان گفت تمام وام‌های اعطایی ارزیابی دارد، اما تنها بخشی از آنها وارد بخش نظارتی می‌شوند. هیچ وامی بنابر ادعای شرکتها پرداخت نمی‌شود و اول فرآیند ارزیابی برای آنها اعمال خواهد شد.
تسنیم: شما در یکی از مصاحبه‌هایتان اشاره کردید که شرکتها هر چه بزرگتر شوند، نیازهایشان هم بزرگتر می‌شود اما سؤال این است که این حمایتهای دولتی تا کجا باید ادامه داشته باشد؟ در واقع دولت تا کجا باید نقش پدری برای شرکتهای دانش‌بنیان بازی کند؟
ببینید این خدمات دیگر به سمت خدمات مشورتی حرکت می‌کند. البته در شرایط حاد اقتصادی مانند شرایط کرونا که اخیرا با آن مواجه بودیم حمایتهای بیشتری از شرکتها صورت می‌گیرد. ما همین عید حمایتهای خوبی از شرکتهای دانش‌بنیان که دچار مشکل شده بودند انجام دادیم؛ چون این شرکتها دچار مشکل شدند و قصد تعدیل نیرو داشتند. در ادامه می‌توانید طیف خدماتی که صندوق ارائه می دهد نسبت به عمر و سابقه شرکتها ببینید:
مقصد نهایی این شرکتها برای رشد و توسعه، وارد شدن آنها به بازار بورس
شاید بتوان گفت مقصد نهایی این شرکتها برای رشد و توسعه، وارد شدن آنها به بازار بورس باشد کما اینکه چند ده شرکت در بازار بورس داریم و در حال فعالیت هستند؛ با استفاده از این بازار تأمین مالی بیشتر و گسترده‌تری نسبت به تسهیلات می‌توان ایجاد کرد.
این اتفاق با انتشار اوراق بدهی محقق خواهد شد که به دنبال ایجاد آن هستیم. پس وقتی ما نمی‌توانیم بیشتر از 50 میلیارد به شرکتها پرداخت کنیم به وسیله بورس امکان تأمین مالی بیشتری برای شرکتهای بزرگ وجود خواهد داشت.
شرکتهای بزرگ برای ما اهمیت زیادی دارند، چراکه وقتی بخواهیم اشتغال ایجاد کنیم یک شرکت بزرگ به‌راحتی توانایی ایجاد آن را دارد. یک شرکت بزرگ می‌تواند یک خط تولید در کنار خطوط تولید خود اضافه کند، به راحتی چند صد کارگر را به استخدام بگیرد. اما یک شرکت کوچک چنین ظرفیتی ندارد. پس اگر برای اشتغال نگرانی داریم باید حواسمان به این شرکتهای بزرگ باشد.
انتهای پیام/
