کتاب‌سازان صاحب کتابفروشی شدند/ لغو مجوز شده‌ها گل سرسبد بازار دستفروشان
عابس قدسی می‌گوید: در شهر مشهد چندین کتابفروشی فعالیت اختصاصی برای کتاب‌سازان می‌کنند و در بساطشان چیزی جز کتابهای کتاب‌سازان دیده نمی‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چند سال پیش وقتی به مناسبت‌های مختلف از جمله روز قلم، اختتامیه‌های جوایز کتاب سال یا نقد کتاب اهل فن از واژه‌ای به نام «کتاب‌سازی» یاد می‌کردند، کمتر کسی تصور می‌کرد که این وضعیت به اندازه‌ای بغرنج شود که حالا در آستانه قرن جدید با فاجعه‌ای که بسیاری آن را مخرّب‌تر از کتاب‌سوزی‌های تاریخ یاد کرده‌اند، روبرو شویم.
کتابسازیها امروز چنان در بدنه نشر ریشه دوانده است که تشخیص نسخه اصل و یا بدل کتاب برای مخاطب به آسانی ممکن نیست؛ زیرا ظاهراً کتابسازیها با مجوز رسمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و توسط ناشر دارای پروانه نشر منتشر می‌شوند، در این میان ضعف قوانین و جدی نگرفتن چنین جرم‌هایی از یک سو و انفعال ناشران و نهادهای ذی‌ربط در حوزه فرهنگ از سوی دیگر موجب شده است تا عرصه برای کتاب‌سازان باز باشد و آنها یکّه‌تاز این میدان در وضعیت اقتصادی بغرنج صنعت نشر باشند.
امروز راسته کتابفروشان خیابان انقلاب را دو بازار می‌گردانند؛ یکی بازار کتابفروشان و شبکه توزیع رسمی کتاب در ایران و دیگری بازاری که اگرچه در سال‌های گذشته پنهان و زیرزمینی فعالیت می‌کرد، اما حالا به مدد نبود نظارت‌ها و ارائه و اهتمام برای برخورد آزادانه، خود را میهمان آسفالت‌های داغ خیابان انقلاب کرده است. مشتریان پر و پاقرصی هم دارد و تنها به انقلاب و راسته کتاب‌فروشانش اکتفا نکرده است در عمده ترمینال‌‌های مسافربری، ایستگاه‌های مترو، راه‌آهن، فرودگاه و پاساژ‌های شهر عرض اندام می‌کند. پرفروش‌های بازار را در کنار کمیاب‌ها، لغو مجوز شده‌ها، آن ور آبی‌ها روانه خانه مشتریانش می‌کند، بی‌آنکه بسیاری از آنها بدانند کتابی که می‌خرند چگونه منتشر شده و چرا می‌تواند در این اوضاع نامناسب اقتصادی با تخفیف‌های عجیب و غریب فروش رود.
کتاب‌ساز‌ها پرفروش‌های ناشران را شکار کرده و با دست بردن در ترجمه و ایجاد تغییراتی اقدام به انتشار کتاب با طرح جلد متفاوت و مترجمی دیگر که عموماً هم حضور خارجی ندارند، می‌کنند. از آنجایی که حق التألیف و ویراستاری برای کتاب پرداخت نشده است، هزینه تمام شده بسیار کمتر از نسخه اصلی است. علاوه بر آن قیمت کتابهای کتاب‌سازی شده نیز بیش از قیمت کتاب ناشر است در نتیجه دست برای تخفیف‌های عجیب و غریب باز است.
در طرف دیگر ماجرای کتابسازیها، ناشران و نهادهای نظارتی هستند، اینکه چرا اتحادیه‌های صنفی، تشکل‌های نشر و نهادهای نظارتی از جمله وزارت ارشاد وارد موضوع مقابله با کتابسازیها نشده‌اند، پرسشی حائز اهمیت است.
عابس قدسی، مدیر انتشارات و کتابفروشی «کتاب آفتاب» از جمله ناشرانی است که معتقد است می‌توان با کتاب‌ساز‌ها برخورد کرد، اما اهتمامی برای این کار وجود ندارد.
وی در گفت‌وگو با تسنیم از گسترش پدیده کتاب‌سازی و قاچاق کتاب در شهرستان‌ها از جمله مشهد خبر داده و می‌گوید: گرانیگاه برخورد با پدیده کتابسازیها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ اما متأسفانه برخورد و سخت‌گیری جدی در این زمینه وجود ندارد. آن‌چنان که وزارت ارشاد در حوزه ممیزی نازک‌بین است و گاهی کلماتی همچون بوسه را در شعر و داستان ممیزی می‌کند، در برخورد با کتاب‌ساز‌ها و فروش ممنوعه‌ها و لغو مجوز شده‌ها در بازار غیر رسمی کتاب واکنش نشان نمی‌دهد.
قدسی ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر متأسفانه وزارت ارشاد به جای پرداختن به اصل ماجرا به فرع پرداخته است؛ به جای اینکه روی کیفیت محتوا و کتاب متمرکز شود به مواردی کم‌اهمیت یا بی‌اهمیت می‌پردازد. از همین رو است که می‌بینیم از کتاب «شازده کوچولو» بیش از 100 ترجمه منتشر می‌شود که اغلب قریب به اتفاقشان یا کپی شده از روی ترجمه‌های اصلی است یا ترجمه‌های نامعتبر.
مدیر مؤسسه کتاب آفتاب با اشاره به گسترش شبکه توزیع کتاب‌ساز‌ها می‌افزاید: در مشهد چند کتابفروشی تأسیس شده‌اند که جز کتابهای ناشران کتاب‌ساز کتاب دیگری در آن فروش نمی‌رود. این کتابسازیها تنها اختصاص به شعر و رمان ندارد، در کتب مذهبی، تاریخی و... نیز فراوان است.
وی می‌گوید: البته ما در مشهد به آن شکل که در تهران می‌بینیم با راسته دستفروشان مواجه نیستیم؛ اما در حوزه کتابهای مذهبی نیز کتاب‌سازی‌های پررنگی داریم و در ایستگاه راه‌آهن، فرودگاه، مراکز خرید و... با نمایشگاه‌های این کتاب‌ها روبرو هستیم.
قدسی معتقد است مخاطبان این کتاب‌ها درباره ماهیت آنها آگاهی ندارند. بسیاری از مخاطبان عام کتاب که دغدغه شناخت ناشر و مترجم را ندارند، مشتریان گذری این کتاب‌ها هستند و نمی‌دانند که اصل ماجرا چیست. یکی از زمینه‌هایی که می‌توان برای مقابله با این پدیده در آن سرمایه‌گذاری کرد، همین آگاهی دادن به مخاطب است.
وی تصریح می‌کند: در دوران کرونا که کتاب از مخاطب بیشتری برخوردار شده و وضعیت کتاب‌فروشی‌ها با توجه به شرایط اقتصادی سختی که در کشور حکمفرما است، چندان هم ناامیدکننده نیست.
قدسی در پاسخ به این پرسش که بسیاری دلیل گرم بودن بازار این کتاب‌ساز‌ها را تخفیف‌های عجیب و غریب در شرایط اقتصادی امروز مخاطب می‌داند، آیا چنین است؟ می‌گوید: من فکر می‌کنم دلایل اقتصادی اگر هم باشد، در مرحله دوم است. وقتی مخاطبان عام و توده مردم با کتاب پرفروشی آشنا می‌شوند، از هر جا که آن کتاب در دسترس باشد آن را تهیه می‌کنند، با این مقوله که تفاوت ترجمه‌های یک کتاب در چیست؟ چه کسی مترجم اصلی کتاب است و... آشنایی ندارند وگرنه بسیاری از آنها از بازار اصلی کتاب را تهیه می‌کردند.
وی با اشاره به لزوم ورود ارشاد به مقوله کتابسازیها عنوان می‌کند، وزارت ارشاد اگر بخواهد می‌تواند مقابل کتابسازیها را بگیرد، حالا دیگر مشخص است که کدام ناشر حرفه‌ای است و کدام ناشر کتاب‌ساز. می‌توان بر ترجمه مترجمان و ناشران گمنام نظارت بیشتری به لحاظ تطبیق محتوایی انجام داد.
قدسی با طرح این پرسش که چرا نهادهای امنیتی و قضایی و شهرداری‌ها مقابل بساط دستفروشان کتاب که شبکه اصلی توزیع کتابسازیها است را نمی‌گیرند، می‌گوید: هر زمان که کتابی لغو مجوز شد، تازه بازار بساطی‌ها گل می‌کند و نسخه‌های افست آن در روز روشن به فروش می‌رود.
انتهای پیام/ر
