نگاهی به سفر وزیر دفاع ترکیه به تاجیکستان و قرقیزستان؛ رایزنی برای شورای ترک و افغانستان

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، بهار امسال، یک بار دیگر نزاع و درگیری مرزی بین تاجیکستان و قرقیزستان، توجه تحلیل گران منطقه را به سوی خود جلب کرد. اما در هفته های اخیر، ثبات و توافق بر سر حفظ آتش بس، این احتمال را برجسته کرده که تلاش برای رسیدن به توافق نهایی و پایدار بیشتر شود.

تاجیکستان با قرقیزستان 972 کیلومتر مرز مشترک دارد و دست کم در 420 کیلومتر، بر سر نقاط تعیین علامت گذاری مرزی، اختلاف نظر فنی وجود دارد. 

برخی از آگاهان سیاسی بر این باورند که نزاع و درگیری بین تاجیکستان و قرقیزستان، میراث به جای مانده از سیاست های دوران اتحاد جماهیر شوروی است و از سال 1988 میلادی به بعد، در مقاطع مختلف، همواره زمینه هایی برای درگیری در مرز این دو کشور وجود داشته است.

اما حالا 3 دهه از برچیده شدن نظام سوسیالیستی اتحاد جماهیر شوروی سپری شده و این کشورها، بیش از درگیری و تنش، به ثبات و تلاش برای دستیابی به منتافع اقتصادی ماندگار و صلح پایدار نیاز دارند.

در چنین شرایطی است که خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، به هر دو کشور سفر کرده و علاوه بر وزرای دفاع تاجیکستان و قرقیزستان، با روسای جمهور این دو کشور نیز دیدار کرده است.

چنین به نظر می رسد که نیاز چندانی به میانجی گری ترکیه وجود نداشته و استفاده از ظرفیت سیاسی و منطقه ای تاجیکستان و قرقیزستان و استمزاج در مورد حضور نظامی در افغانستان، از مهم ترین اهداف سفر وزیر دفاع ترکیه به دوشنبه و بیشکک بود.

ژنرال خلوصی آکار که در کنار هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت و ابراهیم کالن سخنگو و مشاور امنیت ملی، به عنوان یکی از مهم ترین چهره های موثق و محل اعتماد رئیس جمهور ترکیه شناخته می شود، در سیاست خارجی ترکیه، وظایف خاصی بر عهده گرفته و به طور مداوم در حال سفر و رایزنی با مقامات دفاعی و سیاسی مناطق مختلف پیرامونی است.

همزمانی معنی دار

سفر وزیر دفاع ترکیه به قرقیزستان و تاجیکستان، همزمان بود با برگزاری رزمایش ناتو در دریای سیاه و اوکراین. نکته ای که می تواند این رزمایش را به اهداف آکار در دوشنبه و بیشکک ربط دهد، این است که برای نخستین بار در این رزمایش، به طور رسمی از پهپادهای ترکیه استفاده شد و این مهر تاییدی از سوی پیمان نظامی ناتو، برای به کارگیری پهپاد بیرقدار بود.

همان پهپادی که به اوکراین و لهستان فروخته شده و حالا ترکیه تمایل دارد که این سلاح را به دیگر کشورهای منطقه دریای سیاه، قفقاز و آسیای میانه نیز بفروشد. اگر چه قرقیزستان و ازبکستان، شرایط اقتصادی جالبی ندارند اما ترکیه تمایل دارد نه تنها پهپاد، بلکه چند نوع سلاح، ادوات و تجهیزات دفاعی دیگر را در اختیار هر دو کشور قرار دهد.

 آکار در ارزیابی سفر خود به این دو کشور، بر این دو مساله مهم تاکید کرد:

1.دعوت از تاجیکستان و قرقیزستان برای حضور در نمایشگاه صنایع دفاعی ترکیه و بازدید از کارخانه های تسلیحات خودکفای ترکیه.

2.دعوت از هر دو کشور برای اعزام افسران و درجه داران خود به منظور حضور در دوره های آموزشی متنوع در دانشکده های نظامی ترکیه.

فاکتور مهم افغانستان

یکی دیگر از اهداف مهم سفر وزیر دفاع کابینه اردوغان به تاجیکستان و قرقیزستان، مساله افغانستان است.

قرقیزستان، برخلاف تاجیکستان، با افغانستان مرز مشترک ندارد. اما واقعیت این است که سرویس اطلاعاتی و متخصصین دفاعی هر دو کشور، شناخت دقیقی از اوضاع و احوال افغانستان دارند و با آن که ترکیه مدتها در چهارچوب همکاری دفاعی ناتو در افغانستان حضور داشته اما از بسیاری جهات به اندازه این دو کشور، افغانستان را نمی شناسد و حالا که ترکیه قصد دارد به حضور نظامی در افغانستان ادامه دهد، سخت نیازمند همفکری و همراهی این کشورها است.  

خلوصی آکار در گفتگو با خبرنگاران به این اشاره کرد که مشاوره نفیسی از تاجیکستانی ها دریافت کرده و از درک و شناخت کارشناسان دفاعی قرقیزستان در مورد افغانستان نیز بهره مند شده است.

ترکیه و اهمیت جهان ترک

قرقیزستان، هنوز هم زبان روسی را در کنار زبان قرقیزی به عنوان زبان رسمی کشور نگه داشته است. زبان قرقیزی، در اصل، یکی از زیرمجموعه های فراخ گروه زبان های ترکی است و خود کلمه «قرقیز» یک عبارت ترکی است به این معنی: «ما چهل هستیم». (اشاره به چهل ایل مناس که در برابر اویغورها متحد شدند).

البته ذکر این نکته ضروری است که زبان کنونی قرقیزی با حروف حلقوی آن، برای ترک های متکلم ترکی استانبولی چندان آسان نیست و در سفر آکار نیز، او ناچار شد از مترجم استفاده کند.

خلوصی آکار در حالی به تاجیکستان و قرقیزستان رفته که دو روز پیش از او نیز فواد اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه مهمان ازبکستان بود و علاوه بر شرکت در کنفرانس همکاری های تجاری ازبکستان و ترکیه، به شهرهای بخارا و سمرقند نیز سفر کرد.

فواد اوکتای، قبل از سفر به ازبکستان، برای چندمین بار در سال جاری میلادی، مهمان دفاکتویی بود که از سوی ترکیه به نام جمهوری ترک قبرس شمالی نامیده می شود.

تنها چند روز پس از پایان سفر فواد اوکتای نیز، مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه به قبرس رفته و قرار است تا چند روز دیگر، رجب طیب اردوغان به شهر مرعش قبرس سفر کند که قبلاً یک شهر متروکه بود اما حالا این شهر با ابتکار ترکیه بازگشایی شده و این اقدام، به تندی مورد انتقاد قبرس، یونان و اتحادیه اروپا قرار گرفته است.

با این حال، شواهد نشان می دهد که ترکیه باکی از این انتقادات ندارد و استفاده از ظرفیت های حوزه گسترده زبان ترکی را به عنوان یک استراتژی مهم در دستور کار خود قرار داده است.

به موازات این سفرها، مسئولین دبیرخانه شورای ترک نیز به عشق آباد ترکمنستان سفر کردند و حالا، یک دستور کار اقتصادی مهم به نام سرمایه گذاری مشترک جهان ترک، در دستور کار قرار گرفته است.

پس از این سفر بود که قربان قلی بردی محمد اف رئیس جمهور ترکمنستان اعلام کرد که به زودی به استانبول سفر می کند تا مهمان هشتمین نشست سران شورای ترک باشد.

وعده سفر محمد اف در حالی اعلام شده که او قبلاً اعتنای چندانی به این شورا نداشت و چنین به نظر می رسد که تغییر نسبی دیدگاه های ترکمنستان، محصول چندین دید و بازدید دبیرکل شورای ترک، بغداد آمریف و پادرمیانی رئیس افتخاری این شورا یعنی نظربایف باشد.

رویکرد متفاوت قرقیزستان و تاجیکستان در قبال گولن

خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه، پس از پایان سفر خود به دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان، در گفتگو با رسانه ها، برخورد مقامات هر دو کشور را بسیار دوستانه و برادرانه دانست. با این حال، از بیان گلایه و انتقاد خود در مورد دولت قرقیزستان، ابا نکرد.

آکار در بخشی از ارزیابی های خود، بر این موضوع تاکید کرد که تاجیکستان از همان دوران کودتای نافرجام سال 2016 میلادی، حساسیت ویژه ای در مورد مدارس فتح الله گولن به خرج داده و با ترکیه کمال همکاری و همراهی را به نمایش گذاشته است.

با این حال، قرقیزستان، هنوز هم برخورد خاصی با مدارس جنبش گولن نکرده و آنکارا نگران است که گولنی ها، علاوه بر روابط دوجانبه، به خود قرقیزستان نیز لطمه بزنند.

یکی دیگر از ابعاد جالب توجه سخنان آکار در مورد تاجیکستان، این بود که زبان رسمی تاجیکستان فارسی است اما وزیر دفاع ترکیه، هر دو کشور را برادران ترک و بخشی از جوامع هم تبار ترکیه دانست.

زوم شایان توجه ترکیه بر روی روابط تاجیکستان – قرقیزستان و تلاش برای توسعه روابط آنکارا با هر دو کشور، یکی از رویکردهای جدید دولت اردوغان است که می توان آن را دستاورد و ماحصلی از تحولات منطقه ای پس از جنگ اخیر قره باغ دانست.

ترکیه تلاش می کند تا نقش منطقه ای خود را در قفقاز و آسیای میانه بیشتر کند و در این مسیر، علاوه بر تاکید بر توسعه روابط اقتصادی و انرژی، نگاهی جدی به تثبیت ساختار شورای کشورهای ترک زبان دارد و می خواهد از ظرفیت های سیاسی، امنیتی و دفاعی این مناطق، در مسیر اهداف خود، استفاده کند.

انتهای پیام/