توسعه روابط نظامی پاکستان و ترکیه؛ موانع و چالش‌ها

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، فرمانده نیروی زمینی ارتش ترکیه در سفر به اسلام آباد، با همتای پاکستانی خود ژنرال قمر جاوید باجوا، یک توافق نامه افزایش سطح همکاری نظامی امضا کرده است. رسانه های آنکارا، به ابعاد دقیق این توافق نامه اشاره ای نکرده اند اما ظاهراً تنها بخش این توافق که قابلیت رسانه ای شدن دارد، برگزاری دوره های مشترک آموزش نظامی و هماهنگی برای رزمایش های نظامی است.

عارف علوی رئیس جمهور پاکستان، در دیدار با ژنرال امید دوندار فرمانده نیروی زمینی ارتش ترکیه، به او نشان افتخار دولت پاکستان را اعطا کرد. به گفته رئیس جمهور پاکستان ،این نشان به پاس قدردانی از خدمات شایسته ژنرال دوندار در تقویت روابط پاکستان و ترکیه اعطا شده است.

دولت اردوغان در چند سال گذشته، بهای ویژه ای به توسعه روابط با پاکستان داده است. برگزاری رزمایش نظامی مشترک، قرارداد فروش تسلیحات به اسلام آباد و یادداشت تفاهم ارتقای همکاری نظامی، بخشی از ابعاد جدید توسعه روابط ترکیه و پاکستان است.

رزمایش مشترک ترکیه و پاکستان

تلاش های تیم اردوغان موجب آن شد که در جریان جنگ اخیر قره باغ، عمران خان نخست وزیر پاکستان، از جمهوری آذربایجان حمایت کند  و با جانبداری از باکو، همکاری های مثلث آنکارا – باکو – اسلام آباد، افزایش پیدا کند. اخیراً هم ذاکر حسن اف وزیر دفاع جمهوری آذربایجان اعلام کرد که نیروهای ویژه آذربایجان، ترکیه و پاکستان در ماه سپتامبر به میزبانی باکو، رزمایش نظامی مشترکی برگزار می کنند.

البته پاکستان قبلاً هم به درخواست ترکیه در سواحل قبرس، در رزمایش دریایی مشترک حضور پیدا کرده و اسلام آباد یکی از حامیان دفاکتوی «جمهوری ترک قبرس شمالی» است و شهروندان قبرس ترک با گذرنامه خود، فقط می توانند به ترکیه و پاکستان سفر کنند.

فروش بالگرد ترکیه به پاکستان و چراغ قرمز آمریکا

ترکیه در سال 2018 میلادی، قراردادی با پاکستان امضا کرد که بر اساس آن، 30 فروند بالگرد نظامی (ATAK) به پاکستان فروخته می شد. اما ترمز دستی آمریکا مانع از انجام این معامله شد. چرا که پنتاگون اعلام کرد، موتور بالگرد ترکیه، تحت لیسانس آمریکا تولید شده و اجازه صادرات ندارد. صنایع دفاعی ترکیه نیز اعلام کرد که از دو سال پیش، بر روی پروژه تولید بومی موتور بالگرد کار کرده و به زودی این مشکل رفع خواهد شد.

تحلیل گران دفاعی آمریکایی معتقدند که این تصمیم پنتاگون، ارتباطی با مساله لیسانس موتور ندارد و یکی از اقدامات تهاجمی واشنگتن علیه آنکارا به خاطر خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه است.

بُعد دیگر این ماجرا، رویکرد آمریکا به پاکستان است. آمریکایی ها برای صادرات بالگردهای ترکیه به فیلیپین، بهانه خاصی نگرفتند اما در مورد پاکستان، پای قانون تحریم (CAATSA) و بحث لیسانس موتور را به میان کشیدند.

از زمانی که پشتیبانی نظامی آمریکا از پاکستان قطع شده، ترکیه تلاش کرده تسلیحات بیشتری به اسلام آباد بفروشد و فروش 4 ناوچه، 30 بالگرد، ده ها نفربر و ادوات نظامی، فروش تجهیزات شنود و ادوات امنیتی مورد نیاز هنگ های مرزبانی و مین روبی، از دیگر اقلام صادراتی دفاعی – امنیتی ترکیه به پاکستان بوده است. البته واردات اقلام دفاعی و تسلیحاتی از چین، روسیه و ایتالیا به پاکستان، بیش از مقادیر خریداری شده از ترکیه است.

پاکستان در لیست کشورهای واردکننده تسلیحات و ملزومات دفاعی و نظامی، بر پله یازدهم جهان ایستاده و بر اساس گزارش های موسسه (SIPRI) سوئد، طی سالیان 2014 تا 2019 میلادی، به طور میانگین 76 درصد از واردات نظامی پاکستان، از مبدا چین صورت گرفته است. در نتیجه ترکیه، باید از سد رقیبی بگذرد که به طور بی سر و صدا و بدون هیاهو، یکی از بزرگان صادرات صنایع دفاعی است.

ترکیه، افغانستان و پاکستان

در چند سال اخیر، روابط آنکارا – اسلام آباد، همواره رو به رشد بوده اما حالا به نظر می رسد که ترکیه، انگیزه بیشتری برای توسعه روابط، پیدا کرده است. چرا که تصمیم ترکیه، برای تداوم حضور نظامی در افغانستان، ارتباط مستقیمی با همراهی های دور و نزدیک پاکستان دارد.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در نشست اخیر سران ناتو در بروکسل و در دیدار با جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، اعلام کرده بود که برای تداوم حضور در افغانستان، به همراهی و مشارکت پاکستان و  مجارستان هم نیاز دارد. اما آگاهان سیاسی معتقدند که چنین چیزی ناممکن است.

حکمت چتین وزیر اسبق امور خارجه ترکیه که سال ها در قرارگاه مرکزی ناتو و در افغانستان حضور داشته و شناخت دقیقی از معادلات سیاسی و امنیتی این کشور دارد، در مورد پیشنهاد اردوغان چنین دیدگاهی دارد:«به شدت امیدوارم که این پیشنهاد،  فقط یک خطای خبری و تفسیر اشتباه باشد. همین الان هم اغلب سران تندرو طالبان، در پاکستان حضور دارند. اساساً به نظر غیرممکن است که مسئله مشارکت در عملیات فرودگاه همراه با پاکستان، از طرف دولت غیرنظامی در افغانستان پذیرفته شود. زیرا بیشتر مردم افغانستان تصور می کنند که دولت آنها سالهاست با طالبان پاکستان مبارزه می کند. حمایت سیاسی پاکستان برای صلح و ثبات در منطقه بسیار مهم است و باید باشد. با این حال، تلاش برای استقرار در فرودگاه با هم اشتباه است و بعید است که این پیشنهاد در افغانستان پذیرفته شود».

سخنان وزیر اسبق ترکیه درست به نظر می رسد و بخش مهمی از سران سیاسی و فرماندهان نظامی افغانستان، نگاه مثبتی به پاکستان ندارند. اما همکاری های مداوم سرویس های اطلاعاتی میت ترکیه و سرویس پاکستان، ترکیه را یاری می دهد که در افغانستان، موقعیت بهتری داشته باشد و درعین حال، مسیر مهار طالبان، با میانجی گری و هدایت پاکستان، آسان تر خواهد بود.

البته توجه به این نکته مهم است که با وجود همه تلاش های اردوغان – عمران خان و دیدارهای مداوم قریشی – چاووش اوغلو، رابطه ترکیه – پاکستان، هنوز هم رابطه ای نیست که در تمام حوزه ها، توسعه پیدا کرده باشد.

به عنوان مثال، حجم مبادلات تجاری ترکیه – پاکستان در چند سال گذشته، همواره بین 600 تا 800 میلیون دلار بوده و برای نخستین بار در سال 2020 میلادی به رقم 1 میلیارد دلار رسید که با توجه به جمعیت 220 میلیون نفری پاکستان و ظرفیت های بازار بزرگ این کشور، رقم قابل توجهی نیست.

ترکیه امیدوار است با اتصال شبکه راه آهن خود به ایران و افغانستان و پاکستان، روابط تجاری خود را با پاکستان تقویت کند اما شواهد نشان می دهد که فعلاً، توسعه روابط دفاعی – امنیتی برای هر دو کشور، از اهمیت بیشتری برخوردار است.

انتهای پیام/