«معجزه آبخیزداری»|مدیریت جامع حوزه آبخیز؛ مهمترین راهکار غلبه بر تنش آبی استان خوزستان

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ استان خوزستان از استان هایی که در طی این سال ها به خاطر سوء مدیریت آب، در ایام ترسالی شاهد سیل و آبگرفتگی و در ایام خشکسالی شاهد کم آبی شدید بوده است که علل و عوامل متعددی برای این سوء مدیریت یاد می شود. اما باید توجه داشت، به اذعان بسیاری از کارشناسان، مدیریت جامع حوزه آبخیز و آبخیزداری، از مهمترین راهکارهای مقابله با چالش های خشکسالی و کم آبی در این مناطق از کشور است.

اما متأسفانه باید گفت یکی از مسائل مورد غفلت قرار گرفته برای مدیریت بهینه منابع آبی کشور علیرغم توصیه های مکرر مقام معظم رهبری و صراحت اسناد قانونی بالادستی، آبخیزداری و عدم توجه به مدیریت جامع حوزه آبخیز در کشور بوده است. این بی توجهی در حالی بوده است که انواع روش ها و راه حل ها برای مدیریت منابع آب مورد توجه قرار گرفته است؛ در این باره دکتر حمیدرضا صادقی استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس می گوید: «در حال حاضر روش­‌ها و راه­‌حل­‌هایی از قبیل انتقال آب بین‌حوزه­‌ای، شیرین‌سازی آب­‌های شور برای مصارف صنعت و کشاورزی، احداث سدهای بزرگ متعدد، بهره­‌برداری از آب­‌های ژرف و غیرمتعارف، باروری ابرها و حتی توسعه صنایع و طرح­‌های نامتناسب با موازین آمایش سرزمین بدون توجه به اثرات درون و برون منطقه­‌ای و رعایت مقیاس­‌های اجرایی مناسب کاربست آنها با هدف مدیریت منابع آب و خاک کشور پیشنهاد و اجرا می­‌شود و بعضاً اعتبار هنگفت را به خود اختصاص می­‌دهند، حال آن که ردپایی از توسعۀ پایدار، حفظ درازمدت محیط زیست، سازگاری، مدیریت جامع منابع زیستی و غیرزیستی، افزایش بهره­‌وری و حتی اشتغال دانش­‌آموختگان رشته­‌های تخصصی مرتبط و نهایتاً حل دائمی معضلات مرتبط با منابع آب و خاک در آنها دیده نمی­‌شود.»

رئیس سابق انجمن علمی آبخیزداری با تاکید بر پایدار بودن آبخیزداری و نیز کم هزینه و پایدار بودن آبخیزداری معتقد است: «در مقابل این روش ها، روش­‌ها و رویکردهای بسیار کم­‌هزینه، پایدار، سازگار، قابل اجرا، دوست‌دار محیط زیست و با کمترین سطح اثر و پیامد توسعه، متناسب با توقعات اجتماعی و فرهنگی و با سابقه مناسب از قبیل سامانه­‌های سطوح آبگیر باران و رواناب، آبخیزداری سازگار، آبخوان‌داری، مدیریت سنتی و بومی حفاظت خاک و آب، کشاورزی سازگار، سامانه­‌های مدیریتی تعادل دام و مرتع، جنگلداری سازگار، بهترین اقدامات مدیریتی و حتی استفاده از پتانسیل­‌های بوم‌سازگان‌‌های بیابانی وجود دارند که کمتر مورد توجه قرار گرفته و یا به بوتۀ فراموشی سپرده شده و یا استفاده از آنها را بدون بازدهی و نشان از مدیریت غیرپیشرفتۀ منابع تلقی می­‌کنند.»

** نقشه راه مدیریت سیل و خشکسالی تدوین شود

همچنین دکتر فرود شریفی «استاد دانشگاه و رئیس انجمن مقابله با خشکسالی» در بیان راهکارهای مقابله با تنش های آبی استان های مختلف کشور بخصوص استان خوزستان می گوید: «با توجه به واقعیت خشکسالی و کم آبی موجود در کشور و تجربیات موفق کشورهای پیشرفته دنیا درباره استفاده بهینه از آب باران، دولت باید بصورت جدی­ تر از گذشته کاهش تبخیر و هدر رفت آب و استفاده از باران با استفاده از روش­ های آبخیزداری، آبخوانداری، پخش سیلاب، توسعه سطوح آبگیر متمرکز و غیرمتمرکز باران، تغذیه قنوات، چشمه­ ها و سفره ­های زیرزمینی در سطح گسترده را در دستورکار قرار دهد. باید در این زمینه با جدیت تمام و بر اساس یک نقشه راه وارد عمل شد. همچنین باید با آسیب­ شناسی مشکلات موجود بمنظور برقراری یک چرخه مدیریتی صحیح، و در ایام ترسالی با حضور و مشارکت تولیدکنندگان و با تکیه بر علم و دانش روز به مقابله با خشکی و خشکسالی پرداخته شود.»

** ضرورت تصویب قانون مدیریت جامع حوزه آبخیز در مجلس

با توجه به اثرات و دستاوردهای مدیریت جامع حوزه آبخیز و نقش آفرینی آن مدیریت کم آبی و سی، لازم است تصویب این قانون مدنظر دولت و مجلس شورای اسلامی واقع شود؛ در این باره علی سلاجقه رئیس اسبق سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می گوید: «اگر مدیریت جامع حوضه آبخیز به‌عنوان یک زیرساخت اساسی برای همه ارکان عمرانی جهت حفظ پایداری طبیعت در مجلس به‌عنوان قانون به تصویب برسد و دستگاه‌های اجرایی مکلف شوند در قالب مدیریت جامع حوضه آبخیز نقش خود را احیا کنند و به طبیعت احترام بگذارند، هم توسعه به نحو مطلوب انجام می‌شود و هم در شرایط حدی مانند خشکسالی و سیلاب - که نقش آبخیزداری مدیریت شرایط حدی است - کشور می‌تواند ‌پایدار باشد و مردم صدمه نبینند.»

متاسفانه باید گفت علیرغم تاکیدات و توصیه های اساتید، کارشناسان و دلسوزان منابع طبیعی و آبخیزداری مبنی بر ضرورت تصویب قانون مدیریت جامع حوزه آبخیز، به این مساله مهم اهمیت چندانی داده نمی شود؛ در این باره رئیس اسبق سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری می گوید: «راه حل مدیریت و ذخیره آب در کشور که کاملا منطبق بر طبیعت است بارها ‌پیشنهاد دادهشدهاما گوش شنوایی وجود ندارد. اگر مجلس لایحه «مدیریت جامع حوضه آبخیز»را به‌عنوان قانون یک بار تصویب کند، تمام دستگاه‌های کشور مکلف می‌شوند به طبیعت احترام بگذارند و می‌توانند در قالبروش‌های علمی و اجرایی در شرایط خشکسالی و ترسالی آب را ذخیرهو به نحو مطلوبی از آن بهره‌برداری کنند.»

نکته پایانی آنکه به اذعان بسیاری از صاحبنظران منابع طبیعی و آبخیزداری، تهیه و تدوین و تصویب " قانون مدیریت جامع حوزه های آبخیز کشور" توسط مجلس شورای اسلامی در جهت بهره برداری پایدار از منابع سرزمین با رویکرد بوم سازگان محور و ارتقای هماهنگی بین بخشی و مشارکت مؤثر تمامی گروداران در کشور از ضروریات حکمرانی صحیح بر منابع طبیعی کشور است که باید بیش از پیش بدان توجه شود و در دستور کار مجلس واقع شود.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

انتهای پیام/