گزارش| آغاز دیپلماسی دولت سیزدهم در آسیای مرکزی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روز سه‌شنبه یک تماس تلفنی بسیار مهم بین آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب جمهوری اسلامی ایران و قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان برقرار شد.

به نوشته خبرگزاری دولتی ترکمنستان، این تماس تلفنی با تبریک عید سعید قربان و آرزوی خوشبختی و سعادت برای دو کشور همسایه آغاز شد و طی آن بردی‌محمداف شخصاً پیروزی آیت‌الله رئیسی در انتخابات را تبریک گفته و برای وی آرزوی موفقیت کرد.

همچنین به نوشته این خبرگزاری در تماس تلفنی مذکور، آیت‌الله رئیسی از بردی‌محمداف برای شرکت در مراسم تحلیف ریاست جمهوری در تهران دعوت به عمل آورد.

اگرچه رئیس‌جمهور ترکمنستان به دلیل برگزاری چند رویداد سطح بالای منطقه‌ای و بین‌المللی اظهار داشت که امکان شرکت در مراسم تحلیف در تاریخ 5 آگوست را ندارد، اما تاکید کرد یک هیات نمایندگی از ترکمنستان برای شرکت در مراسم تحلیف به ایران اعزام خواهد کرد.

در این گفتگو همچنین دو طرف در خصوص چشم‌انداز همکاری‌های دوجانبه و نیز مسائل سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی گفت‌و‌گو و تبادل نظر کردند.

قربانقلی بردی‌محمداف همچنین با اشاره به سطح بالای همکاری‌های دوجانبه میان دو کشور همسایه، تاکید کرد که «ایران شریک تجاری و اقتصادی استراتژیک ترکمنستان بوده و باقی خواهد ماند».

وی همچنین همکاری‌های دو کشور را در حوزه‌هایی نظیر سوخت و انرژی، حمل و نقل و ترانزیت، و نیز حوزه ساخت و ساز و کشاورزی در حال توسعه عنوان کرد.

این تماس تلفنی آیت‌الله رئیسی با قربانقلی بردی‌محمداف در حالی صورت می‌گیرد که روابط دو کشور طی سال‌های اخیر، در دولت‌های یازدهم و دوازدهم با چالش‌های بسیاری همراه بوده است.

اختلاف نظر میان دو کشور در خصوص میزان بدهی‌های ایران به ترکمنستان و نحوه محاسبه تعرفه گاز صادر شده، اصلی‌ترین عامل اختلاف نظر میان دو کشور بود.

متاسفانه طی این سال‌ها یک نتیجه و پیامد این اختلاف نظرها کاهش مبادلات تجاری دو کشور و بروز مشکلات عدیده ترانزیتی در روابط ایران و آسیای مرکزی بوده است.

دولت‌های یازدهم و دوازدهم نیز در حالی که با اختلاف نظرهای جدی میان وزارت نفت و وزارت امور خارجه همراه بود، طی این بازه نتوانست اختلافات یاد شده را حل‌وفصل کند.

مجلس شورای اسلامی نیز طی این بازه تلاش‌های متعددی را برای حل این مشکل بین دو کشور همسایه صورت داد. در شهریور 99 کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی موضوع قرارداد گازی ایران و ترکمنستان را مورد بررسی قرار داد.

در آبان ماه همان سال نیز کمیسیون انرژی 10 سوال جدی را از وزیر امور خارجه مطرح کرد که عمده موارد شامل روند عملکرد دولت در قبال پرونده گازی ترکمنستان از اسفند 94 (دیدار روسای جمهور دو کشور)، فروردین 96 (سفر وزیر امور خارجه به عشق‌آباد)، دی ماه 96 (مذاکرات معاونت اقتصادی وزارت کشور با ترکمنستان) و شهریور 97 (سفر محمود واعظی به عشق‌آباد) مطرح کرد.

در نهایت در دی ماه 99 نیز با احضار بیژن زنگنه، وزیر نفت به صحن علنی مجلس شورای اسلامی، در خصوص چرایی ارجاع اختلافات به مراجع حقوقی بین‌المللی و علل محکومیت ایران در داوری بین المللی پرسش‌هایی مطرح شد. با این حال طی این مدت همچنان این مشکل به طور کامل و اساسی حل نشده و امید است در دولت سیزدهم این مشکل خاتمه یابد.

گفتنی است قربانقلی بردی‌محمداف یکی از روسای جمهوری بود که در مراسم تحلیف ریاست جمهوری حجت الاسلام حسن روحانی در سال 92 شرکت کرد.

چند ماه پس از آن نیز با اتمام پروژه استراتژیک کریدور ریلی شرق خزر (با تکمیل مسیر گرگان به اینچه‌برون در مرز مشترک دو کشور) که در دولت‌ دهم آغاز و اجرا شده بود، روسای جمهور دو کشور مجدداً دیداری را برای افتتاح این پروژه ریلی منطقه‌ای، صورت دادند.

در این دیدار نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهور سابق قزاقستان نیز حضور داشت. در همین حال، در سال 1394 نیز قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهوری ترکمنستان طی یک سفر رسمی به تهران، با مقامات ایرانی از جمله مقام معظم رهبری دیدار کرد. در این دیدار بود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ترکمنستان را فراتر از صرف دو همسایه، بلکه خویشاوند توصیف کردند.

با این وجود، در حالی که روابط دو کشور روندی رو به رشد و بسیار حسنه را طی می‌کرد، از سال 95 به بعد این روابط تحت تاثیر اختلافات ذکر شده، رو به سردی گرایید.

در حالی که رئیس‌جمهور ترکمنستان از سال 88 تا 94 چندین سفر به ایران داشت، پس از سفر اسفند 94 تاکنون (تیر ماه 1400) وی هیچ سفری به ایران نداشته است.

در همین حال روابط اقتصادی و تجاری دو کشور نیز یک سقوط بی‌سابقه را تجربه کرده است. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، صادرات ایران به ترکمنستان از 547 میلیون دلار در سال 95 به رقم پایین 289 میلیون دلار در سال 98 رسید.

در سال 99 نیز تحت تاثیر شیوع بیماری کرونا و بحران بسته شدن مرزهای ترکمنستان برای چند ماه، صادرات ایران به رقم بی‌سابقه 136 میلیون دلار رسید. در همین حال واردات ایران از ترکمنستان نیز روند مشابهی را با کاهش تدریجی طی کرده است.

تحت تاثیر همین روند از روابط دو کشور همسایه نیز به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران بعید به نظر می‌رسید که بردی‌محمداف در مراسم تحلیف آیت‌الله رئیسی شرکت کند.

با این حال، طی این تماس تلفنی و اظهار آن که وی به دلیل برگزاری نشست مشورتی سران کشورهای آسیای مرکزی نمی‌تواند در این مراسم شرکت کند نشان دهنده آن است که این دیپلماسی تاثیرگذار بوده و به نوعی امیدواری به توسعه روابط با استقرار دولت جدید، در نظر دولت ترکمنستان احیاء شده است.

اعزام یک هیات عالی‌رتبه سیاسی برای شرکت در مراسم تحلیف و پس از آن سفر رئیس‌جمهور منتخب ایران به ترکمنستان در چارچوب ترتیبات دوجانبه یا چندجانبه، می‌تواند این پازل را تکمیل کند.

با این حال به نظر می‌رسد با تماس تلفنی آیت‌الله رئیسی با رئیس‌جمهور ترکمنستان و در دستور کار قرار گرفتن همسایگان در اولویت سیاست خارجی، مجدداً شاهد توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور و بازگشت به شرایط پیش از سال 92 باشیم.

آیت‌الله رئیسی پیش از این همسایگان را اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم عنوان کرده بود. در همین حال، در حالی که روند روابط با دیگر کشورهای آسیای مرکزی نیز به صورت مشابه طی سال‌های اخیر افت محسوسی را تجربه کرده است، به نظر می‌رسد آیت‌الله رئیسی طی مدت باقی مانده و به ویژه پس از استقرار رسمی دولت و تشکیل کابینه جدید، اقدامات جدی‌تری را برای توسعه روابط ایران و کشورهای آسیای مرکزی، صورت دهد.

تاجیکستان احتمالاً گزینه دیگر دولت سیزدهم برای توسعه مناسبات باشد. نشست سران سازمان همکاری شانگهای در سپتامبر 2021 (شهریور 1400) به میزبانی شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار می‌شود.

به نظر می‌رسد یکی از اولین و البته مهم‌ترین سفرهای خارجی آیت الله رئیسی در دو ماه نخست استقرار دولت، سفر به تاجیکستان و دیدار با مقامات عالی‌رتبه این کشور باشد.

در حالی که روابط ایران و تاجیکستان نیز در دولت‌های یازدهم و دوازدهم روند رو به افولی را تحت تاثیر عوامل گوناگون طی کرده است، دیپلماسی فعال دولت سیزدهم می‌تواند روند رو به رشد در همکاری‌های ایران با تاجیکستان را نیز در دستور کار جدی قرار دهد.

انتهای پیام/