راه آهن سراسری ایران ثبت جهانی شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در نشست عصر امروز یکشنبه سوم مرداد 1400(25 جولای 2021) چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده راه آهن سراسری ایران (موسوم به راه آهن شمال - جنوب) مورد بررسی قرار گرفت و با تصویب اعضای کمیته، راه آهن سراسری ایران با طول حدود 1400 کیلومتر به عنوان بیست و پنجمین میراث فرهنگی ملموس و نخستین میراث صنعتی کشورمان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

تدوین پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن شمال و جنوب ایران در سال 97 آغاز شد. ساخت مسیر راه‌آهن سراسری ایران از بندر ترکمن در شمال کشور آغاز شد و به بندر امام‌خمینی (ره) در جنوب کشور منتهی شد. آغاز احداث راه‌آهن ایران در سال 1305 شمسی به تصویب رسید و یک‌سال بعد از آن بود که مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی احداث این مسیر 1394 کیلومتری را آغاز کردند.

مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه‌تنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است و به همین دلیل نیز هم راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و هم وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این مسیر تاریخی را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو درنظر داشتند و اکنون  یونسکو در اجلاس چین به جهانی‌شدن این مسیر مملو از جاذبه‌های طبیعی، بناهاو پل‌ها و ایستگاه‌ها و تاسیسات و حتی لوکوموتیوهای تاریخی رای داد.

اگرچه پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق نخستین راه‌آهن در ایران به دوره قاجار و سال 1227 خورشیدی (1848 میلادی) از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی بازمی‌گردد که بقایای آن همچنان در مسیر رشت به پیربازار با یک لوکوموتیو بخار در محوطه اداره کل بنادر استان گیلان وجود دارد اما تحقق کامل این آرزوی ملی تا سال 1306 به طول انجامید. در سال 1306، قرارداد نقشه‌برداری برای احداث خطوط راه‌آهن با کنسرسیومی متشکل از کمپانی آمریکایی یولن و شرکت‌های آلمانی فیلیپ هولتسمان - ویولیوس برگر و زیمینس باواونیون به بهای هر کیلومتر حداکثر 368 تومان بسته شد. 

بهره‌برداری کامل از راه‌آهن سراسری ایران در سال1314 آغاز شد و علی منصور، وزیر راه و شهرسازی وقت، در دوازدهم مرداد 1314 لایحه‌ای برای تشکیل مؤسسه راه‌آهن دولتی کشور به تصویب مجلس شورای ملی رساند تا از اول مهر 1314 «نگاهداری و به‌کارانداختن همه اموال و اثاثیه و ابنیه و وسایل نقلیه و ساختمان‌های فنی متعلق به خطوط آهن و کشتیرانی دریاچه ارومیه» را به‌عهده بگیرد. 

پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن سراسری شمال - جنوب ایران در یونسکو به هشت ناحیه با خصوصیات مشترک اقلیمی در داخل هر ناحیه و متمایز با سایر نواحی تقسیم شد و 89 ایستگاه منتخب نیز به‌دلیل اهمیت ارزش‌های تاریخی و کارکردی مورد مطالعه و مستندنگاری قرار گرفت. 

این مسیر از بندر ترکمن در شمالی‌ترین نقطه آن آغاز و به بندر امام‌خمینی در جنوبی‌ترین نقطه منتهی می‌شود و در میانه راه از ایستگاه‌های مهمی همچون قائمشهر، گدوک، گرمسار، تهران، اراک، دورود، شهبازان و اندیمشک عبور می‌کند.  

 چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پس از وقفه‌ای یک ساله به ‌دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان از 25 تیرماه (16 جولای)  در شهر فوجوی چین کار خود را آغاز کرده و تا نهم مردادماه (31 جولای) ادامه دارد.

در این دور از اجلاس که بدلیل شرایط و دستورالعمل های بهداشتی مقابله با کرونا به شکل مجازی (آنلاین) برگزار می‌شود و صرفا اعضای کمیته بین‌الدول در فوجو چین حضور دارند، ترکیبی از موضوعات سال گذشته و امسال (2021 و 2020) مورد بررسی قرار می گیرد که در طول آن بسیاری از اماکن و جاذبه‌های گردشگری جهان به‌عنوان میراث جهانی معرفی خواهد شد.  

در این نشست که تا نهم مرداد ماه 1400 ادامه دارد، در مجموعه 39 اثر پیشنهادی از سوی اعضای کمیته میراث جهانی مورد بررسی قرار خواهد گرفت که از این تعداد، 22 اثر آن مربوط به آثار پیشنهادی سال 2020 است که نشست آن به‌دلیل همه گیری کرونا برگزار نشد.

پیش از این٢٢ اثر فرهنگی، تاریخی و ٢ اثر طبیعی ایران به عنوان آثار فرهنگی ملموس و ١6 اثر و عنصر ارزشمند کشورمان به عنوان آثار فرهنگی ناملموس در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند و پرونده ثبت منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان هم قرار است روز سه‌شنبه5 مرداد 1400 ماه ( 27 جولای) در کمیته میراث جهانی مطرح و بررسی شود.

آثار ملموس که جهانی شده اند / ایران در رتبه نهم جهانی در میراث ملموس

تا پیش از انقلاب اسلامی هیچ‌کدام از آثار فرهنگی، تاریخی و طبیعی کشور در فهرست میراث‌جهانی به ثبت نرسیده بود. در سال 1358 سه اثر چغازنبیل، تخت‌جمشید و میدان امام (نقش جهان) اصفهان در فهرست میراث‌جهانی قرار گرفت و از آن سال تا قبل از دولت یازدهم طی 35 سال، 16 اثر تاریخی جهانی شد و در مدت هفت سال دولت یازدهم و دوازدهم، علیرغم تعویق اجلاس سال 2020 یونسکو در دوران شیوع کرونا، هشت اثر ثبت جهانی شده است. با ثبت شهر سوخته، منظر فرهنگی میمند، محوطه باستانی شوش، بیابان لوت، قنات‌های ایرانی، شهر تاریخی یزد، منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس و جنگل‌های هیرکانی در فاصله سال‌های 1394 تا 98، ایران با ثبت 24 اثر ملموس فرهنگی، تاریخی و طبیعی در فهرست جهانی سازمان علمی، فرهنگی‌وآموزشی ملل متحد (یونسکو) در رتبه نهم جهان قرار دارد.

در دولت تدبیر و امید تعداد آثار جهانی در یونسکو از 16 به 24 اثر فرهنگی تاریخی رسید، که 2 اثر تاریخ طبیعی ایران و 4 اثر در گروه منظر باستانی و یک اثر بافت معماری و اجتماعی که همچنان زندگی در آن جریان دارد و یک سازه مهندسی در حوزه آبرسانی است که به دوران باستان مربوط می شود؛ نیایشگاه چغازنبیل در خوزستان، تخت جمشید در فارس و میدان نقش جهان در استان اصفهان در سال 1358 (١٩٧٩) در حافظه میراث‌جهانی یونسکو ثبت شده است. از آن سال به بعد در حدود 24 سال هیچ پرونده‌ای برای ثبت‌جهانی تشکیل نشد و بعد از بیش از دو دهه، تخت سلیمان در آذربایجان‌غربی در سال1382 (٢� � ٣) و مجموعه ارگ بم کرمان 1382 و مجموعه پاسارگاد در فارس در سال 1383 (٢� � 4) در یونسکو به ثبت جهانی رسید. این روند در سال های بعد ادامه پیدا کرد و گنبد سلطانیه در زنجان در سال 1384 (٢� � 5) و محوطه بیستون در کرمانشاه در سال 1385 (٢0� 6) هفتمین و هشتمین اثر ملی ایران هستند که در یونسکو ثبت‌جهانی شده‌اند.

مجموعه کلیساهای آذربایجان شامل قره کلیسا، سن استپانوس و زُر زُر در سال 1387 (٢� � ٨) و سازه‌های آبی شوشتر در خوزستان در سال 1388 (٢� � ٩) نهمین و دهمین آثار ثبت شده ایران هستند که در فهرست جهانی ثبت شده‌اند و در ادامه این روند در سال 1389 (٢� ١� ) ایران موفق به ثبت دو اثر در فهرست جهانی شد، بازار تبریز در استان آذربایجان شرقی و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در استان اردبیل به دلیل ویژگی‌های معماری و تاریخی در حافظه جهانی قرار گرفت.

با ثبت مجموعه باغ‌های ایرانی شامل 9 باغ پاسارگاد در مرودشت فارس، باغ ارم شیراز، چهل‌ستون اصفهان، باغ فین کاشان، عباس‌آباد بهشهر، باغ شاهزاده کرمان، اکبریه بیرجند، باغ دولت آباد یزد، پهلوان‌پور مهریز یزد در سال 1390 (٢� ١١)، مسجد جامع اصفهان و برج گنبد قابوس در گلستان در سال 1391 (٢� ١٢) و مجموعه فرهنگی تاریخی (کاخ) گلستان تهران سال 1392 (٢� ١٣)، در یونسکو تعداد آثار جهانی ایران در طول 35 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پیش از آغاز دولت یازدهم به 16 اثر رسید.

ثبت 2 اثر طبیعی ملی در حافظه جهانی در دولت تدبیر و امید

نخستین اثری که در دولت یازدهم جهانی شد، شهر سوخته در سیستان و بلوچستان بود که در سال 1393 (٢� ١4) در یونسکو به ثبت رسید، و بلافاصله در سال بعد منظر فرهنگی روستای میمند در کرمان و محوطه باستانی شوش در استان خوزستان در سال 1394 (٢� ١5) به فهرست جهانی یونسکو ملحق شدند.

در سال 1395 (٢� ١6) ایران موفق به ثبت دو اثر ارزشمند ملی در فهرست جهانی یونسکو شد، در پرونده اول بیابان لوت که در پهنه استان‌های کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان قرار دارد جایگاه جهانی پیدا کرد؛ بیابان لوت بیست‌وهفتمین بیابان بزرگ جهان و بیست‌ویکمین اثر ثبت شده ملی ایران در فهرست جهانی یونسکو است.

دومین پرونده‌ای که در سال 1395 (٢� ١6) از ایران در حافظه جهانی یونسکو به ثبت رسید، مجموعه یازده رشته قنات و کاریز ایرانی شامل قصبه گناباد، بلده فردوس، باغ زارج یزد، حسن‌آباد مهریز، آسیاب‌آبی میرزانصرالله مهریز، گوهرریز جوپار کرمان، دوقلوهای اکبرآباد و قاسم‌آباد بروات، مون اردستان، وزوان میمه و مزدآباد اصفهان که از قدیمی‌ترین و عجیب‌ترین سیستم‌های آبرسانی جهان و شاهکار معماری و مهندسی ایرانی است.

ثبت شهر تاریخی یزد به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران در سال 1396 (٢� ١٧)، چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی فارس در سال 1397 (٢� ١٨) و جنگل‌های هیرکانی در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان و سمنان در سال 1398 (٢� ١٩)، سه اثر ارزشمندی است که در سال‌های اخیر در یونسکو به ثبت رسیده و اکنون حفاظت و حراست بیشتر و دقیق‌تر از این 24 اثر جهانی، رسالت همه ایرانیان اعم از مردم و دولت است و باید پس از مهار کرونا، برای حضور و بازدید از همه گردشگران جهان دعوت شود تا شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن ایرانی را در مقابل چشمان جهانیان به زیبایی به نمایش گذاشته شود.

انتهای پیام/