تداوم ترانزیت از طریق بندر چابهار به افغانستان ضرورت اصلی ایران

خبرگزاری تسنیم- طالبان گروهی سازمان یافته متشکل از قومیت های افغانستان است که از سال 1994 میلادی با هدف  حاکم شدن برکشور افغانستان با استراتژی پیاده سازی شریعت اسلامی اعلام وجود نمودند و به عنوان یک سازمان مذهبی با ایدئولوژی رادیکالی، به دنبال حاکم شدن بر این کشور بودند. این گروه عمدتاً از  قومیت پشتون  بوده و پشتون ها تقریباً قومیت غالب در کشور افغانستان هستند.

خاستگاه اصلی این قوم در جنوب افغانستان شهر قندهار در همسایگی پاکستان است. سران این گروه عمدتاً داری سبقه تحصیل در مدارس مذهبی پاکستان می باشند و 40 درصد از کل جمعیت  افغانستان را این قوم تشکیل می دهند؛ همچنین در پاکستان قومیت دوم غالب، پشتون ها هستند که تقریباً 14 درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می دهند و تفکری مشابه با پشتون های افغانستان دارند. بنابراین پیش بینی می گردد که روابط ایران، پاکستان و افغانستان به عنوان سه همسایه با پیشینه های فرهنگی و اقتصادی در یک مسیر و تحول جدیدی از این مراودات قرار گیرد. 

طالبان با این پشتوانه قومیتی، غالب در کشور افغانستان و قومیت دوم در کشور پاکستان که جمعیت آن ها فقط در کشور پاکستان  به بیش از 42 میلیون نفر می رسد و همچنین تفکرات و مشترکات مذهبی که با این کشور دارند، این طور به نظر می رسد که سطح تعاملات  این دو کشور در مسیر رونق همکاریها قرار گرفته، بنحوی که این نکته حائز اهمیت است که هماهنگ و توانمند بودن دو همسایه شرقی، ازین جهت که باعث تقویت مشترکات تجاری و تلاش برای برقراری امنیت مرزهای مشترک دو کشور می شود، مطمئناً در امنیت مرزهای شرقی ایران تاثیر مثبتی خواهد داشت. البته مشروط به این که سیاست دولت های حاکم مبتنی بر تنش زدایی و منافع مشترک مرزی و اقتصادی باشد.

به‌نظر می رسد دو کشور افغانستان و پاکستان برای افزایش مراودات تجاری علی الخصوص ترانزیت، صادرات و رفع نیازهای  تجاری تلاش خواهند کرد، موضوعی که می‌تواند بر فرصتهای  تجاری ایران در افغانستان تاثیر منفی داشته و تجارت را محدود به بازارچه های مرزی کند.

علی الخصوص کاهش کالای ترانزیتی از طریق مرزهای ایران به افغانستان و کاهش صادرات که منجر به از دست دادن بازار 30 میلیون نفری  ایران در افغانستان خواهد شد. بنابراین دور از ذهن نخواهد بود که افغانستان به تجارت از طریق بنادر کراچی وگ وادر بیشتر رغبت نشان دهد ضمن اینکه حاکم شدن طالبان در امنیت سرمایه گذاری چین در گوادر موثر بوده و عملاً باعث نزدیکی دو کشور افغانستان و چین با یکدیگر می‌شود.

البته عدم استقبال ساکنین ایالت بلوچستان از سیاستهای دولت مرکزی پاکستان موضوعی است که بررسی آن در این مقال نخواهد گنجید. بنابراین کشورهای چین، پاکستان و افغانستان مطمئناً در آینده به عنوان سه کشوری خواهند بود که مبادلات  اقتصادی را از طریق بنادر پاکستان ،چین و مرزهای خشکی گسترش خواهند داد و نتیجه آن کم تحرکی  توافقنامه ایران، هند و افغانستان در ضلع افغانستان و  شاید تبدیل به توافق دو جانبه  ایران و هند شود

برای برون رفت از این بحران بهترین حالت برای کشور ما درصورتی که توافقنامه چین و پاکستان مهمان جدیدی مانند افغانستان داشته باشد ایجاد توافقنامه 5 جانبه ایران، هندوستان، پاکستان ،چین و افغانستان بر اساس یک مدل همسایگی و منطقه ای با تکیه بر مشترکات، می باشد، تا در سایه این توافقنامه اختلافات بین کشور های عضو علی الخصوص چین و هندوستان  در گام های بعدی حل و فصل گردد.

با توجه به اینکه طالبان یک گروه مذهبی و نا آشنا با مولفه های تجارت هستند، لذا حداقل در  سالهای آغازین حکومت بر افغانستان در تجارت جهانی و ترانزیتی فاقد علم اقتصاد ،تجربه و نا آشنا با دیوانسالاری، قوانین و مقرارت، واردات و صادرات خواهند بود که با توجه به مهاجرت تجار و صاحبان پول و ثروت، آینده تجارت این کشور خصوصا در تامین کالاهای اساسی و مورد نیاز در کوتاه مدت غالباً به تجار پاکستانی و چینی واگذار خواهد شد که این چسبندگی تا سالیان طولانی حاکم خواهد بود بطوری که دو نکته منفی و خسارت را برای ایران به دنبال خواهد داشت .اولاً تجارت در افغانستان به تجار پاکستان و چین سپرده می شود که مطمئناً سهم صادرات ایران به افغانستان و انتقال کالاهای ترانزیتی کاهش خواهد یافت که در نتیجه در صورت تداوم  تحریم های ظالمانه آمریکا ،محدودیت های واردات ارز از طریق افغانستان بعنوان یکی از درگاههای ارز آوری دچار اختلال  خواهد شد. ثانیاً با ممنوعیت ترکیه برای مهاجرین افغانستان ،ایران به عنوان کشور هم زبان و مسلمان برای مهاجران افغانستان، اگر استقبالی هم نشان ندهد ولی ناچاراً می بایست آن ها را پذیرش نماید که در نهایت به آمار مهاجرین  فاقد حرفه تخصصی  افزوده  و بازار اشتغال نابسامان ایران را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد .    

طالبان برای به دست آوردن جایگاه بین المللی و نشان دادن وجهه مورد قبول جامعه جهانی  مطمئناً تا زمان محدودی برای ایجاد تغییر جزئی در نگاه جهانی ،به رویه های عرف و تا حدودی قوانین جوامع بین المللی به ظاهر پایبند خواهد ماند و احتمالاً در زمانی کمتر از یک  سال تسویه حساب های قومیتی، اعمال تفکرات مذهبی و در نهایت چهره افراطی گری خود را  نشان خواهد داد که خطرناکترین حالت ممکن این است که کشورهای مخالف سیاستهای راهبردی ایران در منطقه ،که امروزه و در آینده به عنوان شرکای منطقه ای و از حامیان  طالبان خواهند بود با اعمال فشار و دامن زدن بر افتراقات ضمن خروج ایران از مراودات اقتصادی با افغانستان و ناامن نمودن تجارت با این کشور  باعث تعارض و اختلاف مشابه در حوزه های غیراقتصادی با ایران خواهند شد و دور از ذهن نخواهد بود که به دنبال ناامنی در مرزهای ایران و تسویه حساب های منطقه ای به اقدامات علیه ایران، علی الخصوص در مرزها و درگاه های تجاری مبادرت نمایند.

مطمئناً با وجود شرکای جدید طالبان که میتوان پاکستان، چین و عربستان را به عنوان اصلی ترین آنها ذکر کرد نمی توان آینده ای پررونق برای تجارت افغانستان از طریق بنادر ایران متصور شد؛ ضمن این که هند به عنوان شریک تجاری ایران در سرمایه گذاری بندر چابهار برای ایجاد و دسترسی به بازارهای منطقه ای علی الخصوص      CIS  افغانستان جایگاه مستحکمی نخواهد داشت .

بنابراین قبل از ایجاد شکاف‌های بیشتر  در سیاست خارجی با طالبان، می بایست تامل بیشتری نموده و راهکارها و تدابیر جایگزین را بجای تعارضات از طریق تسهیلات و ارائه خدمات مطلوب در مرزهای دو کشور پاکستان و افغانستان اجرا و پیاده سازی کرد و همچنین با وابسته کردن منافع ساکنین مرزها به تجارت مرزی از این ظرفیت بهره گیری نمود. که در کارگروه های تجاری- فرهنگی قابل مذاکره خواهد بود.

بهروز آقایی-مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان

انتهای پیام/