گفتگو| «سازمان شانگهای» ظرفیت بی‌نظیر برای بی‌اثرکردن تحریم ایران/ اقتصاد ایران با قدرت‌های اقتصادی چین، روسیه و هند گره می‌خورد

ساسان شاه‌ویسی کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در پاسخ به سؤالی در خصوص ماهیت پیمان شانگهای گفت: سازمان شانگهای یک نهاد دائمی بین‌دولی است که مشخص‌ترین وظیفه آن ایجاد شرایط برای همزیستی مسالمت‌آمیز به‌خصوص در موقعیت‌های مرزی، بسترسازی برای ایجاد صلح و تنش‌زدایی و در عین حال مقابله با تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی است.

وی افزود: این پیمان کارکرد اصلی آن نظامی، دفاعی و امنیتی است. این پیمان از سال 1999 و 2000 ظرفیت‌سازی‌های اصلی خودش را آغاز کرد و از 2001 تا 2003 بین‌المللی شد و از سال 2005 ازبکستان به آن افزوده شد. 2006 پاکستان و هند، 2007 ایران و به همین ترتیب تا امروز که پس از اتفاقاتی که پس از اجلاس بیست و یکم رخ داد، نزدیک به 9 کشور به‌عنوان عضو دائم، سه کشور به‌عنوان عضو ناظر و شش کشور نیز به‌عنوان شرکای رایزن در زمان حاضر سازمان همکاری‌های شانگهای را تشکیل می‌دهند.

شاه‌ویسی گفت: به‌دلیل اتفاقاتی که طی دهه گذشته رخ داد، بخشی از چالهای این سازمان به مقابله‌های جنگ نرم و از جنس مقابله‌های اقتصادی، تجاری، پولی و ارزی معطوف شد. شرایط و ظرفیت‌های قدرت‌های اثرگذار در این سازمان وضعیتی را به وجود آورد که در زیرسیستم این نظام‌واره امنیتی، دفاعی و نظامی، رویکردهای بانکی، تجاری، انرژی، گمرکی و سایر حوزه‌های فرهنگی، تمدنی و اجتماعی و به‌خصوص اقتصادی مورد توجه قرار گرفت تا حتی در حوزه‌های علمی و فناورانه طراحی و در نهایت بسترسازی کنند. درست است که از سازمان شانگهای به‌عنوان یک سازمان منطقه‌ای یاد می‌شود اما به‌مثابه یک سازمان بزرگ بین‌المللی است.

وی با اشاره به ابعاد کمی سازمان شانگهای گفت: 35 درصد از خشکی‌های جهان، 42 درصد از جمعیت جامعه جهانی و نزدیک به 23 هزار میلیارد دلار مبادلات تجاری تا عضویت دائم ایران که با این عضویت قریب به 25 درصد قدرت تولید ناخالص ملی در سطح نظم بین‌الملل را شامل می‌شود. همچنین بین کشورهای این سازمان قریب به 340 میلیارد دلار روابط تجاری و بیرون از آن هشت تا 9 هزار میلیارد دلار حجم مبادلاتی است که حجم فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و قابلیت‌های متقابل این کشورها را با یکدیگر نشان می‌دهد.

ظرفیت بالای قدرت‌های اصلی سازمان شانگهای برای ایجاد پیمان‌های اقتصادی

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه کارکردهای مختلفی برای این سازمان می‌توان تعریف کرد، گفت: زیرسیستم‌هایی که کشورهای شاخص یا بازیگران اصلی این سازمان از قابلیت‌های آن برخوردار هستند، شامل گروه بریکس که سه عضو آن و سازمان اتحاد اوراسیا که پنج عضو آن در سازمان شانگهای حضور دارند، می‌شود.

وی افزود: زمانی که ظرفیت کشور چین به‌عنوان یکی از بزرگترین اقتصادهای جهان و همچنین یکی از بزرگترین مصرف‌کنندگان کنار هند با همین ظرفیت‌ها و روسیه با ظرفیت کمتر قرار می‌گیرد، می‌توان گفت که در حوزه ژئوپولیتیک دسترسی مبتنی بر ژئواکونومیک یک قابلیت جدی را به وجود می‌آورند که صرف‌نظر از وظایف اصلی که ایجاد امنیت و ثبات است، بستر لازم برای قلمروسازی پیمان‌های اقتصادی در زیرسیستم‌های این سازمان را هم فراهم می‌کند.

شاه‌ویسی ادامه داد: برخی سازمانهای دیگر مانند سازمان eco و گروه D8 قابلیت‌مند هستند که می‌توان در زیرسیستم‌ها این سازمان‌ها را نیز اضافه کرد. سازمان شانگهای دارای دو دفتر یکی در پکن و دیگری در تاشکند است. دفتر چین به‌عنوان دبیرکلی سازمان و دفتر تاشکند دبیرخانه اجرایی حوزه مبارزه با تروریسم و اقدامات مداخله‌جویانه امنیتی است که یک اندام‌واره کلی از سازمان شانگهای را تشکیل می‌دهند.

وی در پاسخ به سؤالی در خصوص تأثیرات اقتصادی عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای گفت: یکی از مهمترین فروضی که در ملحق شدن به سازمانهای بین‌المللی (چه منطقه‌ای، چه بین‌المللی) به وجود می‌آید، ایجاد یکپارچگی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی است و از همه مهم‌تر اینکه می‌تواند تأثیرگذاری‌ تصمیمات را در اقتصاد جهانی با توجه به ظهور اقتصادهای نوظهور قوی‌تر و پایدارتر کند. ما بازارهای مصرف را به‌میزان جمعیت می‌شناسیم و این قلمرو که 35درصدی خشکی‌های جهان را شامل می‌شود، یک دامنه جمعیتی بیش از دو میلیارد و 800 میلیون نفری را دارد که یک ظرفیت بسیار بزرگ برای بازاریابی است.

پایداری فروش نفت با استفاده از ظرفیت مصرفی هند و چین

این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه سازمان شانگهای خود دامنه‌ای برای ارتباط‌گیری با گروه بریکس است، گفت: وقتی وارد این گروه می‌شویم خود یک فضای بزرگی است و فایده‌ای که برای ما دارد این است که در این گروه اصرار بر تعریف یک بانک اختصاصی در سطح بین‌المللی و طراحی پولی که از مداخلات و تحریم‌های آمریکا به‌دور باشد و همچنین اصرار به تعریف پیمان‌های پولی و مالی چندجانبه وجود دارد که این خود اقدامی در ایجاد ثبات در تأمین منابع انرژی است و خود سازمان شانگهای نیز تبدیل به باشگاه انرژی شده است.

وی افزود: درست است که روسیه به‌عنوان یک تأمین‌کننده انرژی بزرگ حضور دارد اما با توجه به اینکه ایران 14 درصد ذخایر نفتی و 35 درصد ذخایر گازی جهان را اختیار دارد، سازمان شانگهای یک بسترسازی مؤثر برای پایدارکردن فروش فرآورده‌های نفتی و در عین حال استحکام‌بخشی به بازارهای اصلی که کشورهایی مانند هند و چین به‌عنوان دو کشور پیشرو در مصرف محصولات و فرآورده‌های است. تعبیر بنده این است که وقتی وارد این بازار می‌شویم کریدورهایی تعریف می‌شود که از شرق تا غرب سازمان همکاری را می‌تواند پوشش دهد و هرچقدر که ما برای حضور مؤثر و رقابتی در این بازار تلاش کنیم، تأثیرگذاری بیشتری خواهیم داشت.

شاه‌ویسی گفت: ما یک سازه جدیدی را به‌عنوان توافق همکاری راهبردی با جمهوری خلق چین و توافق‌های راهبردی دیگری را با هند و فدراسیون روسیه تعریف کردیم. هر کدام از این موارد بسترهای مناسبی هستند. اگر بخواهیم اثرگذاری نقطه‌ای این پیمانها را در نظر بگیریم، می‌بینیم در توافقی که با اوراسیا انجام شد، با وجود اینکه از تمام مزیت‌های ممکن استفاده نکردیم اما میزان تراز تجاری ما با کشورهای حوزه اوراسیا دو برابر شد.

وی با اشاره به اینکه حضور در این توافق‌ها موجب اعتمادسازی می‌شود، گفت: شما می‌بینید که رئیس جمهور روسیه در سخنان خود مطرح کرد که "ما از حضور تمام‌عیار ایران به‌هرشکل استقبال و حمایت می‌کنیم" و در عین حال نسبت به یکجانبه‌گرایی هشدار می‌دهد و این مانند همان بسترسازی‌هایی است که ما در توافقات راهبردی پیگیری کردیم.

این کارشناس اقتصادی در خصوص توافق دوجانبه با چین گفت: توافق راهبردی با چین یک دیپلماسی مشارکت بوده است که چینی‌ها به اشتراک گذاشتند و فقط با ما نیز نبوده بلکه با 108 کشور جهان این مسئله را به اشتراک گذاشتند اما وقتی که پای این روابط می‌آییم و ظرفیت‌های خود را به اشتراک می‌گذاریم و ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای وارد چنین نظاماتی می‌شود، آن وقت اثرگذاری و اثربخشی آن بالا می‌رود.

باید این را در نظر داشت که ذیل سازمان شانگهای، صرف‌نظر از ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی ظرفیت‌های بازرگانی را نیز داریم. بین سال 2013 تا 2015 داخل سازمان شانگهای مدل‌سازی در جهت گسترش ظرفیت‌های بازرگانی انجام دادند و این مدل‌سازی در واقع فهرستی از مجموعه اسنادی است که در هر دوره به امضای سران کشورها می‌رسد.

وی تأکید کرد: در این دوره نیز نزدیک به 30 توافق‌نامه را به اشتراک گذاشتند و این توافقات در حوزه‌های مختلف از گردشگری تا دفاعی و دادگستری وجود دارد، به‌عبارتی یکصد برنامه مشخص را برای افزایش سطح بازرگانی بین کشورهای عضو را که در قالب یک کنسرسیوم عمل می‌کند شامل و در هر دوره نیز گزارش آن ارائه می‌شود.

شاه‌ویسی با ابراز اینکه همکاری‌های بانکی یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌هایی است که در سازمان همکاری‌های شانگهای وجود دارد، گفت: شورایی تحت عنوان شورای مشترک بانکی تعریف شده که هدف آن تسهیل کردن نظام تأمین مالی پروژه‌ها است و کنار تعریف این نظام مالی تلاش می‌شود کشورها ظرفیت‌های مالی یکدیگر را به‌سمت پروژه‌های مؤثر حرکت دهند.

70 کشور در پروژه یک کمربند یک راه چین مشارکت دارند

این کارشناس اقتصادی با اشاره به پروژه چین برای احیای راه ابریشم گفت: مشخصاً چینی‌ها بر پروژه یک کمربند یک راه که برای سال 2049 تعریف کردند، اصرار دارند و حتی این پروژه را در سال 2017 به قانون اساسی خود ملحق کردند. مسلم است که آنها در این زمینه فعالیت خواهند کرد و در این پروژه نزدیک به 70 کشور چه از طریق زمینی و چه از طریق بندر مشارکت دارند.

ظرفیت ایران در این پروژه بین 400 تا 600 میلیارد دلار پیش‌بینی شده است. کنار باشگاه انرژی که بحثی چالش‌برانگیز است، ناتو و آمریکا تلاش داشتند در جهت مقابله با چین رویکرد خود را از رویکرد نظامی به‌سمت جنگ اقتصادی، تجاری و بانکی تغییر دهند اما اگر گزارش بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول را که طی روزهای گذشته منتشر شد ببینیم، شاهد هستیم که در شش‌ماهه اول سال میلادی 2021 آمریکایی‌ها از چینی‌ها عقب افتاده‌اند.

ضرورت بازتعریف جایگاه بندر چابهار در کریدور جنوب به شمال/ کاهش فشار تحریمی آمریکا در نتیجه عضویت دائم در سازمان شانگهای

وی ادامه داد: همه این موارد نشان می دهد که ظرفیت‌های مؤثر پرقدرت و بازارسازی امروز در اختیار اجزای اصلی سازمان شانگهای است، همچنین اعضای کوچکتر در این زیرسیستم وجود دارند که می‌توانند قابلیت‌های منحصر به فردی داشته باشند. مشخصاً برای ما حفظ بازارهای صادراتی نفت بسیار مهم است چرا که بخش بزرگی از تحریم‌های ظالمانه آمریکا مربوط به همین بخش است.

شاه‌ویسی گفت: عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای می‌تواند جایگاه ایران را با توجه به پروژه یک کمربند یک راه تحکیم کند. در این پروژه بندر گواتر پاکستان به‌عنوان یکی از مقصدهای اصلی در نظر گرفته شده است اما به‌نظر می‌رسد که می‌توانیم با ایجاد یک هم‌پیوندی، بازتعریفی از جایگاه هند در کریدور شمال جنوب و شرق به غرب با توجه به بندر چابهار داشته باشیم و این همان موضوعی است که وزیر خارجه کشورمان و وزیر خارجه هند به آن اشاره کردند.

وی افزود: همه این موارد کنار یکدیگر منجر به کاهش فشارهای تحریمی آمریکا خواهد شد. این‌که ما بتوانیم در جریان زنجیره ارزش افزوده جهانی که به‌عنوان یک زنجیره مرکب از شرق تا غرب جهان کشیده شده است، حضور پیدا کنیم، می‌توانیم قابلیت‌‌های کشور در حوزه‌هایی مانند انرژی، نیروی انسانی، بازار مصرف و فرصت‌های صادراتی را فعال کنیم.

شانگهای بستری مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی؟

این کارشناس اقتصادی در خصوص امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی از طریق سازمان شانگهای گفت: یکی از بسترهای مؤثر که به‌عنوان یک حلقه اصلی در شورای مشترک بانکی در سازمان شانگهای تعریف می‌شود، تأمین مالی پروژه‌های مشترک برای کشورهای عضو است تا قابلیت‌های آنها را فعال‌تر و مؤثرتر کند و در نتیجه کریدورهای هم‌ظرفیت را برای این سازمان منطقه‌ای به وجود بیاورد.

ایران با توجه به سازه‌های اقلیمی، موقعیت ژئوپولیتیک دسترسی و ظرفیت ترانزیتی که دارد، خود دارای سه کریدور آبی در جنوب، شمال به جنوب و شرق به غرب است.

وی در ادامه تأکید کرد: در مجموع عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای یک بستر است و پس از حدود 17 سال که برای عضویت در این سازمان تلاش شده است امروز توانستیم این ظرفیت‌ها را فعال کنیم.

شاه‌ویسی با بیان اینکه یکی از مسائل مطرح‌شده توسط مقام معظم رهبری در گام دوم انقلاب ارتباط با 15 کشور منطقه است، گفت: این کشورها شامل یک بازار 600 میلیون نفری هستند و ارتباط با آنها بهترین بستر برای پیگیری سیاست‌های منطقه‌ای است که رئیس جمهور نیز در اولین سفر خارجی خودشان بستر مناسبی برای تحکیم قابلیت‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با توجه به اسناد بالادستی ایجاد کردند.

امیدوار هستیم که با توجه به اقدامات اخیر دستگاه سیاست خارجی، دیگر نسبت به دیپلماسی اقتصادی انفعال نداشته باشیم، از این جهت دیپلماسی تجاری، فرهنگی، رسانه، علمی و آموزشی هر کدام در جایگاه خود می‌توانند یک بستر مناسب برای محقق کردن دیپلماسی اقتصادی که ما را قدرتمند می‌کند، فراهم می‌کند.

متأسفانه تا امروز ما نتوانسته‌ایم به‌درستی از ظرفیت‌های خود استفاده کنیم و دیپلماسی اقتصادی که قدم اول آن در دولت سیزدهم با عضویت دائم در سازمان همکاری‌های شانگهای شروع شد، چشم‌انداز پرفروغی را می‌تواند نسبت به حضور مؤثر و فعال‌تر جمهوری اسلامی ایران در زیرسیستم‌های منطقه ایجاد کند.

انتهای پیام/+