استانی که در چندین محصول کشاورزی رتبه اولیه تولید است روستا بازار ندارد

خبرگزاری تسنیم _عرضه بی واسطه محصولات کشاورزی و تولیدات روستاییان از قدیم الایام وجود داشته و امروزه بازارهای هفتگی روستایی برجای مانده از همان شکل اولیه بازارها در جوامع ابتدایی بشر است که اغلب کارکردهای خود را نیز حفظ نموده و در اقتصاد روستاییان و حتی مشتریان شهرنشین نقش قابل توجهی دارند که محصولات بومی، تولیدات دامی و کشاورزی محلی، صنایع دستی و سایر فرآورده های روستایی جزء عمده‌ ترین کالاهای قابل عرضه در این بازارها است. سامان دادن به این مراکز داد و ستد و کمک به پایدار بودن آن در قالب روستابازار یکی از ضروریات امروز است.

استان آذربایجان شرقی در زمینه تولید چندین محصول کشاورزی رتبه‌ی اول کشور و همچنین در تولید چندین محصول دیگر در رتبه های اول تا پنجم قرار دارد. در این استان سالانه نزدیک به پنج میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌شود که نشان از وجود ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بالای این منطقه دارد.

از محصولات شاخص که رتبه های خوبی در کشور دارند میتوان به عدس، سیب، زردآلو، سنجد، زغال آخته، گوشت قرمز، تخم مرغ، گل محمدی، سیر، سیب زمینی، کشمش، محصولات گلخانه ای، عسل و ... اشاره نمود. حتی محصولاتی مانند زعفران و پسته که قطب آنها در کشور در سایر استانها واقع می باشد در این استان تولید چشمگیری داشته و روز به روز در حال افزایش است.

کشاورزان و تولیدکنندگان روستایی از سالیان دور محصولات خود را در روستا یا محل هایی در شهرها بصورت بازارهای سنتی و اغلب هفتگی عرضه کرده اند. ویژگی بارزی که این بازارها دارند، نبود واسطه در آنهاست که به گفته اکثر خریداران باعث باصرفه شدن قیمت ها و پررونقی این بازارها شده است.

با این وصف سامان دهی این مراکز عرضه امری ضروری است که در سالیان اخیر موضوع روستابازار طرح شده و در استان‌های خراسان رضوی و خوزستان شاهد نمونه‌های موفقی از راه‌اندازی فروشگاه‌های روستا بازار هستیم. 

*فرق "روزبازار" با روستا بازار

در روز بازار همه افراد می توانند بساط کنند، نظارت بر کیفیت محصولات اغلب وجود ندارد، هرکس میتواند هر کالایی دارد بفروشد، متولی خاصی هم ندارد، عرضه پایدار نیست و شرایط اقلیمی تاثیرگذار می باشد اما روستا بازارها در  فضاهای مناسب و حتی الامکان سرپوشیده با امکانات اولیه ایجاد می شوند و ویژه محصولات کشاورزی و تولیدات روستاییان هستند.

نحوه و نوع این خدمات در مقاطع مختلف و بسته به شرایط جامعه دچار تغییراتی میشود که در اینجا اهمیت یک متولی روشن تر شده که شبکه تعاون روستایی با داشتن بستر و پتانسیل لازم در مسیر بهینه سازی این خدمات برای به روز کردن ساختار توزیع محصولات تولیدی روستاییان با ایجاد این پایانه های عرضه میتواند نقش کلیدی ایفا نماید که هم موجب افزایش پویایی این شبکه شامل شرکتها و اتحادیه شده و ضمن فعال نمودن سرمایه ها، هم مردم را در خرید محصولات با قیمت مناسب یاری رساند.

*از مزرعه تا سفره

با توجه به اینکه ساماندهی بازارهای سنتی و راه اندازی روستابازار مستلزم یک نهاد ناظر و هادی برای حمایت می باشد همچنانکه اشاره شد شبکه تعاون روستایی با داشتن پتانسیل های لازم از شرکت های تعاونی روستایی تا اتحادیه ها بهترین گزینه برای این مدیریت این رویداد می باشد که در واقع اتحادیه‌های تعاون روستایی می‌توانند با ایجاد فروشگاه های روستا بازار در مناطق مختلف استان، موجب حفظ و افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی و دامی و تجمیع و ارزشمند کردن سرمایه‌های کوچک روستاها شوند.

بی شک با تلاش شبکه تعاون روستایی با اجرای طرح روستابازار، امکان عرضه محصولات کشاورزی، صنایع روستایی و دستی با حذف واسطه‌ها فراهم می‌شود چراکه کوتاه کردن فاصله‌ها بین تولید و مصرف از اهداف این شبکه است که بر همین مبنا در قالب طرح روستابازار ، شرایطی فراهم میشود که تولیدات روستایی به صورت نمایشگاه و فروشگاه‌های ثابت و پایدار از طریق امکانات فروشگاهی سازمان تعاونی روستایی عرضه شود که البته باید هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت شرایط مناسبی داشته باشند.

استان آذربایجان شرقی با داشتن انواع تولیدات کشاورزی، دامی و صنایع دستی نیازمند راه اندازی مراکز داد و ستد در قالب روستابازار است تا در راستای شعار از "مزرعه تا سفره" با کاهش فاصله قیمت محصولات کشاورزی از تولید تا مصرف، حذف واسطه های غیرضروری و ایجاد رقابت در بازار در محل هایی با امکانات اولیه آب، برق و امکانات بهداشتی ایجاد شود تا تولید کنندگان محصولات کشاورزی بتوانند بصورت پایدار مانند روز بازارها، محصولات خود را به مردم عرضه نمایند؛ البته لازم است به طور طبیعی مانند هر بازار دیگری کنترل کیفی محصولات دامی توسط سازمان دامپزشکی و نظارت بر قیمت ها توسط سازمان تعزیرات و سایر متولیان امر کنترل گردد.

*ضرورت اصلاح ساختار بازار محصولات کشاورزی

متاسفانه در حال حاضر در بخش بازاررسانی محصولات کشاورزی با مشکلات جدی  مواجه هستیم؛ تولیدکنندگان محصولاتشان را با قیمت های مشخصی به بازار عرضه می کنند ولی همان محصولات با قیمت های دیگر به دست مصرف کننده می رسد. به عبارت دیگر فاصله زیادی بین قیمتی که تولیدکننده محصولات کشاورزی از بازار دریافت می کند و قیمتی که مصرف کننده به بازار پرداخت می کند، وجود دارد و عمدتا سود اصلی آن نصیب واسطه های غیرضرور که هیچ نقشی در  انتقال و یا ایجاد ارزش افزوده در محصول ندارند، می شود.

در فرآیند انتقال محصولات کشاورزی از تولیدکننده تا مصرف کننده نهایی لایه‌های مختلفی از واسطه‌ها در زنجیره عرضه محصولات کشاورزی وجود دارند که بسیاری از این واسطه‌ها بدون خلق ارزش یا ارائه خدمات اقتصادی مؤثر با افزایش قیمت نهایی به ضرر تولیدکنندگان و مصرف کنندگان عمل می‌کنند، لذا ایجاد، توسعه و تقویت زنجیره ارزش محصولات کشاورزی باید در اولویت سیاست‏‌های حمایتی و اجرایی تعاون روستایی قرار گیرد تا با مشارکت تشکل های بخش کشاورزی و حذف واسطه‎های غیرضروری، ساختار بازار محصولات کشاورزی اصلاح شود.

*روستا بازار هوشمند

در دنیای امروز تجارت بین شبکه ای در اندک زمانی بسیار جا افتاده و روز به روز حرفه ای و گسترده میشود بطوریکه کشور ترکیه با راه اندازی بازار دیجیتال در صنعت کشاورزی آن را یک نقطه عطف برای اقتصاد خود عنوان نموده و پیش بینی کرده در پروسه ده سال تا سال 2030 روش‌های هوشمندانه کشاورزی به‌عنوان یک عامل مهم بیشترین تأثیر را بر بخش کشاورزی و نقش محرک در تضمین پایداری کشاورزی خواهد داشت.

در ایران نیز علی رغم اینکه بازارهای دیجیتال و اینترنتی از چندین سال قبل فعال هستند اما اخیرا نیز راه اندازی انواع بازارهای دیجیتال تخصصی امر کشاورزی را شاهد هستیم و در صورتیکه سیستم هوشمند بصورت تخصصی و حرفه ای تحت نظارت شبکه تعاون روستایی با ارایه بخشی از محصولات موجود در فروشگاههای روستابازار فعالیت کنند نتایج بسی بهتر و بیشتر حاصل خواهد شد.

واضح است که بیماری همه گیر کووید19 در تمام دنیا نگرانی از امنیت غذایی را برانگیخته و اهمیت محصولات پاک کشاورزی و ضرورت کاهش دست به دست شدن کالاها را برجسته کرده است لذا می طلبد با برنامه ریزی و مدیریت درست در بخشهای مختلف از جمله حوزه توزیع محصولات کشاورزی و تولیدات روستاییان برای دوره شیوع و پس از کروناویروس آماده شود.

استان آذربایجان شرقی نیز از این امر مستثنی نیست و اجرای موضوع ضروری روستا بازار بصورت میدانی و دیجیتال با توجه به ساختار و زیرساخت های سازمان تعاون روستایی میتواند در یک پروسه کوتاه مدت آغاز و بتدریج گسترش یافته و در تمامی نقاط استان اجرایی گردد.

صابر نصیری- کارشناس نظام های بهره برداری سازمان تعاون روستایی

انتهای پیام/