روایت تسنیم از آئینی کهن در "شهر جهانی انگور"/ "شیره‌پزی" در همه روستاهای ملایر برپا می‌شود
گروه استانها– شیره‌پزی از آئین‌های کهنی است که هر سال در «شهر جهانی انگور» برگزار می‌شود؛ جایی که تاکستان‌های زرخیزش شهرت دیرینه دارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازهمدان، ملایر دومین تولیدکننده انگور مرغوب در کشور است و 60 درصد محصول انگور برداشت شده از تاکستان‌های استان همدان نیز در ملایر تولید می‌شود.
این محصول ارزشمند نقش مهمی در رونق اقتصادی ملایر برعهده دارد و 30 درصد شاغلان بخش کشاورزی این شهرستان از کاشت و برداشت این محصول نان می‌خورند.
محصولی مهم که با توجه به آن می‌توان زمینه اشتغال‌زایی و تولید ثروت بیشتر محصول را فراهم کرد و تحقق این مهم، بهره‌گیری از روش‌های نوین کاشت و ایجاد صنایع تبدیلی مناسب برای تولید کشمش، شیره و سایر محصولات به دست آمده از انگور را می‌طلبد.
علیرضا گودرزی در کتاب "شهر جهانی انگور" ضمن اشاره به تاریخچه کشت انگور در ایران، سابقه کشت انگور و برنامه‌های جانبی آن چون آئین شیره پزی سنتی را شرح داده است.
در بخشی از این کتاب آمده است: «جلایر شاعر گوید: «امان از یاد دوشاب ملایر/ که آرد آب در کام جلایر». نظامی گوید: «صاف و شیرین چه شهد زاوندی/ خوشتر از شیره نهاوندی». گویا در عصر نظامی، ملایر از توابع نهاوند بوده است.
سابق در پای سفره اغلب ملایری‌ها به جای نوشابه غالبا شربت شیره بوده و این رسم هنوز هم در بعضی از خانواده‌های ملایری همچنان تداوم دارد.
حمدالله مستوفی در "نزهت القلوب"، تألیف به سال 740 قمری در صفحه (82-83) می‌نویسد: «سامِن، دهی بزرگ است و در حوالی خرقانین، هوایش به سردی مایل است و آبش هم از آن، کوه و با آب مزدقان پیوسته به ساوه‌رود. حاصلش غلّه و انگور و اندکی میوه بود. حقوق دیوانیش یک هزار و دویست دینار است».
انواع انگور در کتاب "شهر جهانی انگور" چنین معرفی شده است: «سهیل زَد، می گُزینا، خیاری، هَرَّمَ، نفتی، بِلامِیزی، لُرکُش و قرمزیله» و مهم‌ترین خوراکی‌های به دست آمده از انگور نیز شامل «شیره، باسلُق، سُجُق، رُبِّ شیری انگوری، شیره سفید، شیره سمنو، شیره سیاه، سبزه(کشمش تیزابی)، سرکه، سایه خشک(اِوَنگی)، کشمش آفتابی(پلویی)، فَرخی خوشه چین، فرخی و مَویز» می‌شود.
وجود ظرفیت مناسب برای تولید انگور و محصولات وابسته به آن سبب شده در چند سال گذشته از آن به عنوان ظرفیتی خوب برای گردشگری استفاده شده و جشنواره سنتی با محوریت برخی روستاها در ملایر برگزار شود.
مانیزان و جوزان دو روستای سرسبز ملایرند که در فصل خزان، جانی دوباره می‌گیرند و شور و نشاط با برداشت انگور و تهیه شیره میهمان خانه‌ها می‌شود.
هرچند مراسم شیره پزی در همه روستاهای ملایر انجام می‌شود، اما نام روستاهای مانیزان و جوزان به عنوان نماد تولید انگور و شبره در شهر جهانی انگور مطرح و در فهرست میراث ناملموس ملی ثبت شده است.
جشنواره شیره پزی روستای مانیزان هم که تا پیش از همه گیری ویروس کرونا رونق داشت؛ فرصتی برای جذب گردشگر و معرفی ظرفیت‌های ملایر در حوزه گردشگری و صنایع دستی بود.
رویدادی که شادی را برای مردم به ارمغان می‌آورد و فرصتی برای تولید ثروت و اشتغال‌زایی به شمار می‌رفت.
شیره سفید ملایر عنوان ملی دارد
کارشناس ارشد ایران شناسی اداره کل میراث فرهنگی همدان هم درباره قدمت آئین شیره پزی می‌گوید: برای این مراسم سنتی قدمت دقیقی را نمی‌توان پیدا کرد و از هر زمان که کشت انگور و تاکستان وجود داشته، تولید شیره هم رایج بوده است.
فریبا نعمتی در گفت‌وگو با تسنیم می‌افزاید: انگور گیاهی مفید با کاربردهای فراوان است که میوه؛ برگ و حتی تفاله آن مصرف شده و خوراکی‌های خوشمزه‌ای با فرآوری آن می‌توان تهیه کرد. مردم در قدیم با استفاده از روش‌های سنتی، انگور را فرآوری کرده و کشمش، مویزو باسلوق تهیه می‌کردند تا در فصل سرما مصرف کنند.
نعمتی اعلام می‌کند: شیره یکی از مواد غذایی با ارزش و لذیذ است که از انگور تهیه شده و هم به تنهایی مصرف شده و هم در تهیه انواغ کلوچه و حلوا کاربرد دارد.
وی با اشاره به روش سنتی شیره پزی می‌گوید: باغداران محصول را در سبدهای چوبی بافته شده به دست خودشان حمل کرده و سپس در حوضچه‌های دیواره بلند ریخته و لگد مال می‌کردند.
کارشناس ارشد ایران شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان می‌افزاید: پایین حوض دریچه‌ای وجود داشت که آب انگور از آن خارج می‌شد، اما دارای املاح بود.
نعمتی مطرح می‌کند: مردم قدیم نوعی خاک معروف به «خاک سفید» را از کوه آورده و داخل کیسه درون ظرف آب انگور قرار می‌دادند تا بماند و پس از چند ساعت آب تصفیه می‌شد.
وی اعلام می‌کند: سپس این آب را می‌جوشاندند تا غلیظ شده و تبدیل به شیره شود و در زمستان به صورت خام یا برای تهیه شربت، کلوچه، حلوا، باسلوق و شیرینی استفاده می‌کردند.
نعمتی می‌گوید: باغداران تفاله انگور حاصل از لگدمالی را هم به عنوان خوراک دام یا کود گیاهی مورد استفاده قرار داده و دور نمی‌ریختنند.
وی مطرح می‌کند: انگور در شهرهای مختلف همدان کشت می‌شود، اما قطب تولید آن ملایر است و توانسته عنوان شهر جهانی انگور را به خود اختصاص دهد.
نعمتی می‌افزاید: در کنار انگور، شیره ملایر هم عنوان ملی را به خود اختصاص داده و شیره سفید آن در فهرست میراث ناملموس ملی ثبت شده است.
وی بیان می‌کند: شیره سفید از نوع سرخ آن گران‌تر است زیرا با زحمت بیشتری تهیه شده و برخلاف شیره معمولی که همه افراد خانواده روستایی در تهیه آن کمک می‌کردند؛ کاری مردانه است.
کارشناس ارشد ایران شناسی همدان می‌گوید: در روش سنتی، شیره معمولی را مدتی می‌گذاشتند تا سفت شود و سپس ضربه‌های متعددی به آن می‌زدند که سبب تغییر رنگ شیره از قهوه‌ای به سفید می‌شد.
نعمتی مطرح می‌کند: در کنار شیره پزی، آئین‌های سنتی متعدد شامل جشن‌های برداشت محصول و بازی‌های محلی و غذاها جزء میراث ناملموس مهم استان هستند که در چند سال گذشته برای ثبت آن‌ها در فهرست میراث ناملموس ملی تلاش کرده‌ایم.
انتهای پیام/744/ی
