"دوشنبه‌های سوهانک"؛ شبکه‌های اجتماعی فرصت هستند یا تهدید؟/لزوم ارتقای آگاهی خانواده‌ها نسبت به رسانه‌های اجتماعی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ مجموعه نشست‌های تخصصی دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز امروز با عنوان "دوشنبه‌های سوهانک" این هفته با موضوع "شبکه‌های اجتماعی و دگرگونی ارزش‌های خانواده" با حضور  "زهرا حضرتی‌صومعه" عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه و "سعید معدنی" عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه به صورت آنلاین برگزار شد.

زهرا حضرتی صومعه در مجموعه سلسله نشست های تخصصی دوشنبه های سوهانک دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه واحد تهران مرکز با موضوع «شبکه های اجتماعی و دگرگونی ارزش های خانواده» اظهار کرد: بحث امروز ما شبکه های اجتماعی و دگرگونی ارکان خانواده است که جزو بحث های روز محسوب می شود. درست که امروز تصور زندگی بدون تکنولوژی و فضای مجازی سخت است و رسانه های جمعی پیشرفت قابل توجه و شایانی داشته است اما مساله ای که ذهن دغدغه مندان خانواده را درگیر کرده، موضوع خانواده و ارزش های آن است.

وی درباره تعریف شبکه های اجتماعی افزود: شبکه های مجازی، به عنوان یکی از رسانه های اجتماعی هستند که اطلاعات را جمع آوری، ارائه، پردازش و انتشار می دهند. اصطلاح شبکه های اجتماعی نخستین بار توسط بارنز در سال 1954 ابداع شد. در ابتدا برداشت از شبکه های اجتماعی روابط معنادار اجتماعی میان مردم بود اما زمانی که تکنولوژی با گسترش فناوری های نوین مطرح شد شبکه های مجازی با کارکردهای متنوع و متعدد پا به عرصه گذاشتند.

عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد تهران مرکزی بیان کرد: شبکه های اجتماعی مجازی امروزه بر پایه اینترنت و خدمات متنی، صوتی و تصویری است و امکان ذخیره سازی و اشتراک گذاری داده ها را فراهم می کند همچنین ارتباطات موجود در این شبکه گسترده، گروهی و جمعی است و در بخش هایی می تواند داوطلبانه و گاها اجباری باشد. شبکه های اجتماعی به کاربر اجازه می دهد اطلاعات خود را در اختیار دیگران قرار دهد و زمینه ای را برای ارتباط با افراد غریبه ایجاد می کند،

حضرتی در خصوص تعریف ارزش خاطرنشان کرد: ارزش یک عقیده یا باور نسبتا پایداری است که افراد با تکیه بر آن یک شیوه رفتاری خاص و ویژه را در بر می گیرند. در علم جامعه شناسی ارزش های اجتماعی عبارت است از چیزی که مورد پذیرش همگان است. از دید "جرج ریتزر" ارزش های اجتماعی در زمره واقعیات اجتماعی غیر مادی و از دید "اسملسر" ارزش های اجتماعی از نوع استاندارد های فرهنگی هستند که اهداف کلی مطلوب را برای زندگی اجتماعی سازمان یافته فراهم می کند.

وی اضافه کرد: به طور کلی نظریه پردازان سه رویکرد را در مواجهه با شبکه های اجتماعی مطرح می کنند؛ اول اینکه ما نسبت به شبکه های اجتماعی نگاهی مثبت داشته باشیم که در این زمینه شری، تورکل و استون نظریاتی را مطرح کرده اند و بر کارکرد مثبت رسانه های اجتماعی تاکید می کنند. رویکرد دوم نگاه منفی به شبکه های اجتماعی است که در این زمینه وین، کاتز و دریفوس نظریاتی را مطرح کرده اند و معتقدند که هویت فرد در مواجه با شبکه های اجتماعی از بین می رود. رویکرد سوم معتقد به میانه رو بودن رسانه ها هستند که در این زمینه میلر، تامپسون، گافمن نظریاتی مطرح کرده اند و تلاش دارند تا حدودی حد میانه را در پیش بگیرند و معتقدند رسانه به عنوان یک وسیله دارای پیامد مثبت و منفی است.

عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد تهران مرکز تصریح کرد: ارزش های اجتماعی و خانواده در جوامع سنتی و مدرن متفاوت است. کشور ما در حال گذر از سنت به مدرنتیه است و تغییرات آن شتابان و بدون کنترل است به همین دلیل اختلالاتی را در ارزش ها و فرهنگ جامعه ایجاد کرده است ارزش ها نقشی زیربنایی برای جامعه دارند. و می توانند حلقه اتصال فرهنگ جامعه به نسل آینده باشند و اگر از آن غفلت کنیم با بحران هویت مواجه می شویم.

حضرتی با اشاره به اینکه نقش آفرینی شبکه های اجتماعی در جامعه را نمی توان انکار کرد، گفت: ارزش های خانوادگی به نوعی متاثر از ارزش های اجتماعی هستند. روابط اجتماعی شالوده جامعه ماست و کنشگران در ارتباط با دیگران تلاش می کنند ارزش های موجود را حفظ کنند. درست است خانواده اولین و کوچکترین نهاد اجتماعی است اما به عنوان بزرگترین نهاد اجتماعی در نظر گرفته می شود بنابراین نقش خانواده در اجتماعی شدن و جامعه پذیری انکار ناپذیر است.

وی با طرح این سوال که چرا ارزش های خانواده دگرگون شده است، ادامه داد: شبکه های اجتماعی با توجه به گستردگی و تنوع خود، در تغییر ارزش های خانواده تاثیرگذار هستند. امروزه نقش رسانه های در زندگی فردی، گروهی و جمعی انکارناپذیر است. رسانه ها سبب افزایش آگاهی های عمومی، تسریع در روند امور، کمک به تعاملات اجتماعی گسترده و ... شده است اما قاعدتا می تواند پیامدهای نامحسوسی چون غلبه فرهنگ غربی، تضعیف ارزشهای فرهنگی و اجتماعی، رواج سبک زندگی غربی، ترویج مصرف گرایی، تغییر الگوهای مرجع، کاهش پایبندی به ارزشهای دینی و سنتی، ترویج نوع پوشش غربی، تضعیف روابط خانوادگی، شکاف بین نسلی داشته باشد. جرج ریتزر در کتاب «مک دونالدیزه شدن جامعه» وضعیت جامعه امروز را اینگونه تبیین می کند که رستوران های زنجیره ای مک دونالد یک زنجیره عامی هستند که به تغییر سبک غذایی افراد پرداخته و به ترویج غذاهای سریع و آماده می پردازد . مصرف گسترده فست فود سبب می شود، میزها و سفره های غذا در خانواده ها به فراموشی سپرده شود و فرصت دورهم جمع شدن و ارتباط مستقیم و صمیمی از خانواده ها گرفته شود .

عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد تهران مرکز اظهار کرد: ما نمی توانیم شبکه های اجتماعی مجازی را به صورت کامل رد یـا تأییـد کنـیم اثـرات مثبت و منفی فراوانی در این عرصه وجود دارد و ما نیازمند شناساندن پیامدها و روند توسعه شبکه های اجتماعی مجازی به برنامه ریزان، مدیران و تصمیم گیران هسـتیم تـا واقعیـتهـا را درک کـرده و دانـش کـافی و لازم را بـه دسـت آورنـد و رویکردهـای حـاکم و اثرگـذار شبکه های اجتماعی مجازی را ارزیابی کنند. ما برای کاهش اثرات منفی شبکه های اجتماعی باید به دنبال عامل کلیدی به نام خانواده باشیم. خانواده می تواند در این فضا کنترل، نظارت و آموزش لازم را داشته باشد البته به شرطی که خانواده ها نیز آموزش های لازم را فرا بگیرند.

"سعید معدنی" عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه نیز در این نشست اظهار کرد: چند روزی است که در حوزه شبکه‌های اجتماعی مطالعه داشتم و متوجه شدم که تحقیقات، غالباً منفی است و برخی از تحقیقات نیز منفی و مثبت هستند و حتی یک تحقیق هم ندیدم که به جنبه‌های مثبت شبکه‌های اجتماعی پرداخته باشد، انگار ما می‌ترسیم جنبه‌های مثبت را بیان کنیم و این نامش "مدرنیته‌هراسی" است.

وی ادامه داد: دلایل عقب‌ماندگی ما در توسعه این است که "مدرنیته‌هراس" هستیم و این موضوع تاریخی است و همیشه این نوع واکنش‌ها در مقابل مدرنیته وجود داشته است. ما همواره مدرنیته را با تاخیر می پذیریم. به عنوان مثال ژاپن این را پذیرفت و پهنای باند را هیچ‌وقت کم نکرد. درخصوص کشورهایی مانند ترکیه، ایران و افغانستان اینطور گفته می‌شود که هرچه نزدیک به هسته مدرنیته یعنی اروپا نزدیک باشند، زودتر مدرنیته را می‌پذیرند. همچنین زمانی که آن پدیده مدرن، عادی می‌شود فراموش می‌کنیم که چقدر هزینه کردیم و از منفی بودن آن گفتیم.

معدنی ادامه داد: تقابل مدرنیته و سنت، در افغانستان بیشتر و در ترکیه کمتر است و برای اینکه جلوی پدیده مدرنیته را بگیریم، خانواده را بهترین راه می‌دانیم که از آن استفاده کنیم و دائما می‌گویند ارزش خانواده از بین می‌رود. این یکی از معضلات است؛ وقتی فضای مجازی آمد، دائم بر تاثیر آن بر روابط زن و شوهر می‌گویند و همین باعث می‌شود که جامعه این پدیده نو را پس زده و درست استفاده نکند. اگر کرونا نمی‌آمد حالا حالاها استفاده از فضای مجازی در مدارس محقق نمی‌شد. قبل از کرونا اگر تلفن همراه دست دانش‌آموز می‌دیدند برخورد جدی می‌کردند.

عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه تصریح کرد: معمولاً وقتی پدیده مدرنیته می‌آید نوجوانان و جوانان به سمت آن می‌روند و این چالش‌برانگیز بوده است. به همین دلیل وقتی اینترنت و فضای مجازی می‌آید جوان‌ترها بیشتر پیراهن پاره کرده‌اند و نمی‌توان آنها را منع کرد، اگر منع کنیم نسل آینده عقب می‌افتد و نمی‌تواند با فرهنگ جهانی پیش برود. برای اینکه مقابل نوآوری‌های جدید را بگیرند خانواده را عَلَم می‌کنند.

وی اضافه کرد: در جامعه ما زور سنت به مدرنیته همواره می‌چربید و یا برابری می‌کرد اما در کشورهایی مثل ژاپن و ترکیه سنت زورش نرسید. در گذشته با گرامافون، رادیو، تلویزیون، ویدئو و ... مخالفت‌های شدیدی شده بود، البته هنوز هم ماهواره ممنوع است و فضای مجازی را فیلتر کرده و پهنای باند را کم می‌کنند و ژاپن سومین کشور در جهان است که سرعت اینترنتش بالاست چراکه می‌داند لازمه پیشرفت و توسعه، داشتن سرعت اینترنت بالاست.

معدنی گفت: قطعاً پدیده جدید که می‌آید با خود پیامدهایی هم دارد اما جامعه باید مدیریت کند. کشورهایی که منع کردند نتوانستند در مسیر توسعه قرار بگیرند و جوان امروز باید پیشرفت کند. در تحقیقات گفته شده بود با آمدن فضای مجازی، خانواده‌ها نمی‌توانند دورهم باشند در شرایطی که شهرنشینی گسترش یافته است و یا افراد در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و فضای مجازی توانسته خانواده‌ها را به یکدیگر نزدیک کند.

عضو هیئت علمی و معاون دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه با تاکید بر اینکه از مدرنیته، گریزی نیست و فضای مجازی حُسن‌های زیادی دارد، ادامه داد: اگر فرزندان ما به درس علاقه‌مند باشند، یک زبان خارجی بلد باشند و به ابزارهای مدرن دسترسی داشته باشند، می‌توانند از جهان عقب نمانند. ما نباید "مدرنیته‌هراسی" کنیم و با پنهان شدن پُشت خانواده بخواهیم مانع آن شویم. با کمک اینترنت می‌توانیم به جدیدترین علم دسترسی داشته باشیم و همه مردم در سراسر دنیا به دانش دسترسی داشته باشند. نسل ما با ابزار جدید کمتر آشناست اما می‌توانند با فرصت‌هایی که به آنها می‌دهیم گام‌های توسعه را بردارند و اگر بخواهیم در جهان همسان باشیم باید با مدرنیته همراه شده و نمی‌توانیم آن را نپذیریم.

انتهای پیام/