نظر منتقدین سینما درباره "آتابای"؛ فیلم درجه یکی نیست، اما مخاطب از دیدن‌اش پشیمان نمی‌شود
به نظر منتقدین و نویسندگان سینمای ایران، آتابای فیلمی است که عناصر شاعرانگی، تضاد و بوم‌محوری در آن باعث شده تا به فیلمی روبه جلو در سینمای نیکی کریمی قلمداد شود، اما در نهایت فیلم درجه یکی تلقی نمی‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فیلم "آتابای" جدیدترین ساخته نیکی کریمی نویسنده و کارگردان سینمای ایران بتازگی در سینما در حال اکران است. حال با اکران این فیلم در سینماهای کشور، منتقدین و نویسندگان سینمای کشور، این فیلم را اثری "آرام و عمیق و شاعرانه" در سینمای نیکی کریمی خوانده‌اند که نسبت به دیگر فیلمهای او "روبه جلو" است.
گودرزی رئیس انجمن منتقدین سینمای ایران در یادداشتی در صفحه خود آرامش "آتابای" را با وجود تلاطم شخصیت اصلی آن ستایش کرد و نوشت که "روح زندگی در این فیلم جاری است".
به باور او فیلم تازه نیکی کریمی، با عشق و ارتباط و موضع آدم‌ها در برابر آن، تبدیل به "عاشقانهای دوست داشتنی" شده است. فیلمی که روح‌نوازی و لطفات را با زیبایی‌شناسی و جذابیت‌های طبیعت آمیخته است و آن را به یک فیلم زیبا تبدیل کرده است: "فیلم پر است از تصاویر زیبا، کارت پستالی و جذاب، «آتابای» زیبایی شناسی دارد. قاب‌ها و میزانسن‌هایی که بازیگران در فضای طبیعت در آن قرار می‌گیرند همه‌اش روح نواز است و فضای فیلم را تلطیف می‌کند".
او در ادامه یادداشتش «آتابای» را بهترین فیلم در کارنامه نیکی کریمی دانست و بیان کرد که "شاید بتوان گفت کارنامه فیلم سازی نیکی کریمی را باید به قبل و بعد «آتابای» تقسیم کرد. او حالا پخته‌تر و آرام‌تر شده و از فضای روشنفکری فاصله گرفته و می‌داند با مخاطبش چگونه ارتباط برقرار کند."
این منتقد سینما در بخش دیگری از یادداشتش به آرامش فیلمنامه و بی‌‌ادعایی آن اشاره می‌کند و البته موفقیت فیلم را صرفاً در برقراری آرامش نمی‌بینید بلکه "اهمیت‌دادن به خرده داستان‌ها در کنار قصه اصلی و تشریح و بازکردن گره افکنی‌ها"، را عامل دیگر امتیاز این فیلم می‌داند؛ "در «آتابای» درام به خوبی شکل می‌گیرد و شخصیت‌هایش را هم خوب معرفی می‌کند. کاراکتر آتابای درونگرا، تلخ، تند مزاج، خشمگین و البته بسیار مهربان و دلسوز است. کاراکتر آتابای را با همه احوالش باور می‌کنی و دوستش داری".
آرش خوش‌خو دیگر منتقد و روزنامه‌نگار سینما در یادداشت کوتاه و اختصاصی که به تسنیم داده، به "عشق و شاعرانگی" در فیلم پرداخته است. او نیز به جمع‌شدن شوریدگی و بی‌تابی با عشق در فیلم اشاره می‌کند و می‌نویسد "آتابای از معدود فیلمهای سینمای ایران است که می‌تواند نوعی بی‌تابی و شوریدگی متناظر با عشق‌های بزرگسالان را به تصویر بکشد." او بی‌تابی در فیلم را "حاصل استفاده سنجیده کارگردان از توانایی‌های بازیگران و همینطور بهره جستن از ظرفیت های طبیعت خاص منطقه" می‌داند؛ "در واقع به شکل غافلگیرکننده‌ای حسی از همان جنس بی‌تابی در میزانسن‌های کارگردان نیز پدیدار شده است".
در ادامه خوش‌خو از امتیاز حس شاعرانه "آتابای" می‌نویسد: حسی شاعرانه در طول فیلم به زیبایی در جریان است که نواقص نه چندان پرشمار فیلم را پوشش می‌دهد.
امیر رضا مافی مجری و نویسنده سینما نیز در یادداشتی که در اختیار تسنیم قرار داده است باوجود عدم موافقت با منظر فیلم و قرائت آن، فیلم را "قدم رو به جلویی برای خانم کریمی" می‌داند، "چه آن را محصول همراهی حجازی‌فر بدانیم، چه بلوغ خودش".
این منتقد سینما اما از زوایه متفاوتی به فیلم نگاه می‌کند و آن عبارت است از بوم منحصر بفرد فیلم که برای مخاطب به دلیل ناشناخته بودن و کمتر دیده شدن، جذاب است. به عبارتی مخاطب پیش‌تر با چنین فضا و اتمسفری کمتر مواجهه داشته و برایش تازگی دارد".
مافی توجه مکرر سینما به شهر و نگاه نکردنش به بیرون از شهر را نقد می‌کند و می‌نویسد "به دلیل ناشناخته بودن و کمتر دیده شدن، جذاب است. به عبارتی مخاطب پیش‌تر با چنین فضا و اتمسفری کمتر مواجهه داشته و برایش تازگی دارد." او در پایان می‌نویسد: "نمی‌توانم از قاب‌بندی‌های ظریف و بازی‌های درخشان فیلم چشم‌پوشی کنم. آتابای فیلم درجه یکی نیست، اما مخاطب از دیدن‌اش پشیمان نمی‌شود".
رضا صائمی نیز به عناصری که اشاره شد نظر دارد. اینکه فیلم کریمی حرکتی رو به جلو است که از فیلمنامه درخور نوشته هادی حجازی‌فر و در "یک فضای بومی با قصه‌ای تأثیرگذار و پر کشش" برخوردار است.
او عنصر "موقعیت بومی فیلم با سویه‌های فولکوریت پررنگ" در کنار "بازی‌های خوب، زیبایی شناسی بصری و ریتم مناسب" را عاملی می‌داند که موجب شده "تا فیلم به نقطه عطفی در کارنامه نیکی کریمی بدل شود".
رضا درستکار دیگر منتقد سینما در یادداشت کوتاهی که در کانالش منتشر کرده در ابتدا فیلم را در کارنامه کریمی اثری متفاوت از دیگر فیلم‌هایش توصیف کرده است "در آتابای با یک کارگردان جدید طرف هستیم که واقعاً فرسنگ‌ها با آن نیکی کریمی قبلی فاصله دارد؛ شاهد تولد دوباره یا تبلور همان کارگردان قبلی هستیم که به نگاهی پخته و درجه یک از موضوع و مدیوم خودش رسیده است."
این منتقد سینما نیز عشق و گرمی فیلم را در فضای بومی آذربایجان مورد تحسین قرار داده است "فیلم گرم و خون‌دار و با انرژی آدم‌های واقعی و جالب که قصه‌ای در گوشه‌ای از آذربایجان را به تصویر می‌کشد و حس مخاطب را تحریک کرده و به لذت می‌رساند".
درستکار اما نگاهی دیگر به «لوکیشن» فیلم دارد که توانسته در این فیلم دارای مفهوم متمایزی شود " لوکیشن در این فیلم معنا و جغرافیا پیدا می‌کند. باغ پدری به آدمی که ترک‌زبان نیست، واگذار شده و این رگه با متن اصلی ریشه‌های تماتیک پیدا می‌کند، و واجد معانی و مفاهیم خاص خودش می‌شود."
سحر عصر آزاد نیز همین عنصر گرمابخش و زنده فیلم را مورد توجه قرار داده است. او ترکیب کریمی و حجازی‌فر را عاملی برای موفقیت فیلم می‌داند که از سویی ظاهر مردانه دارد و از سوی دیگر نگاه جزئی‌نگر زنانه در فیلم وجود دارد که باعث شده تا شاهد فیلمی عمیق با نگاهی انسانی باشیم.
پویان عسگری نویسنده جوان نیز در یادداشتی که در صفحه خودش منتشر کرده قوت فیلم کریمی را ناظر بر مردی عصبانی و افسرده که در عین حال لطافت مردانه دارد می‌داند. او می‌نویسد این فیلم بهترین فیلم کرمی است که "حاصل جدی گرفتن حساسیت‌های شخصی انسانی و حرکت در مسیر ساخت فیلمی بومی، که از خلال نمایش انسان عصبانی/افسرده به سویه‌هایی کمرنگ در نمایش جامعه و تأکید بر فردیت‌های مسئله‌ساز دست می‌یابد".
او به نکته جالب در "حال و هوای فیلم" اشاره می‌کند: "لطافت مردانه و تمنای عاطفی سرکوب‌شده در درون هادی حجازی‌فر که خود را در قالب خشونت فیزیکی و محبت قلدرانه نشان می‌دهد... «آتابای» حزن و طنز دلنشینی دارد که برای سینمای ایران تازه است و لحن دوگانه بامزه و غمگین‌اش در یاد تماشاگر جدی می‌ماند. اما همه مشکلات از پرده سوم و شکل مواجهه مرد عاصی با زن بیمار آغاز می‌شود."
انتهای پیام/
