آینده‌پژوهی ایده تحول علوم انسانی در گام دوم انقلاب

به گزارش خبرگزاری تسنیم، به‌مناسبت بزرگداشت هفته پژوهش، نشست علمی با عنوان "آینده‌پژوهی ایده تحول علوم انسانی در گام دوم انقلاب" توسط دفتر مطالعات و تحقیقات علمی معاونت پژوهشی و فناوری ویژه اساتید، پژوهشگران، دانش‌آموختگان و دانشجویان در روز شنبه 20 آذر به‌صورت مجازی برگزار شد. دکتر سید محمد تقی موحد ابطحی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سخنران ویژه این محفل علمی بود، همچنین دکتر نیکو دیالمه و دکتر فاطمه سلیمانی دره‌باغی از اعضای هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، پردیس خواهران، به‌عنوان هم‌اندیشان این نشست علمی حضور یافته به ارائه مطلب پرداختند.

سید محمد تقی موحد ابطحی در ابتدای برنامه به تاریخچه شکل‌گیری ایده ورود و حضور دین در عرصه‌های زندگی و علمی حیات بشری اشاره نمود و در ادامه به تاریخچه علوم انسانی و عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری علوم انسانی جدید پرداخت و این عوامل را در دوران‌ها و انقلاب‌های مختلف شامل رنسانس، اصلاح دینی قرن 16، انقلاب علمی، انقلاب صنعتی، انقلاب فرانسه و عصر روشنگری تشریح کرد.

وی در ادامه در هرکدام از این دوران‌ها به کشفیات دانشمندان و ارائه تصویر از عالم به‌صورت بنیادین اشاره کرد که این کشفیات به دانش توان پیش‌بینی و کنترل داده و علت و معلول‌های پدیده‌ها را کمک می‌کرد.

وی در ادامه راجع به تغییراتی که سبب بر هم خوردن نظم اجتماعی شد از انقلاب صنعتی تا مهاجرت روستاییان به شهرها و ورود زنان و کودکان به عرصه کار و فعالیت اجتماعی و همچنین به ظهور و بروز الگوی فیزیک کوانتومی و دستاوردهای زیست‌شناسی جهت ایجاد یک نظم جدید پرداخت و در ادامه افزود: دانشمندان در چنین شرایطی تصمیم گرفتند با الگوگیری از فیزیک کوانتومی و زیست‌شناسی برای کشف قوانین حاکم بر پدیده‌های انسانی و اجتماعی کمک بگیرند و عناوینی چون مهندسی اجتماعی مطرح شد که نشانگر نوع نگاه در عرصه اجتماعی و انسانی و استفاده از الگوی نیوتنی و فیزیک طبیعی در مهندسی آن بود.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در همین راستا به دیدگاه‌های پوزیتیویستی و کتاب امیل دورکیم در این زمینه اشاره کرد و خاطرنشان نمود: در آن اثر واقعیت اجتماعی به‌مثابه شیء موردنظر قرار گرفت و عنوان کرد جامعه‌شناسی زمانی به‌صورت علم مطرح می‌شود که بتواند واقعیت مورد بررسی را به‌مثابه شیء مورد بررسی قرار دهد و به این صورت جریان علوم انسانی اثبات‌گرایانه شکل گرفت.

وی در ادامه به نقدهای شکل‌گرفته به این دیدگاه و همچنین در روش مطالعه انسان و اجتماع پرداخت و روش‌های کیفی از جمله روش‌های تفسیری و انتقادی مطرح‌شده در این بخش را تبیین کرد.

وی در ادامه با تشریح و توصیف مجموعه فعالیت‌های متفکران جهان اسلام در این راستا و همچنین معرفی مراکز شکل‌گرفته بعد از انقلاب جهت ورود دین به عرصه‌های مختلف بشری تصریح نمود: ما نیز لازم است در کشور خودمان فعالیت‌های منسجم و نظام‌مندی در راستای نظام درسی و آموزشی داشته باشیم و از دریچه علمی و دستاوردهای علمی به عرصه‌های اجتماعی ورود کنیم و بتوانیم در این زمینه قدرتمندتر حضور و بروز داشته باشیم.

دکتر موحد ابطحی در ادامه به مقوله آینده‌پژوهی و انواع آن اشاره نمود و آینده‌پژوهی‌های توصیفی، اکتشافی، تجویزی و هنجاری را تشریح کرد و افزود: پیش‌بینی‌ها در رابطه با آینده برای این است که بتوانیم برای بهتر‌شدن آینده برنامه‌ریزی کنیم که این برنامه‌ریزی در علوم انسانی و اسلامی نیز لازم است. در علوم انسانی اسلامی دو دیدگاه از سوی موافقان و مخالفان برای آینده آن مطرح می‌گردد که برخی آن را محکوم به شکست و عده‌ای دیگر آن را با آینده‌ای قوی‌تر می‌دانند.

وی پس از آن راجع به آسیب‌های مراکز علوم انسانی اسلامی بیان کرد: بازتولید دیدگاه‌های پوزیتیویستی به‌صورت ناخودآگاه در فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی، انجام کارهای موازی و در بازه‌های کوتاه‌مدت، نداشتن دکترین مشخص در مراکز، گستردگی بسیار زیاد اهداف و رسالت‌ها در مراکز، نبود خبرگزاری تخصصی در این زمینه و بی‌توجهی به مؤلفه‌های اسلامی از جمله آسیب‌های این حوزه‌ها بودند.

دکتر موحد ابطحی در پایان به تدوین چشم‌انداز بسیار خوب دانشگاه امام صادق(ع) در اواخر حیات مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی(ره) اشاره کرد و آن را کار بسیار ارزشمندی دانست و در همین راستا راهبردهای کلان ابلاغی مقام معظم رهبری را تشریح نمود.

سپس دکتر سلیمانی به ذکر تاریخچه‌ای از تلفیق علوم انسانی و اسلامی در رشته‌های دانشگاه امام صادق(ع)، پردیس خواهران، اشاره کرد و در این زمینه به تبیین رویکردها و نقاط قوت و ضعف آن پرداخت.

وی خاطرنشان کرد: تحول در این زمینه باید در مجموعه اساتید، مدیران و دانشجویان به‌صورت همزمان صورت پذیرد و حرکت بین آنها هماهنگ باشد و صرفاً به ارائه چند واحد معارفی و علوم انسانی اکتفا نکنیم.

سپس خانم دیالمه به تشریح و تبیین چالش‌های موجود در عرصه‌های مختلف دانشجویان، اساتید و مدیران پرداخت و در این زمینه تصریح کرد: در عرصه دانشجویی با دو دیدگاه مواجه هستیم برخی که فکر می‌کنند با مفاهیم دینی و اسلامی بسیار آشنا هستند و در دانشگاه باید با علوم معاصر آشنا شوند و این گروه طبیعتاً نگاه نقادانه به آن دروس ندارند و دسته دومی که نسبت به یادگیری علوم معاصر اشتیاقی ندارند و فقط به یادگیری علوم دینی و اسلامی می‌پردازند، در حالی که دانشجویانی که به‌صورت هدفمند دانش معاصر را پیگیری و فهم کنند و ارتقای دانش دینی با هدف علوم انسانی اسلامی را دنبال کنند می‌توانند در این مسیر موفق عمل کنند. در بخش مدیریتی و سیاست‌گذاری نیز با نبود نقشه راه جامع جهت ارتقای علوم انسانی و اسلامی و متناسب با ظرفیت بانوان و اعضای هیئت علمی موجود و محتمل مواجه هستیم.

انتهای پیام/+