"سپهر اربابی" یکی از مدیران ارشد سابق رصدخانه ملی ایران و از منجمان برجسته ایرانی در گفتوگو با خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم درباره اهمیت پرتاب تلسکوپ جیمز وب اظهار کرد: تلسکوپهای پیش از این در زمین و فضا هرگز قابلیتها و تواناییهای تلسکوپ جیمز وب را نداشتهاند که این تواناییهای فوقالعاده وب شامل چند بخش است که در ادامه به آنها اشاره خواهم کرد.
اربابی ادامه داد: تلسکوپ فضایی جیمز وب با قطر 6 یا 6.5 متر است که این 6 متر توان جمعآوری نور را بیان میکند یعنی در مقایسه با تلسکوپ فضایی هابل که 2.4 متر قطر دارد با چندین برابر مساحت باید آن را در نظر گرفت. این قطر یا شعاع در واقع به توان دو در آن ظاهر خواهد شد که کارکرد آن در جمعآوری نور از اجرام دوردست خواهد بود.
این منجم ایرانی گفت: اهمیت دیگر تلسکوپ در این است که در حوزه فروسرخ کار میکند که این ناحیه فروسرخ برای مطالعه پدیدههایی نظیر تشکیل کهکشانها بسیار مهم است چراکه اینها در ناحیه بسیار دوردست از ما اتفاق میافتد، انتقال به سرخی که به خاطر انبساط عالم دچار میشوند، بسیار بیشتر است و به همین خاطر نیاز به تلسکوپی داشتیم که در ناحیه فروسرخ نزدیک و متوسط داشته باشیم تا تشکیل کهکشانها را مشاهده کنیم. تلسکوپ فضایی هابل عمدتاً در ناحیه مرئی و در ناحیه فرابنفش کار کرده است.
"فروسرخ" چیست؟
دلایل زیادی برای استفاده از نور مادون قرمز وجود دارد. مادون قرمز یا فرو سرخ طیف مناسبی برای مشاهده گرد و غبار است. ستارگان و سیارات در مناطق پر از غبار تشکیل میشوند بنابراین برای دانستن اینکه منظومههای خورشیدی دیگر کجا و چگونه ایجاد میشوند، جیمز وب اطلاعات زیادی را در اختیار ما قرار میدهد. علاوه بر این، اتمسفر سیاراتی که ممکن است حاوی مواد شیمیایی مانند متان باشد نیز با جمع آوری تابش فروسرخ به بهترین وجه مورد مطالعه قرار میگیرند و میتوانند نشان دهند که آیا این سیارات قادر به حمایت از حیات هستند یا خیر. این بخش از عملیات جیمز وب اساسا یک مأموریت محلی محسوب میشود و شامل مشاهده ستارگان در کهکشان خودمان است.
این مدیر ارشد سابق رصدخانه ملی ایران تصریح کرد: هم از لحاظ اندازه در زمین تلسکوپهای بزرگتری وجود دارد و هم اینکه در گذشته نیز ما تلسکوپهای فروسرخ دیگری نیز داشتهایم اما نکته مهم این است که در زمین، "جو زمین" مانع رسیدن تابش فروسرخ کامل میشود و در واقع جو زمین این ناحیه را میبلعد. ما در جو زمین اثر گلخانهای داریم و این اثر گلخانهای ناشی از این است که جو زمین در این ناحیه کدر است بنابراین برای رصد ناحیه فروسرخ حتماً باید از جو زمین خارج شد کاری که "تلسکوپ فضایی اسپیتز" کرد اما این تلسکوپ نسبتاً کوچکی و قطر دهانه آن زیر 1 متر بود و بنابراین ما باید تلسکوپی خارج از جو زمین داشته باشیم.
اربابی ادامه داد: یک نکته بسیار مهم تلسکوپ فضایی جیمز وب محل قرارگیری آن است که 1.5 میلیون کیلومتر از زمین فاصله میگیرد و در نقطه لاگرانژی L2 مستقر میشود و در آنجا سپرهایی را دارد که نزدیک به 5 لایه گرمایی است که باعث میشود این تلسکوپ در برابر پرتوهای گرماده خورشیدی مصون بماند و تلسکوپ بتواند در آن دمای بسیار پایین نزدیک به صفر به خوبی کار کند و از نویز در ابزارهای الکترونیکی جلوگیری کند که در نهایت یک تلسکوپ بسیار سرد خواهیم داشت که دقت و حساسیت بسیار بالایی را در مقایسه با تلسکوپهای زمین و فضایی پیش از این خواهد داشت.
این منجم ایرانی گفت: همه ابزارهای علمی نصب شده در جیمز وب باعث میشود که ما بتوانیم در همه نواحی که کهکشانها تشکیل میشوند آنها را رصد کنیم. همانطور که میدانید در حدود 14 میلیارد سال پیش از این، شروع تشکیل کهکشانها و ستارهها بوده است. ما قادر به مشاهده تک تک ستارههای در حال تشکیل نخواهیم بود اما چون به صورت تودهای از ستارهها و خوشهای از ستارهها تشکیل میشوند، میتوانیم اطلاعات بیشتری درباره نسل اول ستارهها و همینطور ساختارهای پیشکهکشانی و تشکیل کهکشانها بدست بیاوریم.
وی ادامه داد: در بازه انتقال فرو سرخ تا انتقال به سرخ 10 یا 15 را میتواند جیمز وب پوشش دهد. انتقال به سرخ 2 اثر دارد یکی اینکه کل طیف را به سمت سرخ یا فروسرخ میبرد و اینکه طیف را کشیده میکند که این 2 پدیده باعث میشود برای تلسکوپهای زمینی و فضایی پیش از جیمز وب، دیدن کهکشانهای دوردست بسیار مشکل باشد.
این مدیر ارشد سابق رصدخانه ملی ایران با اشاره به یکی دیگر از اهداف علمی تلسکوپ جیمز وب تصریح کرد: این تلسکوپ، جوّ سیارههای شناخته شده را با دقت بیش از پیش مورد مطالعه قرار خواهد داد و از مطالعه جو این سیارههای فراخورشیدی میتوانیم به این حدس و گمان برسیم که در آنجا شرایط لازم برای وجود آب و حیات روی این سیارهها فراهم است یا خیر که این هم حوزه دیگر و بسیار مهم فعالیت تلسکوپ فضایی جیمز وب خواهد بود.
اربابی گفت: در مجموع میتوان گفت که تلسکوپ فضایی جیمز وب میتواند در عرصه نجوم و کیهانشناسی رصدی، عصر جدیدی را برای بشریت آغاز خواهد کرد. تشکیل کهکشانها، تشکیل نسل اول ستارهها، جو سیارههای فراخورشیدی از جمله موضوعاتی است که جیمز وب به آنها خواهد رسید و احتمالاً کشفهای بزرگی توسط وب در راه است که ما امروز از آن بیخبر هستیم. حضور جیمز وب میتواند در صورت موفقیت این ماموریت، انقلابی در نجوم رصدی را رقم بزند.
انتهای پیام/