جزئیاتی از میزان اجرای قانون اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی

به گزارش گروه پارلمانی خبرگزاری تسنیم، دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به بررسی میزان اجرای قانون اعطای تابعیت به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی پرداخت.

در این گزارش بیان شده: در چهل سال گذشته موج‌های مهاجرتی اتباع افغانستانی و عراقی، ایران را به یکی از کشورهای مهاجرپذیر جهان تبدیل کرده است. یکی از اتفاقاتی که با حضور اولین موج مهاجران در کشور ایران بسیار متواتر به وقوع پیوست و ادامه پیدا کرد، ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی بود. این ازدواج‌ها به خصوص در مناطق حاشیۀ شهرهای مختلف بسیار رواج پیدا کرد.

در ادامه این گزارش آمده: این ازدواج‌ها به دلیل قوانین اقامت و تابعیت ایران باعث بسیاری از مشکلات برای جمعیت نسبتاً بالایی از ساکنان کشور شده است. بزرگ ترین معضلات به وجود آمده به ترتیب اهمیت عبارتند از: عدم ثبت دقیق این ازدواج‌ها، بی شناسنامگی فرزندان حاصل از این ازدواج‌ها، بی‌هویتی و بزرگ شدن فرزندان در تبعیض و محرومیت فرزندان از تحصیل، درمان، پوشش‌های حمایتی دولت و سایر خدمات شهروندی براساس پیمایش سال 1396 وزارت رفاه که باید مورد توجه قرار گیرد. بیش از 61 درصد این خانواده‌ها جزء سه دهک فقیر جامعه ایران هستند، 50 درصد این کودکان، هیچ مدرک هویتی حتی یک گواهی تولد هم ندارند (در سیستان و بلوچستان این نسبت به 70درصد می رسد)،  46 درصد این فرزندان یا به مدرسه نرفته یا مجبور به ترک تحصیل زودهنگام شده‌اند، فقط 3 درصد از این زنان و خانواده‌هایشان، تحت پوشش‌های نهادهای حمایتی همچون بهزیستی و کمیته امداد و... قرار دارند.

در بخش دیگری از این گزارش می‌خوانیم: اعطای شناسنامه و تابعیت ایرانی به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیرایرانی، بسیار تحت تأثیر سیاست‌های مهاجرتی ایران در چهل سال گذشته بوده است؛ به طوری که با استخراج فرایندهای اعطای شناسنامه در چهل سال اخیر، می‌توان مشاهده کرد که این فرایندها در ابتدای دهه 1360 بسیار ساده بودند و با گذشت زمان، در دهه 1380 پیچیده‌تر و غیرممکن شدند. در سال 1398 برای حل معضلات موجود ماده واحده «اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» در مجلس شورای اسلامی تصویب و در مهرماه همان سال توسط شورای نگهبان تصویب و لازم الاجرا گشت. بیش از دو سال از لازم الاجرا شدن قانون گذشته است.

در این گزارش آمده: طبق آخرین آمارهای اعلامی ازسوی مدیرکل اداره امور اتباع و مهاجرین وزارت کشور تا پایان مهرماه 1400 از بین 90 هزار متقاضی فقط 5 هزار نفر موفق به دریافت شناسنامه شده‌اند. به عبارتی، با گذشت بیش از دو سال از لازم الاجرا شدن قانون، میزان اجرای آن حدود 6 درصد بوده که حکایت از کندی بیش از حد اجرای قانون دارد.

بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که عوامل زیر باعث کندی اجرای قانون و عدم تحقق اهداف اصلاح قانون شده است: اضافه شدن شرط وجود مدارک اقامتی پدر غیرایرانی توسط دفاتر کفالت اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی جهت تشکیل پرونده؛ درحالی که در متن قانون و آیین نامه اجرایی آن احراز غیرایرانی بودن پدر کافی دانسته شده، دستگاه‌های اجرایی مدرک اقامت قانونی پدر را نیز طلب می‌کنند که خود مانعی بزرگ در تشکیل پرونده و محرومیت از شناسنامه برای قشر عظیمی از فرزندان مادر ایرانی-پدر غیرایرانی شده است. محرومیت نسل دوم فرزندان مادر ایرانی بی شناسنامه از دریافت شناسنامه براساس آیین نامه اجرایی؛ براساس بند «5» ماده (1) آیین نامه اجرایی مادر ایرانی در حین تولد فرزند باید خود صاحب شناسنامه باشد. در تعدادی از متقاضیان مادر ایرانی خود بعد از تولد فرزند به شناسنامه دست یافته یا می‌یابد که این خود باعث محرومیت از شناسنامه شده است. حذف شرط مهلت زمانی برای استعلامات امنیتی در آخرین شیوه نامه اجرایی قانون؛
ناتوانی خانواده‌های کم بضاعت از انجام آزمایش‌های تشخیص DNA در ادامه آمده: دریافت حکم اثبات نسب از دادگاه؛  عدم اطلاع رسانی پیرامون لزوم ثبت ازدواج های شرعی؛  مخالفت‌های درون دستگاهی و ممانعت از اجرای قانون از جمله این موارد است..

در ادامه این گزارش آمده: با توجه به حساسیت‌های موجود، پیشنهاد می‌شود برای اجرای هر چه بهتر و بیشتر قانون، افراد با اولویت زیر و بدون فوت وقت در فرایند صدور شناسنامه با تأیید دستگاه‌های امنیتی قرار گیرند: افرادی که براساس قانون قبلی درخواست تابعیت ایرانی داده بودند و پرونده آنها نزد نهادهای امنیتی کامل است.

افرادی که مدارک اقامتی حضور پدر آنان در سالیان گذشته در ایران تکمیل بوده و ازدواج مادرشان براساس ماده (1060) ثبت شده است. فرزندان مادر ایرانی- پدر غیرایرانی که براساس فرمان رهبری در سال 1392، از حق تحصیل در مدارس ایران برخوردار و پدران آنها به واسطه این تحصیل، دارای مدرک اقامتی شده اند و پرونده‌های آنان در وزارت آموزش و پرورش موجود است.  دیگر متقاضیان که مدارک هویتی پدر آنان تکمیل نیست و نیاز به رأی دادگاه‌و بررسی‌های امنیتی بیشتری دارد.

در این گزارش تاکید شده: به نظر می رسد اجرای قانون با تأکید بر اولویت گروه‌های مختلف یاد شده، عملی خواهد بود و در صورت سرعت گرفتن این فرایند و به حد معنادار رسیدن درصد موفقیت متقاضیان در دریافت شناسنامه، می‌توان در پژوهش های آتی، میزان تحقق اهداف قانون را نیز مورد بررسی قرار داد.

انتهای‌پیام/