سازمان شیلات هیچگونه نظارتی بر جابجایی گونه‌های ماهیان مهاجم ندارد

به گزارش خبرنگار محیط زیست خبرگزاری تسنیم؛ یک‌بار دیگر بحث پرورش ماهی تیلاپیا و مهاجم بودن آن در برنامه "طبیعت 360" دوشنبه شب مطرح شد؛ در یک دهه گذشته پروش تیلاپیا ماهیان در ایران همواره موافقان و مخالفانی را داشته است.

مخالفان پرورش تیلاپیا که عمدتاً از بدنه علمی و اساتید دانشگاه کشور هستند معتقدند تیلاپیا گونه مهاجم آب‌های ایران است و ورود آن به تالاب‌ها و آب‌های کشور سبب آسیب این گونه مهاجم به تنوع زیستی, کیفیت آب, سلامت مردم و معیشت صیادان می‌شود..

در مقابل، موافقان پرورش این ماهی که عمدتا از بدنه سازمان شیلات هستند, پرورش این ماهی در 140 کشور جهان را الگوی مناسبی برای تأمین امنیت غذایی این کشور از طریق تیلاپیا بیان می‌کنند.

دکتر اصغر عبدلی, عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در رابطه با آسیب‌های تیلاپیا ماهیان توضیح داد: علت مخالفت دانشگاهیان با پرورش تیلاپیا, مهاجم بودن این ماهی است, این گونه مهاجم آفتی برای محیط زیست کشور است و تالاب‌ها, رودخانه‌ها و مخازن سدها را دچار مشکل می‌کند. نقش این ماهی در تأمین امنیت غذایی کشور در مقابل  آسیب پرورش این ماهی به محیط زیست بسیار ناچیز است.

وی در رابطه با پرورش این ماهی در سایر کشورها گفت: به نظر من باید فعالیت‌های هر کشور و منطقه‌ای را با توان اکولوژیک همان منطقه سنجید؛ خیلی اوقات پرورش تیلاپیا در کشورها در زمان‌هایی اتفاق افتاده است که بحران‌های محیطی زیست تا این اندازه دیده نشده بود و یا آگاهی از زیان‌های پرورش تیلاپیا ماهیان تا این اندازه مطرح نشده بود. خسارات ورود گونه مهاجم و غیربومی به اکوسیستم به میلیاردها دلار می‌رسد و گاهی نیز این خسارات غیرقابل جبران و حذف این گونه‌ها از اکوسیستم غیرممکن خواهد بود.

دکتر مهدی شکوری, مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات, در رابطه با مهاجم بودن تیلاپیا ماهیان گفت: ورود تیلاپیا به محیط‌های آبی می‌تواند در محیط و فلور آب موثر باشد, اینکه بخواهیم مهاجم بودن گونه‌ای را مطرح می‌کنیم, چند مرحله باید طی شود؛ مرحله اول حضور یک جانور در یک محیط خاکی یا یک محیط آبی است, مرحله دوم توانایی تکثیر طبیعی و استقرار در آن محیط است, مرحله سوم هم گسترش گونه و ورود آن به محیط‌های دیگر و مرحله نهایی اثراتی است که گسترش این گونه به دنبال دارد.

وی ادامه داد: در حال حاضر سازمان شیلات بر اساس یک مطالعه زیست محیطی مناطقی را برای پرورش تیلاپیا انتخاب کرده است که  فاقد محیط‌های آبی طبیعی باشند, این کار در مناطق کویری ایران انجام می‌شود و در سال‌هایی که این ماهی پرورش پیدا کرده است به هیچ وجه شاهد گسترش آن در مناطق دیگر نبوده‌ایم.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات در رابطه با نظارت این سازمان برای جلوگیری از ورود این گونه مهاجم به آب‌های آزاد کشور گفت: انتقال این ماهی به آب‌های آزاد اجتناب‌ناپذیر است و در سال‌های اخیر نیز ورود آن به تالاب شادگان سبب نابودی گونه بومی و خسارت به صیادان شده است. 

عبدلی در رابطه با مهاجم بودن این گونه بیان کرد: رئیس موسسه تحقیقات شیلات در تاریخ 8 آذر در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم بیان کرده است که این گونه مهاجم است و گفته است قرار بر این بود که در دهه 80 این ماهی در شرایط گلخانه‌ای پرورش پیدا کند و مقرر شده بود که پرورش این ماهی بدون هیچ‌گونه دسترسی به آب‌های آزاد باشد اما متأسفانه شرایط به گونه‌ای پیش رفت که در حال حاضر پرورش این گونه در بسیاری از استان‌های کشور, به ویژه در استان‌های شمالی در حال انجام است.

وی ادامه داد: در ادامه این مصاحبه رئیس موسسه تحقیقات شیلات اعلام کرده است که موسسه تحقیقات شیلات در گذشته با پرورش تیلاپیا موافقت کرده بود اما با توجه به شرایط کنونی و خارج شدن این ماهی از شرایط گلخانه‌ای و راه پیدا کردن این ماهی به آب‌های کشور، موسسه تحقیقات شیلات مخالف پرورش تیلاپیا نیل است.

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: بحث مهاجم بودن تیلاپیا در صدها مقاله علمی آمده و در بسیاری از کشورهای دنیا از آسیا تا آمریکا این مسئله محرز شده است.

عبدلی توضیح داد: این ماهی طیف وسیعی از شوری را تحمل می‌کند و شیلات نیز بیان کرده است که قصد دارد این ماهی را در آب‌های غیرمتعارف پرورش دهد و این آب‌های غیرمتعارف می‌توانند آلوده و یا بسیار شور باشند. این ماهی همه‌چیزخوار است و در 3 تا 6 ماهگی بالغ می‌شود و بازماندگی و قدرت تولید مثل آن بسیار زیاد است.

وی افزود: به همین دلیل جمعیت این ماهی به صورت انفجاری در آب‌های آزاد زیاد خواهد شد که نمونه آن در تالاب شادگان موجود است و رشد بی‌رویه جمعیت این ماهی تبدیل به معضلی برای تأمین معیشت مردم منطقه و نابودی تنوع زیستی در تالاب شادگان شده است.

این استاد دانشگاه بیان کرد: این اتفاق در بسیاری از کشورهای دنیا نیز افتاده است و در درازمدت این گونه مهاجم بودن خود را ثابت کرده است. مسئولین شیلات ادعا دارند در حال حاضر این ماهی در کشور پرورش داده می‌شود و نشانه‌ای از مهاجم بودن آن دیده نمی‌شود در صورتی که تیپلاپیا می‌تواند مهاجم بودن خود را در دراز مدت و حتی بعد از گذشت ده‌ها سال نشان دهد.

شکوری در خصوص صحبت‌های رئیس موسسه تحقیقات شیلات در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم گفت: از صحبت‌های رئیس موسسه تحقیقات شیلات سوءبرداشت شده است و متن اصلاح شده در قالب جوابیه در همان روز در سایت خبرگزاری تسنیم منتشر شد و مؤسسه تحقیقات شیلات و سازمان شیلات در خصوص پرورش ماهی تیلاپیا هم نظر هستند.

وی در رابطه با ورود تیلاپیا به استان‌های شمالی کشور توضیح داد: تیلاپیا سال‌ها قبل و پیش از اینکه سازمان شیلات بخواهد اقدامی را در جهت پرورش این گونه انجام دهد, توسط اشخاصی  به آب‌های کشور ما وارد شده بود.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات در رابطه با آسیب تیلاپیا به ماهیان بومی و اکوسیتم مناطقی که به آن وارد می‌شود گفت: این مورد ثابت نشده است و نیاز به مطالعه دارد. پیش فرض مهاجم بودن این گونه را باید کنار بگذاریم و در این زمینه تحقیق کنیم.

عبدلی در پاسخ به این اظهارات گفت: زمانی که آقای شکوری بیان می‌کنند که این ماهی از قبل وارد شده و پرورش داده شده است به این معنی است شیلات نظارتی بر این امر ندارد. به عنوان مثال در کارگاه شیلات در استان کرمان پرورش تیلاپیا بدون مجوز انجام شده که حتی سازمان شیلات از این موضوع خبر نداشته و سازمان محیط زیست از ادامه این کار جلوگیری کرده است.

وی ادامه داد: شیلات ادعا می‌کند در فلات مرکزی آب طبیعی وجود ندارد در حالی که در آن منطقه ما رودخانه, قنات و چشمه داریم و حتی در آن منطقه نیز شیلات نتوانست پرورش تیلاپیا را کنترل کند و مشاهده شده است که تخم تیلاپیا از همان منطقه به نقاط دیگری از کشور رفته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه بهشتی گفت: در سال 1387 ماهی تیلاپیا تنها به منظور تحقیقات وارد ایران شد اما سازمان شیلات آن را برای اضافه شدن به سبد غذایی مردم  پرورش داد و با این کار تیلاپیا را به آفتی برای آب‌های کشور تبدیل کرد.

شکوری در پاسخ به این اظهارات گفت: از نظر قانونی هیچ کار غیرقانونی در خصوص پرورش تپلاپیا انجام نشده است و سازمان محیط زیست در سال 1390 با پرورش تیلاپیا در 10 مزرعه موافقت کرده است.

در ادامه برنامه مهندس محمد ابراهیم اسماعیلی بر توسعه قانونمند تیلاپیا تأکید کرد و گفت: تیلاپیا در 137 کشور جهان پرورش داده می‌شود و 11 کشور از 12 کشور عضو "IUCN" که تیلاپیا را در دسته گونه‌های مهاجم قرار داده‌اند, خودشان پرورش تیلاپیا را انجام می‌دهد.

وی ادامه داد: بهترین پاسخ به مخالفان پرورش تیلاپیا را عیسی کلانتری (رئیس وقت سازمان محیط زیست) داد که گفته بود: "حرف علمی از مخالفین پرورش تیلاپیا نشنیده‌ام".

عبدلی به این ادعا پاسخ داد و گفت: انجمن ماهی‌شناسان و دفتر ارزیابی سازمان محیط زیست مخالفت خود را با پرورش ماهی تیلاپیا مطرح کرده‌اند و دانشگاهیان نیز با این امر مخالف هستند. مبنای تمام این مخالفت‌ها علمی و مستندات و مدارک آن نیز موجود است و اینکه رئیس وقت سازمان محیط زیست این نظرات را غیرعلمی می‌داند نشان از مشکل ایشان با مباحث علمی دارد.

وی در رابطه با عدم توسعه ماهیان بومی در کشور گفت: شیلات ایران بسیاری از منابع آبی کشور را با گونه‌های مهاجم و غیر بومی آلوده کرده است و حتی پرورش ماهیان بومی از جمله قزل‌آلا را نیز به خارج از کشور وابسته کرده است. عمده خوراک این ماهی‌ها از خارج کشور وارد می‌شود و نهایتاً این محصول نهایی توانایی صادرات را ندارد.

معاون پژوهشکده علوم محیطی ادامه داد: در تولید ماهیان خاویاری سرمایه‌گذاری شیلات به شدت ضعیف بوده است و با وجود اینکه در گذشته ما از بزرگترین صادرکنندگان ماهی خاویاری بودیم در این صنعت عقب افتادیم و حتی چین نیز در زمینه صادرات این ماهی از ما جلو افتاده است. متأسفانه برای پرورش ماهیان بومی برنامه‌ای نداریم و شیلات تمام تمرکز خود را بر صید مخرب ترال و پرورش گونه مهاجم تیلاپیا گذاشته است.

شکوری در رابطه با عدم گسترش پرورش گونه بومی گفت: این کار نیاز به انجام مطالعات دارد و این مطالعات باید توسط دانشگاه‌ها انجام شود اما تا الان شاهد انجام چنین تحقیقاتی نبوده‌ایم و فقط  مؤسسه تحقیقات شیلات در رابطه با ماهیان بومی تحقیقاتی را انجام داده است.

عبدلی وظیفه تحقیقات در زمینه پرورش گونه‌های بومی را متوجه مؤسسه تحقیقات شیلات دانست و گفت: مؤسسه تحقیقات شیلات ایران با صدها عضو هیئت علمی و میلیاردها بودجه و 100 سال سابقه وظیفه دارد تا مطالعات درستی در این زمینه انجام دهد اما متأسفانه این تحقیقات در برنامه‌های این سازمان دیده نشده است.

انتهای پیام/