ترکیه و تبعات سیاسی – اقتصادی جنگ اوکراین

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، این روزها که حمله روسیه به اوکراین توجه رسانه ها را به سوی خود جلب کرده، علاوه بر فضای سیاسی، اقتصاد ترکیه نیز تحت تاثیر قرار گرفته است.

ترکیه از یک سو، یکی از خریداران مهم گندم روسیه و اوکراین بوده و از دیگر سو، به خاطر ارتباط اقتصادی گسترده با هر دو کشور، تحت تاثیر موج جدیدی از تورم و فشار مالی قرار گرفته است. در عین حال، وابستگی ترکیه به گاز روسیه نیز مزید علت است و خلاصه این که کار برای تیم اقتصادی اردوغان، سخت و سخت تر شده است.

جنگ اوکراین و سیاست و دیپلماسی ترکیه

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه بارها تلاش کرده تا میانجیگری بین پوتین و زلنسکی را به عنوان یک اقدام مهم به نمایش بگذارد. اما ظاهراً پوتین روی خوش نشان نداده است. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در پی نشست فوق العاده وزرای خارجه کشورهای عضو ناتو در بروکسل درباره حمله نظامی روسیه به اوکراین، نشست خبری ترتیب داد.

وی ضمن تاکید بر وجود زمینه مناسبی برای گفت‌وگوهای صلح میان طرف‌های روسی و اوکراینی در نشست دیپلماسی آنتالیا که قرار است 11 تا 13 مارس برگزار شود، یادآور شد که پیش از شروع جنگ در نظر داشتیم وزرای خارجه دو کشور را گردهم بیاوریم.

چاووش‌اوغلو در ادامه از دریافت پیامی از سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه مبنی بر حضور در آنتالیا خبر داد.

وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد:«در صورت فراهم شدن شرایط، تمایل به گردهم آوردن وزرای امور خارجه روسیه و اوکراین در نشست دیپلماسی آنتالیا داریم. به نظر می‌رسد متحدان و وزرای خارجه یا نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی نیز بخواهند با لاوروف در حاشیه این مجمع دیدار کنند.»

تاکنون 9653 شهروند ترکیه از اوکراین تخلیه شده‌اند. مذاکرات برای انتقال تعدادی از شهروندان‌ ترکیه از اوکراین به روسیه و انتقال آنها به استانبول، ادامه دارد.

عامل مهم جغرافیا

ابراهیم کیراس از تحلیلگران سیاسی ترکیه در مورد تاثیر جنگ اوکراین بر ترکیه، مطلبی نوشته که تیتر غلط اندازی دارد.

عنوان مطلب او این است: اوکراین چه ربطی به ما دارد؟ او در یادداشت خود به نکاتی اشاره کرده که نشان می دهد موضوع اوکراین، به شکل جدی بر مجموعه گسترده ای از مسائل و منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی ترکیه تاثیر می گذارد.

کیراس نوشته است:«این حرف ابن خلدون را از یاد نبریم که گفته است: جغرافیا سرنوشت است. منظور ابن خلدون این است که دولت ها می توانند تا جایی که شرایط جغرافیایی و اقلیمی آنها اجازه دهد، توسعه پیدا کنند. به عبارت دیگر، از این نظر، هر دولتی در موقعیت زندانی جغرافیای خود قرار دارد. همین جنگ اخیر نشان داد که ترس اوکراین بیهوده نبوده و حق داشته از روسیه بهراسد. چرا که روسیه را می شناخت و می دانست که دیر یا زود، حمله ور می شود. در شرایطی که تفکر تاریخی روسیه و میل حرکت به سوی آب های گرم و نگاه ملی به اوکراین تا این اندازه مهم است و علاوه بر آن، جغرافیا نیز اهمیت حیاتی دارد، پس ترکیه نیز باید به خوبی تامل کند و به این پرسش بیندیشد که این دو موضوع مهم، یعنی ریشه های نگرش تاریخی و حساسیت موقعیت جغرافیای سیاسی که امروز چنین شرایطی برای اوکراین فراهم آورده، فردا روز، برای خود ترکیه چگونه خواهد بود.»

ترکیه، اوکراین و ماجرای پهپادها

دو سال پیش بود که مقدمات اولیه صادرات پهپادهای ترکیه به اوکراین فراهم شد. این معامله پس از چند دیدار سطح بالا نهایی شد و بالاخره در اواخر سال 2021 میلادی آنکارا 18 فروند از پیشرفته ترین پهپادهای خود از سری بیرقدار تی بی 2 را به کی یف تحویل داد. مقامات کرملین بارها به این موضوع اعتراض کردند اما این اعتراض در سطحی مطرح نشد که روابط آنکارا و مسکو را دچار وقفه و انجماد کند.

در جنگ اخیر نیز، وزارت دفاع اوکراین و سفارت اوکراین در آنکارا، تلاش کردند تا با ارسال برخی پیام ها، وانمود کنند که ترکیه این بار نیز درست مانند ماجرای قره باغ، به شکل جدی وارد صحنه شده است. اما به درخواست آنکارا این پیام ها متوقف شد تا مبادا روسیه، از این بیشتر، علیه ترکیه تحریک شود.

طی روزهای  اخیر، تیمی از سیاستمداران و پیمانکاران ترکیه ای هوادار روسیه به مسکو سفر کردند. هماهنگی این سفر با دوغو پرینچک رهبر حزب کمونیستی وطن بود که اتفاقاً در 4 سال گذشته، به یکی از سیاستمداران نزدیک به اردوغان تبدیل شده و رفیق و حامی اوست.

او آشکارا، اردوغان را به بی وفایی در برابر پوتین متهم کرده و از او خواسته که از ناتو خارج شود.

در عین حال، ادهم سنجار که به عنوان  یک ابرپیمانکار و ثروتمند بزرگ طرفدار آکپارتی یا حزب حاکم شناخته می شود، در حمایت از پوتین، در مسکو گفته است: «از این که کشور ما به اوکراین پهپاد فروخته احساس شرم می کنم. این کار اصلاً درست نیست و باید به این اقدام شرم آور پایان دهیم. ناتو برای ما سودی ندارد. ما باید از این گروه مخوف خارج شویم و دوست و حامی نزدیک روسیه باشیم.»

ترکیه، 70 درصد گندم مورد نیاز خود را از روسیه و 15 درصد آن را از اوکراین تامین می کند. به همین خاطر، این نگرانی وجود دارد که در روزهای آتی، خطر کمبود گندم وجود داشته باشد.

این سوال که آیا ترکیه با حمله روسیه به اوکراین می تواند نیازهای خود را برآورده کند، توجه مقامات آنکارا را به خود معطوف کرده است.

در 27 ژانویه، ابلاغیه صادرات برخی محصولات کشاورزی در روزنامه رسمی منتشر و لازم الاجرا شد. این اطلاعیه به وزارت کشاورزی و جنگل‌داری اجازه می‌دهد تا در صورت لزوم، ترتیبات دوره‌ای را برای صادرات برخی محصولات انجام دهد. متعاقباً، این وزارتخانه که مجوز صادرات 20 محصول کشاورزی را دریافت کرده بود، ابتدا صادرات روغن زیتون، لوبیا و عدس قرمز را در ابتدای هفته جاری که تحت تأثیر جنگ روسیه و اوکراین وارد شده بود، محدود کرد.

با انتشار اطلاعیه ای که امروز در روزنامه رسمی منتشر شد، به دلیل کمبود عرضه که ممکن است به دلیل حمله روسیه به اوکراین رخ دهد، برخی از انواع آرد و روغن به این فهرست اضافه شده است. به این ترتیب تعداد محصولاتی که صادرات آنها با محدودیت مواجه شد به 37 محصول افزایش یافت.

البته سود اقتصادی ترکیه و وابستگی این کشور به اوکراین، فقط مربوط به کشاورزی نیست. هم اکنون ده ها شرکت و پیمانکار بخش خصوصی ترکیه در اوکراین مشغول فعالیت هستند و سفر توریست های اوکراینی هم برای ترکیه اهمیت اقتصادی فراوانی دارد و ترکیه نمی خواهد مواهب اقتصادی ارتباط خود با اوکراین را از دست دهد.

انتهای پیام/