گزارش| تنیدن تاروپود فراموشی بر قامت فرش قزوین / چرا لمس قالی دستباف مینودری خاطره شد؟
گروه استانها- فرش‌های اصیل قزوین به خاطر کم‌توجهی و عدم حمایت مدتهاست که بافته نشده‌اند و معدود فرش‌های دستبافی هم که در بازار قزوین عرضه می‌شوند، تولید سایر شهرهای پیشرو در صنعت فرش هستند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازقزوین، اگر امروز به بازار سنتی فرش قزوین در مجموعه تاریخی و فرهنگی سعدالسطنه سری بزنیم و قصد خرید فرش اصیل قزوین را داشته باشیم، راه به جایی نمی‌بریم. معدود نمونه‌هایی که از فرش‌های دستباف اصیل قزوین باقی‌مانده، بیش از 80 سال عمر دارند و با طرح‌هایی از قبیل شاخ‌شکسته، شاه‌عباسی و محرابی خودنمایی می‌کنند. بنابراین آنچنان که حجره‌داران و فرش‌فروشان قدیمی قزوین می‌گویند، فرش‌های اصیل دیار مینودری به خاطر کم‌توجهی و عدم حمایت مدتهاست که بافته نشده‌اند و معدود فرش‌های دستبافی هم که در بازار قزوین عرضه می‌شوند، تولید سایر شهرهای پیشرو در صنعت فرش هستند.
تأثیر جغرافیا و طبیعت بر نقوش فرش قزوین
یک کارشناس فرش در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به اثر جغرافیا و طبیعت بر نقوش فرش در مناطق مختلف ایران اظهار داشت: هر چه قدر به طرف جنوب یا شمال کشور می‌رویم، نقشه‌ها و طرح‌های فرش‌ها به هم نزدیک‌تر و روستایی بافت هستند و این به این معناست که از اشکال هندسی و نقوش حیوانات در نقشه این گونه قالی‌ها بیشتر استفاده شده و نقوش به کار رفته اصطلاحاً شلوغ‌تر هستند.
هادی حقانی با ذکر اینکه هر چه به سمت مرکز کشور می‌رویم با طرح‌های متفاوت‌تری روبه‌رو می‌شویم، اضافه کرد: در شهرهای مرکزی‌تر ایران مانند قزوین و کاشان اغلب قالی‌ها به اصطلاح شهری بافت هستند و مردمان این شهرها قالی‌های با طرح و نقشه شهری را بیشتر می‌پسندند.
وی ادامه داد: منظور از قالی‌های شهری‌بافت قالی‌هایی است که در آن از طرح لچک و ترنج، نقش ماهی و امثال اینها استفاده شده و تراکم نقوش روی فرش کمتر است و به بیان خود فرشبافان نقوش خلوت‌تری دارند.
حقانی درباره دلایل متفاوت بودن نقشه‌های فرش‌های مختلف دستباف عنوان کرد: در هر منطقه‌ای فرشبافان با الهام از آداب، رسوم و سنن آن ناحیه و یا برگرفته از طبیعت پیرامون خود نقوشی طراحی می‌کردند که از آن جمله می‌توان به نقوش فرش‌های عشایر بختیاری یا کرد اشاره کرد و از آنجایی که قزوین محل تقاطع و ملاقات این اقوام بوده، طرح‌های این گونه فرش‌ها بر فرش قزوین اثرگذار بوده‌اند.
ویژگی‌های فرش قزوین
این فعال صنعت فرش با اشاره به مشخصه‌های فرش دستبافت قزوین گفت: بیشتر رنگ‌های استفاده‌شده در فرش قزوین رنگ روناسی(از رنگ‌های گیاهی) هستند و نقشه لچک و ترنج فرش‌های قزوین کاملاً یکتا و یگانه است و این یگانگی به این دلیل است که طرح لچک و ترنج فرش قزوین شکل گرد و خورشیدگونه دارد، در حالی که در قالی‌های بقیه شهرها این طرح لوزی‌شکل است.
وی با تأکید بر اینکه نقوش فرش قزوین در گذشته از محصولات کشاورزی و باغداری برگرفته شده، ادامه داد: نقوش شکوفه‌ها و خوشه‌های بادام، پسته و برگ مو و دیگر محصولاتی که در باغستان اطراف قزوین پرورده می‌شدند، بر روی قالی‌های سنتی قزوین نشسته‌اند.
یک کارشناس گردشگری هم درباره ویژگی‌های فرش دستباف قزوین گفت: ویژگی منحصر‌به‌فرد فرش قزوین الیاف نمونه و رنگ‌های گیاهی هستند که برای رنگ‌آمیزی این الیاف استفاده می‌شده‌اند و فرشبافان قزوینی هرگز از رنگ شیمیایی برای رنگ‌آمیزی قالی استفاده نمی‌کردند.
علیرضا خمسه افزود: در ضمن فرش قزوین به ابعاد، اندازه و مساحت‌های سفارشی بافته می‌شده و بسته به نیاز سفارش‌دهنده فرش در ابعاد خاص و نامتعارف هم بافته می‌شده و این‌طور نبوده که حتماً در ابعاد 6، 9 و 12 متری بافته شود و ما فرش قزوین در قطع مربعی‌شکل هم داریم که برای تالارها و یا راهروهایی خاص سفارش داده می‌شدند.
وی یادآور شد: به عنوان نمونه برای ابعاد مختلف تالارهای خانه تاریخی امینی‌ها فرش سفارش داده و بافته شده و نقوشی که روی قاب‌بندی سقف این تالارها بوده، روی فرش‌ها هم استفاده شده است. شاهد یک جور قرینگی از سقف به کف در فرش‌های منتسب به خانه امینی‌ها هستیم که امروز متاسفانه این فرش‌ها در موزه‌های شخصی در کشورهای ایتالیا یا فرانسه نگهداری می‌شوند.
خمسه با بیان اینکه قزوینی‌ها از طرح‌ها و نقشه‌های دیگر شهرها هم برای بافتن فرش‌هایشان بهره می‌گرفتند، ادامه داد: گره‌هایی که در بافتن فرش‌های قزوینی استفاده می‌شده، متفاوت بوده و نقشه‌هارونی به عنوان یکی از طرح‌های بی‌بدیل فرش سنتی ایرانی متعلق و منحصر به فرش‌های دستباف قزوینی بوده که نمونه فرشی با این طرح و نقشه به مساحت 15 مترمربع در نمایشگاه اخیر فرش دستباف قزوین در معرض دید عموم گذاشته شد.
ظهور و انحلال شرکت‌های فرشبافی اعتماد و سلامت
این فعال میراث فرهنگی درباره دوران طلایی فرش بافی در قزوین گفت: در دوره پهلوی اول شرکتی به نام اعتماد به مدیریت سید مجتبی نبوی و مهدی معتمد برپا می‌شود و این شرکت قالیباف‌های زبردست قزوینی را گردهم می‌آورد تا شروع به بافتن فرش‌هایی بدیع کنند که البته برای بافتن این فرش‌های زیبای قزوینی از اروپا سفارش می‌گرفتند.
خمسه اضافه کرد: وقتی که جنگ جهانی دوم شروع می‌شود و ارتش سرخ شوروی پیشین به ایران حمله می‌کند و قزوین را تصرف می‌کند، اقتصاد قزوین به شدت ضربه می‌خورد که این مسئله روی تولید فرش هم تأثیر می‌گذارد و در نهایت شرکت اعتماد منحل می‌شود.
وی ادامه داد: چند سال بعد یکی از شرکا به اسم سیدمجتبی نبوی شرکتی مشابه به نام سلامت را پایه‌گذاری می‌کند؛ ولی فرش سلامت هم دوام چندانی نمی‌آورد و از آن زمان به بعد به تدریج فرشبافی در قزوین منسوخ می‌شود و این گونه می‌شود که در همان دوره هم فرش قزوین کمیاب می‌شود و قیمت آن به علت کمیاب شدن بالا و بالاتر می‌رود.
به گزارش تسنیم، با توجه به نقش مهم فرش دستبافت در حوزه صادرات غیرنفتی و همچنین اهمیت این محصول در رشد اقتصاد صنایع دستی استان قزوین باید کارگروه احیای فرش قزوین با همکاری اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان صمت استان قزوین شکل بگیرد تا بتوان از ظرفیت معدود استادان و متخصصان فرش قزوین برای از سر گرفتن تولید و تجاری‌سازی این فرش کم‌نظیر بهره گرفت.
انتهای پیام/ش
