آیا طلسم درهای بسته "عمارت مسعودیه" شکسته خواهد شد؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ عمارت «مسعودیه» یکی از بناهای تاریخی تهران است که با دستور مسعود میرزاحاکم اصفهان، ملقب به ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. در واقع نام این عمارت برگرفته از نام مسعود میرزا است که به «مسعودیه» شهرت یافته.

 این عمارت که در تاریخ 27 دی 1377 با شمارهٔ ثبت 2190 به‌عنوان اثر ملی ایران به ثبت رسیده است، در زمینی به وسعت 15600 مترمربع و اعیانی حدود 9000 متر مربع احداث شده است.

"عمارت مسعودیه" که یکی از پرحاشیه‌ترین پرونده‌های حقوقی در وزارت میراث فرهنگی را داشته است؛ در سال 1389 همزمان با زمان ریاست حمید بقایی بر سازمان وقت میراث‌ فرهنگی، از سوی صندوق حفظ، احیا و بهره‌برداری از آثار تاریخی و فرهنگی در یک مزایده پرحاشیه که تنها یک شرکت کننده داشت، به یک شرکت واردکننده قطعات خودرو به نام "عظام" واگذار شد!

این شرکت عمارت مسعودیه را به همراه دو بنای تاریخی دیگر (خانه عامری‌ها و سرای وکیل) به مدت 59 سال در اختیار گرفت تا پس از مرمت، این بناهای تاریخی را به هتل‌های پنج ستاره تبدیل کند!

مطابق با قراردادهای منعقد شده، این شرکت سرمایه‌گذاری موظف بود طی مدت 3 سال نسبت به مرمت و احیای کامل این عمارت اقدام کند اما بعد از گذشت 6 سال از واگذاری، نه تنها در این بنا هیچگونه مرمت و بازسازی انجام نگرفت، بلکه بعضاً با انجام اعمالی خارج از تعهدات خود موجب خرابی و آسیب‌های بیشتری بر قامت این بنای تاریخی شد.

یکی از مصادیق افعال آسیب‌زا و زیان‌بار این شرکت در مسعودیه ایجاد تماشاخانه‌ای در صحن آن، بدون در نظر گرفتن ملاحظات ایمنی و احتمال خطر ریزش آن بود که متأسفانه با حذف حوضخانه آن اجرا شد. این تغییر کاربری و ایجاد  تماشاخانه آن هم بدون اخذ هرگونه اجازه و کسب مجوز از صندوق حفظ، احیا و بهره‌برداری از آثار تاریخی و فرهنگی در حالی بود که در مجموعه‌های تاریخی زیرنظر این صندوق  در سراسر کشور حتی تغییر یک آجر باید با اجازه کمیته فنی آن صورت پذیرد که متأسفانه در عمارت مسعودیه این اتفاق رخ نداد!

در نهایت در سال 1395 با طرح شکایتی از سوی صندوق احیاء مبنی بر نقض تعهدات و انجام امور خارج از دایره اختیارات این شرکت، قرارداد واگذاری فسخ و این امارات از شرکت عظام باز پس گرفته شد؛ مسائل حقوقی امارت مسعودیه که از  سال 95 تاکنون ادامه دارد باعث شده است تا درب‌های این عمارت را به روی علاقمندان همچنان بسته بماند!

نکته قابل تأمل در این‌ میان این است که صندوق حفظ، احیا و بهره‌برداری از آثار تاریخی و فرهنگی با انتقال دفتر کار خود و استقرار در عمارت مسعودیه به نوعی آن را در اختیار گرفته اما هیچگونه تحرک و اقدام سازنده‌ای در راستای مرمت و احیاء این بنا که وضعیت فعلی آن بسیار نامناسب و وخیم است، انجام نداده است.

در همین راستا، علی داربی؛ معاون میراث‌ فرهنگی در حاشیه برگزاری نمایشگاه 1500 شیء تاریخی اهدایی به موزه ملی در پاسخ به نگرانی و دغدغه فعالان این حوزه از آخرین وضعیت این عمارت و اقدامات انجام گرفته در راستای بازگشایی و مرمت هر چه سریعتر آن توضیحاتی را ارائه کرد.

وی درباره بازگشایی عمارت مسعودیه و سایر بناهای تاریخی و سیاسی متعلق به وزارت میراث فرهنگی که در وضعیتی مشابه مسعودیه به سر می‌برند، گفت: وزارت میراث فرهنگی ضمن انجام اقدامات مقتضی، تدابیری به جهت تغییر کاربری بناهای تاریخی از اداری به موزه و کاربردهای تاریخی اندیشده و اتخاذ کرده است.

قائم مقام وزیر میراث فرهنگی کمبود بودجه و اعتبارات لازم جهت تملک و خرید این آثار را از مشکلات پیش‌رو و مرتبط با این موضوع دانست و بیان کرد: از آنجائیکه که بودجه اختصاصی برای مرمت و بازسازی آثار تاریخی بسیار کم و ناچیز است، انجمنی تحت عنوان انجمن خیران میراث فرهنگی تشکیل شده است.

این مقام مسئول در ادامه صحبت‌های خود با اشاره به اینکه افراد خیری هستند که برای کمک به مرمت و احیاء یک بنای تاریخی داوطلب می‌شوند، تصریح کرد: به عنوان نمونه این افراد با مشارکت مالی در پروژه کوشک احمدشاهی در نیاوران برای بازسازی آن اعلام آمادگی کرده‌اند.

معاون میراث فرهنگی همچنین خاطرنشان کرد: در همین راستا ضمن تنظیم گزارشی با موضوع اقدامات و عملیات‌های لازم برای احیاء عمارت مسعودیه، تیمی از کارشناسان و اهالی فن را جهت بازدید و بازرسی میدانی به این عمارت گسیل داشته‌ایم که انشاالله نتیجه آن در آینده نزدیک انتشار خبرهایی خوب از تحقق مطالبات میراث دوستان در این موضوع خواهد بود.

نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شده است؛ در حدود سال‌های 1304 انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق‌های آن نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود را تأسیس کرد. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق‌های آن به عتیقه‌های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود، اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه‌گذاری شد؛ اشیای عتیقه این عمارت نیز در سال 1318 به موزه ملی منتقل شد.