شرکت‌های دانش‌بنیان خوزستان در حوزه کشاورزی سهم ناچیزی دارند
گروه استانها- امروزه در دنیا با توجه به محدودیت منابع آب و خاک، کشاورزی به سمتی حرکت می‌کند که با کمترین تکیه بر منابع آب و خاک بیشترین بهره‌وری حاصل شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، بر این اساس کشاورزی بدون پایه علمی و بر اساس روش‌های سنتی، پاسخگوی جمعیت رو به رشد انسانی نمی‌تواند باشد.
کشاورزی دانش بنیان راه حلی منطقی و محصول سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیقات است که به جوامع تولید سنتی کشاورزی کمک می‌کند در مسیر امنیت غذایی گام بردارند.
در حال حاضر با توجه به شرایط اکولوژیک ایران با محدودیت منابع تولید همچون آب و خاک مواجهیم و بخش عمده عرصه‌های کشور برای دامپروری مناسب است و نه برای زراعت و کشاورزی، بنابراین حرکت به سوی کشاورزی دانش‌بنیان امری اجتناب‌ناپذیر است.
توسعه پایدار؛ مهمترین دستاورد کشاورزی دانش بنیان
اما ابتدا باید دانست مهمترین دستاورد قدم گذاشتن در مسیر کشاورزی دانش بنیان چیست و این مهم چگونه محقق می‌شود؟
با استفاد از دانش در مراحل مختلف کشت می‌توان شاهد افزایش بهره‌وری در حوزه‌های کلان تولیدات کشاورزی بود برای مثال مصرف آب، کود، سموم و غیره بهینه خواهد شد.
همچنین در کشاورزی که بر پایه دانش، آگاهی و توانمندسازی بهره‌بردار باشد، راندمان تولید در هر کدام از حلقه‌های زنجیره از مزرعه تا سفره به سطح مطلوبی از کیفیت و کمیت خواهد رسید.
بدین معنا که کشاورز به وسیله دانش می‌تواند خصوصیات خاک را بهبود ببخشد و حاصل خیزی خاک، افزایش عملکرد را به همراه خواهد داشت و در نهایت با سرمایه‌گذاری به ارزش افزوده بالا دست پیدا خواهد کرد.
مانتورینگ هوشمند یکی دیگر از دستاوردهای کشاورزی دانش‌بنیان است، با به‌کارگیری مانیتورینگ هوشمند دیگر نیاز نیست هر روز مزرعه را مورد پایش قرار داد.
امروزه در دنیا از طریق مانیتورینگ هوشمند می‌توان سطح وسیعی از مزارع را با نیروی کار کمتر مورد پایش قرار داد و بر تمام مراحل رشد از دور نظارت کرد.
همچنین با کمک گرفتن از کشاورزی دانش‌بنیان می‌توان رشد گیاه را شبیه سازی کرد در این روش می‌توان بخشی از واقعیت‌هایی که در مزرعه وجود دارد را از قبل پیش‌بینی کرد.
با استفاده از دانش شبیه‌سازی و با سنجش پارامترهای اقلیمی، جنس خاک و خصوصیات گیاهی که قرار است کاشته شود، می‌توان این حدس را زد که گیاه در چه وضعیت زیستی قرار خواهد گرفت و ممکن است با چه عوامل نامساعدی مواجه شود.
اگر در گذشته بذر به صورت دستی و سنتی در دل خاک جای می گرفت و پراکنش بذر به درستی انجام نمی‌شد، یا آن که بذر در عمق مناسبی جای نمی‌گرفت و سطح سبز مزرعه ، یکنواخت نبود، اما امروز به کمک دانش، نیروی متخصص و ماشین‌آلات کشاورزی و همچنین با به‌کارگیری مانیتورینگ هوشمند در مزرعه، بذر در عمق مناسب خاک کاشته می‌شود، از تلفات بذر جلوگیری و همینطور سرعت جوانه‌زنی نیز افزایش مییابد.
همچنین بهره‌وری سایر منابع تولید مانند آب، خاک و عوامل اقلیمی نیز افزایش مییابد و در نهایت با مدیریت صحیح بهره‌بردار، بیشترین بازده حاصل خواهد شد.
سهم ناچیز خوزستان از شرکت‌های دانش بنیان حوزه کشاورزی
گذر از کشاورزی سنتی و افزایش ضریب نفوذ دانش در استانی مانند خوزستان به عنوان یکی از قطب های تولید محصولات کشاورزی و تامین امنیت غذایی کشوربا میانگین تولید 17 تن انواع محصولات کشاورزی در سال حقیقتی انکارناپذیر است.
در حال حاضر 281 شرکت دانش‌بنیان در حوزه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی در سراسر کشور مشغول به فعالیت هستند.
در استان خوزستان 5 شرکت دانش‌بنیان، زیست بنیان شفا، مبتکران زیست‌اندیش کارون ، آراد فسفات اروند، هلال صفی‌آباد و تولید خوراک دام طلایه‌داران امین صفی‌آباد در زمینه فناوری زیستی، کشاورزی و صنایع غذایی در استان خوزستان فعال هستند.
این تعداد شرکت دانش‌بنیان با جایگاه استان خوزستان در تولید محصولات کشاورزی کشور و چالش‌های موجود استان در زمینه کشاورزی همخوانی ندارد و سهم استان از شرکت های دانش بنیان حوزه کشاورزی بسیار ناچیز است.
البته شرکت‌های عضو مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در استان وجود دارد که با توجه به تسهیل قوانین عضویت در شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان آن‌ها را در زمره شرکت دانش بنیان قرار داد.
در پارک علم و فناوری خوزستان در مجموع 20 شرکت در حوزه آب ، کشاورزی و محیط زیست فعالیت می‌کنند.
چالش‌های پیش روی شرکت‌های دانش بنیان خوزستان
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی جهاد خوزستان در گفت‌وگو با تسنیم با بیان این که کشاورزی دانش بنیان با چالش‌های متعددی روبه‌رو است گفت: یکی از چالش‌های پیش رو در مسیر کشاورزی دانش بنیان، عدم تامین بودجه و امکانات برای تحقیقات کاربردی و موضوع محور در بخش کشاورزی است.
گیلانی با اشاره به این که پایه کشاورزی دانش بنیان بر تحقیقات و مطالعات استوار است گفت: برای انجام تحقیقات ابتدا نیازسنجی انجام می‌شود و مشکلات و چالش‌های بخش کشاورزی احصا می‌شود و در مرحله بعد برای برای نیازهای بخش کشاورزی، طرح‌های تحقیقاتی تعریف می‌شود، فرقی نمی‌کند که این مطالعات درباره محصول خاصی مانند گندم باشد یا آن که موضوع محور باشد مانند موضوع آب ، کود یا سم است.
وی افزود: انجام چنین تحقیقاتی نیازمند امکانات و تامین بودجه است، تا در نهایت یافته‌های این تحقیق در عرصه زمین‌های زراعی و توسط بهره‌بردار به عنوان جامعه هدف آزمایش شود و نقاط ضعف و قوت آن مشخص می‌شود و به عنوان یک دستورالعمل فنی و در قالب طرح‌های ملی یا استانی در اختیار زارعین قرار گیرد.
به‌روزرسانی تجهیزات و امکانات بخش کشاورزی
مدیر مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خوزستان گفت: برای گام بر داشتن در مسیر کشاورزی دانش بنیان به‌روزرسانی تجهیزات و امکانات موجود در بخش کشاورزی یک ضرورت به حساب می‌آید.
وی تاکید کرد: تسطیح زمین و قطعه‌بندی مناسب، شیب زمین، توزیع مناسب آب در سطح مزرعه و پوشش مناسب در سطح مزرعه نیازمند تجهیزات و امکانات است.
گیلانی در ادامه گفت: یکی از چالش‌های پیش روی کشاورزی دانش‌بنیان این است که سرمایه‌گذاری در این حوزه پرهزینه و دیر بازده است و مانند سرمایه‌گذاری در بخش صنعت زودبازده نیست.
وی گفت: نبود امنیت سرمایه‌گذاری و فقدان بازار محصولات دانش‌بنیان چالشی دیگر است که کشاورزی دانش بنیان با آن مواجه است و به دلیل این که در حوزه کشاورزی ، جامعه هدف، موجود زنده است و باید موادغذایی سالم تولید شود ، کار دراین حوزه از حساسیت بالایی برخوردار است و اگر محصول نهایی استاندارهای لازم را نداشته باشد ، آن شرکت محکوم به شکست است.
مدیر مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خوزستان گفت: بازاریابی ضعیف ، نبود سیاست مدون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، فقدان تسهیلات و حمایت مالی و همچنین نبود توان رقابت برخی محصولات دانش بنیان داخلی با نمونه های مشابه خارجی از دیگر چالش‌های شرکت‌های فن آورو دانش بنیان فعال در حوزه کشاورزی استان به حساب می‌آید.
وی در ادامه بیان داشت: چالش دیگری که وجود دارد این است که کشاورزان به سیستم سنتی عادت دارند و عمدتاً در مقابل نوآوری و فن آوری مقاومت می کنند .
گیلانی گفت: کشاورزان نسبت به تغییرروش های کشت یا استفاده از نهاده جدید مانند کود بیولوژیک یا عامل بیولوژیک کنترل کننده عامل آفت ، مقاومت می‌کنند به دلیل این که روش‌های نوین سازگار با محیط زیست، دیر بازده هستند.
وی در ادامه گفت: در حوزه مطالعات و تحقیقات دو راهکار عمده وجود دارد: یکی ایجاد شرایط و بستر جدیدی را در حوزه تولیدات کشاورزی و بهبود شرایط موجود بدین معنا که یا باید به صورت بنیادین تحولی به وجود آید یا آن که وضع موجود را بهبود ببخشید.
مدیر مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خوزستان گفت: ایجاد بسترهای جدید را می‌توان با یک مثال توضیح داد در شرایط تنش‌های آبی که خوزستان در آن قرار گرفته است برای کاشت محصولی مثل برنج ناگزیر هستیم روش کشت خشکه کاری که روشی کم آب‌بر است را جایگزین کنیم در این روش آب به جای آن که در کنار بذر توزیع شود در جوی جاری می‌شود و باعث استفاده بهینه از آب می‌شود، همچنین در توضیح بهبود وضع موجود ، باید گفت : برای مثال اگر برای برداشت 4 تن محصول گندم 5 هزار متر مکعب آب مصرف می‌شود باید با به‌کارگیری با آب موجود، محصول بیشتری برداشت کرد یا آب کمتری برای این میزان تولید مصرف کرد.
انتقال دانش مراکز تحقیقاتی به بهره‌برداران
مدیر مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خوزستان گفت: در حال حاضر محققین مراکز تحقیقاتی خوزستان علاوه برانجام طرح‌های تحقیقاتی در عرصه نیز حضور پیدا می‌کنند و فعالیت‌های مشترکی با بخش اجرا انجام می‌دهند، در این فعالیت‌های مشترک محققان معین و یاوران تولید، دانش فنی که نتیجه مطالعات مراکزتحقیقی است را به بهره‌برداران انتقال می‌دهند تا بستر لازم برای کشاورز فراهم شود تا دانش خود را ارتقا دهد.
گیلانی افزود: یکی از فعالیت های مراکز تحقیقاتی، تولید بذور پرورشی است، به این معنا که بذور مورد تایید مراکز تحقیقاتی از ارقام مختلف به کشاورزان معرفی می‌شود.
وی گفت: از دیگر فعالیت های مرکز تحقیقات، انجام پروژه‌های انتقال مشارکتی ارقام است و در سطح شهرستان‌های استان بهترین رقم تعیین و به بهره‌برداران معرفی می‌شود.
گیلانی بیان داشت: در 2 سال گذشته حدود 5.1 تن بذر از حدود 10 تا 15 رقم جدید درعرصه‌های سطح استان آزمایش شده است، هدف این است که با توجه به شرایط و امکانات هر منطقه، رقم مناسب تعیین شود.
وی تاکید داشت: در حوزه تحقیقات، آگاهی از میزان بازدهی حاصل از مطالعات هم اهمیت دارد؛ اگر از سوی مراکز تحقیقاتی رقم جدیدی معرفی شد باید نسبت به رقم قدیمی باید حداقل 400 تا 500 کیلو افزایش عملکرد در هر هکتار را داشته باشد تا زارع بتواند این رقم را توسعه دهد.
گیلانی با اشاره به این که مرکز تحقیقات ، توصیه های فنی در زمینه مصرف کودهای شیمیایی ، به کشاورزان ارائه می‌دهد گفت: یکی از مباحثی که امروز مطرح است کیفیت کودهای شیمیایی است بنابراین با نظارت بر مصرف کودهای شیمیایی از ورود کودهای بی‌کیفیت و غیرمجاز به چرخه تولید جلوگیری می‌شود؛ این امر می‌تواند باعث افزایش راندمان مصرف کود به وسیله گیاه، حفظ محیط زیست و جلوگیری از مخاطرات ناشی از استفاده از کودهای غیرمجاز شود.
وی بیان داشت: همچنین این مراکز استفاده از سمومی که سازگار با طبیعت هستند و ماندگاری کمتری در خاک دارند را توصیه می‌کنند تا با کمترین مقدارمصرف سم، بیشترین اثربخشی ایجاد شود و از مصرف بی‌رویه سموم در مزارع جلوگیری شود و در نهایت هزینه تولید کاهش یابد.
مدیر مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی خوزستان یادآور شد: مراکز تحقیقاتی در سطوح مختلف آموزش های لازم را برای کارکنان، کارشناسان دفاتر خدمات کشاورزی و آموزش بهره‌برداران و کشاورزان انجام می‌دهد، بهره‌برداران از طریق فضای مجازی و شبکه دانش کشاورزی می‌توانند اطلاعات فنی مفیدی کسب کنند، این آموزش ها با هدف نفوذ دانش در بخش کشاورزی و ترویج انجام می‌شود و توانمندسازی زارعین اگر به صورت مشاهده عینی به‌کارگیری یافته‌های علمی توسط کشاورزان دیگر باشد، اثر بخشی بالاتری دارد.
وی گفت: برای آن که کشاورزی پویا داشته باشیم باید ضمن کاستن از تصدی‌گری دولت، بخش خصوصی را تقویت کنیم امروز بخش قابل توجهی از بذور را بخش خصوصی تامین می‌کند و به عنوان کارآفرین عمل کند و دولت هم به عنوان یک ناظر عمل کند.
توسعه پایدار؛ هدف غایی کشاورزی دانش بنیان
انسان‌ها کشاورزی را از طبیعت آموختند، بنابراین باید با رعایت اصول حفظ منابع طبیعی از این منابع خدادی حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند.
اگر در کشاورزی مدرن رعایت مسائل زیست محیطی الویت نداشته باشد و برای افزایش تولید به سیستم کشاورزی، زراعی و تولید دامی انرژی کمکی داده شود، این شیوه در آینده با مخاطرات جبران ناپذیری همراه خواهد بود .
کشاورزی که بر پایه انرژی‌های کمکی باشد ، سیستم های کشاوری ناپایدار است و هر چه از شرایط طبیعی دورتر شوید ، سیستم آسیب پذیرتر خواهد بود.
یکی از اهداف شرکت‌های دانش‌بنیان این است که در کنار تولید دستاوردهای جدید، باعث ارتقا در حوزه تولیدات کشاورزی در حوزه دانش شوند، مثلا اگر شرکت دانش بنیان قطره چکان آبیاری تولید می‌کند که آب با دبی مناسبی وارد خاک شود، در کنار آن با استفده از فن آوری نانو جنسی که خوردگی کمتری دارد را انتخاب می‌کند تا هزینه‌های تولید کاهش پیدا کند.
با استفاده از کود یا مالچی که ترکیبات طبیعی در آن به کار رفته است این پوشش طبیعی در خاک اثرات تخریبی زیست محیطی اجرا نمی کند به مرور زمان تجزیه و وارد خاک می شود و در نهایت به حفظ و پایداری تولید کمک می کند.
در کشاورزی ثبات و پایداری تولید در بازه زمانی طولانی تر اهمیت بیشتری از تولید بدون نگاه به آینده دارد.
اثرات کشاورزی دانش بنیان در شرایط سخت مانند تنش بیماری، خشکسالی و غیره خودنمایی می‌کند، به‌کارگیری دانش باعث می‌شود در شرایط سخت راندمان تولید محصول کاهش پیدا نکند.
نگاه ما باید همه جانبه باشد
در شرایطی که کشاورزی سنتی و دانش بنیان در تقابل یکدیگر قرار دارند ، موانع و محدودیت‌های پیش روی تولید در بخش کشاورزی سنتی، ضرورت تغییر جهت مسیر رشد و توسعه قبلی را به مسیر جدید اجتناب ناپذیر کرده است.
کشاورزی دانش بنیان می تواند با عبور از کشاورزی منبع محور به کشاورزی دانش محور ، افزایش بهره‌وری، پایداری امنیت غذایی و حفظ منابع را به ارمغان آورد و در نهایت تراز اقتصادی مثبت حاصل شود.
بنابراین آگاهی از میزان اثرگذاری دانش حاصل از تحقیقات ، نیاز به ورود دانش را بیش از پیش ضروری می‌کند.
انتهای پیام /331/ح
