تبلور تاریخ ایران در بنای ۱۸۰۰ ساله ساسانی در قلب فیروزآباد

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ در سه کیلومتری شهرستان فیروزآباد در استان فارس که از کهن‌ترین و باستانی‌ترین مناطق گردشگری ایران ایران محسوب می‌شود، یکی از ارزشمندترین آثار باستانی به جا مانده از دوران حکومت ساسانیان خودنمایی می‌کند.

کاخ اردشیر بابکان که در قرن سوم میلادی و در طول حکومت اردوان پنجم احداث شده است، در سال 1310 در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شد؛ همچنین به عنوان بیست‌و‌سومین اثر ثبت شده ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز جای گرفته است.

بنا بر گفته‌ها، این بنای تاریخی در گذشته به عنوان کاخ کاربرد نداشته و از آن در قامت یک آتشکده یاد می‌شد؛ چرا که به اعتقاد گذشتگان هر بنای مهم ساخته شده در کنار آب، محل پرستش الهه آب (آناهیتا) است. اما با این حال برخی اسناد بر کاخ بودن این بنا تأکید دارند.

باستان‌شناسان غربی در حال تلاش برای معرفی این بنا به عنوان کاخ هستند و این در حالی است که بسیاری از کارشناسان کشورمان ضمن رد این نظریه، معتقدند این بنا فضا و مشخصه‌های یک کاخ را دارا نیست.

این بنا که در متون و اسناد گذشتگان نیز به عنوان آتشکده اعظم شناخته و معرفی شده است، به اعتقاد برخی باستان‌شناسان پایتخت جمشید بوده است، زیرا در گذشته اردشیر بابکان، بنیان‌گذار سلسله ساسانی در این کاخ اقامت رسمی داشته و تخت گزیده بود.

فیروزآباد در قدیم شهر بزرگی با حصارهای عظیم بوده که در مقایسه با زمین‌های اطراف نسبتا در گودی قرار داشت و به "شهر گور" نیز معروف بود.

اسکندر در زمان حمله به سرزمین پارس وقتی در تصرف این شهر عاجز شد، مسیر آب رودخانه‌ای را که از کوه جریان داشت، به سمت شهر تغییر داد و بدین گونه شهر به یک دریاچه تبدیل شد.

این دریاچه تا قرن‌ها باقی ماند تا این که اردشیر با تمهیداتی اقدام به تخلیه دریاچه کرد و به جای شهر گور شهر جدیدی را بنا نهاد.

به دنبال آن این شهر "اردشیر خوره" نام گرفت، اما در زمان حمله اعراب به ایران شهر اردشیر خوره نیز ویران شد. عضدالدوله دیلمی، حاکم شهر بر اعراب مسلط شد و در راه آبادانی شهر همت گماشت. از آن پس، شهر فیروزآباد نام گرفت. 

معماری کاخ اردشیر بابکان

کاخ اردشیر بابکان با زیربنایی حدود 104 در 55 متر که شامل سه قسمت اصلی حیاط، دو ایوان و تالارهای کناری است، بنا شده است و معماری آن با استفاده از مصالح مهم و با شکوه عصر ساسانی که گچ و کاشی بودند، زیبایی کاخ را دو چندان کرده‌اند.

علاوه بر آن، این کاخ نخستین بنای متعلق به دوره ساسانیان است که ایوان و گنبد دارد. استادان معماری و هنرمندان دوران ساسانیان در ساخت قسمت‌های مختلف بنا از سنگ‌های نیمه تراش استفاده کرده‌اند و سبک و سیاق خود را به رخ کشیده‌اند.

تزئینات گچ‌بری زیبا و چشم‌نواز از دیگر مهارت‌های ناب ایرانی هستند که در این عمارت خود‌نمایی می‌کنند، اما چیز بسیار جالب و قابل اهمیتی که درباره کاخ اردشیر بابکان وجود دارد، استحکام تزئینات آن است. زیرا با گذشت یک‌هزار و 800 سال از زمان ساخت این بنا، بسیاری از قسمت‌های آن در بالای دیوارهای درونی همچنان محکم استوار باقی مانده‌اند.

بخش‌های مختلف کاخ اردشیر بابکان

گیلوئی‌هایی در بخش بالای ایوانچه‌ها و درگاه‌ها تعبیه شده‌اند که به سبک درگاه‌های تخت جمشید هستند. چهار عمارت گنبدی شکل در بخش شرقی کاخ اردشیر بابکان وجود دارند و سقف آنها به شکل دایره‌ای به قطر یک متر باز هستند.

چشمه‌ای جوشان بر دیواره‌های بخش شمالی کاخ وجود دارد که همچون استخر طبیعی پدیدار است. یکی از دلایل آبادانی کاخ ساسانی و شهر گور، وجود ورودی در کنار دیواره شرقی کاخ است. همچنین، یک آتشکده در فاصله نه چندان دوری از کاخ اردشیر وجود دارد که مخصوص انجام مراسمات مذهبی بود. مزایای بی‌‌نظیر این مکان از نظر مردم آن دوره، وجود چهار عنصر آب، خاک، آتش و هوا بود.

در ایوان، راهروها و پایه بنا از سنگ‌های میخکی استفاده شده است؛ ستون‌های دیوارهای بیرونی کاخ به طاق متصل هستند. همچنین این دیوارها هیچ پنجره‌ای ندارند و معماران آنها را شبیه دیوار قلعه و دژ مستحکم ساخته‌اند.

حالت خام و زمخت عمارت در درون و بیرون با گچ اندود کردن پوشانده شده است. از تزئیناتی که در داخل کاخ می‌توان مشاهده کرد، مشخص است که در گچ‌بری‌های ظریف قرنیزهای روی ستون‌ها، از قرنیزهای سنگی تخت جمشید تقلید شده است. از دیگر نکات جالب و حیرت‌انگیز کاخ اردشیر بابکان، وجود خیشخان (بادگیر) به روی دیوارهای کاخ است که به منظور جریان یافتن هوا در اتاق‌ها و تالار تعبیه شده‌اند.

بازدید از این کاخ همه روزه از ساعت 8 صبح تا 6 بعداز ظهر به صورت رایگان امکان‌پذیر است. 

انتهای پیام/