راهکار افزایش بهره از روز عرفه

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، روز نهم ذی‌الحجه، عرفه نام دارد. عرفه را به معنای شناختن و دانستنِ بعد از نادانی گفته‌اند. حاجیان در این روز در صحرای عرفات از ظهر شرعی تا مغرب شرعی در حالی که مُحرِم هستند، وقوف می‌کنند و بعد از آن، راهی مشعر می‌شوند. این موقف تا حدی اهمیت دارد که رسول‏‌الله صلی الله علیه و آله با جملۀ «الحجُّ عرفة»، آن را معادل تمام حج معرفی کرده‌اند؛ لذا در صورت تحقق نیافتن آن، حج محقق نمی‌شود.  

اما حقیقت عرفه و بهترین رفتار در قبال این روز چیست؟ با قرار دادن برخی احادیث در کنار یکدیگر می‌توان به برخی از اسرار عرفه دست یافت. به این تریب، راز حرکت امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه به سمت کربلا مشخص می‌شود.

عرفه و معرفت به امام

همان طور که اشاره شد، عرفه به معنای شناخت و معرفت است، اما معرفت به چه چیزی و چه درجه‌ای از معرفت سبب رستگاری مؤمنان در این روز می‌شود؟ با دقت در روایات در می‌یابیم که معرفت نسبت به امام، برترین نوع معرفت است و روز عرفه موقفِ ارزیابی شیعیان دربارۀ شناختشان نسبت به امام حیّ است. چند دلیل برای اثبات این موضوع وجود دارد:

نکتۀ اول، دربارۀ احادیثی است که معیار زندگی و معیار قبولی اعمال را معرفت به امام دانستند. رسول خدا صلی ‌الله علیه و آله فرمود هرکه بمیرد در حالی که نسبت به امام زمانش معرفت نداشته باشد، به مرگ جاهلیت مرده است: «مَنْ‏ مَاتَ‏ وَ لَمْ‏ یَعْرِفْ‏ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً.» و نیز معیار بر صراط بودن، شناخت امام است، همچنان که امام صادق علیه‌السلام در روایتی ذیل آیه «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ‏» فرمود، الطَّرِیقَ وَ مَعْرِفَةَ الْإِمَام‏؛ صراط به معنای طریق و معرفت امام است. همچنین امام، میزان قبولی و تکمیل اعمال است، آنجا که امام رضا علیه‌السلام فرمود«إِنَّ اَلْإِمَامَةَ أُسُ‏ اَلْإِسْلاَمِ‏ اَلنَّامِی وَ فَرْعُهُ اَلسَّامِی بِالْإِمَامِ تَمَامُ اَلصَّلاَةِ وَ اَلزَّکَاةِ وَ اَلصِّیَامِ وَ اَلْحَجِّ وَ اَلْجِهَادِ...» امامت، بنیاد پاک اسلام و شاخه با برکت آن است. به وسیله امامت، نماز و روزه و زکات و حج و جهاد کامل می‌شوند. همان طور که در روایت می‌بینیم، نماز و حج با امام کامل می‌شود. امام باقر علیه‌السلام هم  تکمیل حج را در گروی لقای امام دانستند: «تَمامُ الْحَجِّ لِقَاءُ الْإِمَام‏».

عنصر مشترک شب قدر و عرفه

نکته دوم، دربارۀ برقراری ارتباط شب قدر با عرفه است. در روایات، عرفه را هم‌پای شب قدر دانسته‌اند، همچنان که امام صادق علیه‌السلام فرمود «مَن لَم‌یُغفَرْ لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم‌یُغفَرْ لَهُ إلى مِثلِهِ مِن قابِلٍ إلّا أن یَشهَدَ عَرَفَةَ؛ کسى که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نشود، مگر آن که در عرفه حاضر شود.» (الکافی (ط ـ دارالحدیث)، ج‏7، ص380) اما محور مشترک و اصلی شب قدر و عرفه، امام است؛ یعنی همان طور که باید نسبت به این موضوع معرفت داشت که طبق احادیث، ملائک و الروح در هر شب قدر به امام آن زمان نازل می‌شوند و اوست که از جانب خداوند تقدیر امور را در دست دارد، باید در عرفه به این شناخت برسیم که شاخصۀ اصلی معرفت، شناخت امام به معنای شناخت فضائل و برنامه‌های ایشان است.  

نکتۀ سوم، ارتباط کامل بودن حج با اعمال عرفه و تکمیل اعمال با معرفت امام است. همان طور که اشاره شد، رسول خدا صلی ‌الله علیه و آله کل حج را در گروی عرفه دانسته و فرمود «الحجُّ عرفة»؛ (حج، همان عرفه (معرفت) است) و نیز در حدیث دیگری خواندیم که «تَمامُ الْحَجِّ لِقَاءُ الْإِمَام‏»، یعنی کامل بودن حج، در گروی لقای امام است. حال به همین نسبت نیز معیار قبولیِ اعمال، امام معرفی شده است که به بخشی از احادیث آن اشاره شد.

با این منظر در می‌یابیم نقطه فضیلت روز عرفه معرفت به امام است و شیعیان نباید در این روز حداقل از معلومات نسبت به این امر غافل شوند و صرفاً به مناجات بپردازند. در این صورت چه تفاوتی بین ما با سایر مذاهبی که در این روز مناجات می‌خوانند وجود دارد؟ 

انتهای‌پیام/