نگاهی به چرخش‌های سیاسی اردوغان - بخش اول

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، در حال سپری کردن چهارمین دهه از فعالیت سیاسی اش است. او در این چهل سال، مسیری طولانی را برای رسیدن به قدرت طی کرده و نام خود را به عنوان یکی از رهبران سیاسی مهم تاریخ معاصر ترکیه ثبت کرده که مداوما در کانون خبر و توجه بوده است.

بررسی موشکافانه حیات سیاسی اردوغان، نشان می دهد که او به تمام معنی کلمه، یک سیاستمدار عملگرا است و برای تغییر مواضع خود، مرزی نمی شناسد.

برای تحلیل زمینه ها و پیامدهای چرخش های سیاسی اردوغان، ابتدا سراغ بررسی زندگینامه کوتاه او می رویم و سپس به مهمترین چرخش ها و تغییر مواضع سیاسی اردوغان در داخل و خارج، اشاره خواهیم کرد.

اردوغان، سیاستمداری است که یک روز در یک سخنرانی عمومی، یک سیاستمدار را دیکتاور، بی شخصیت و ابله می داند و دو سال بعد، با همان سیاستمدار، قرارداد امضا می کند. روزی پیگیر آمریت یک شاهزاده در یک قتل فجیع است و روزی دیگر، به طور رسمی از همان شاهزاده پیشوازی می کند، روزی فلان رئیس جمهور آفریقایی را دیکتاتور و قاتل می نامد و روز دیگر، برای عادی‌سازی رابطه، هیات نزد او می فرستد. البته اردوغان در عرصه داخلی نیز به هیمن شکل عمل کرده است. روزگاری یک سیاستمدار را خطرناک و دشمن ملت خوانده و حالا با او شریک و همراه است. در این گزارش، به بررسی مهمترین چرخش های داخلی و خارجی اردوغان پرداخته می شود.

از دبیرستان دینی تا فوتبال آماتور

در فرهنگ ترکیه، اغلب مردان و برخی از زنان، اسم دو وجهی دارند و معمولا با وجه دوم اسم خود، مورد خطاب قرار می گیرند. رجب طیب که بعدها در عالم سیاست، او را طیب بیگ و «رئیس» نامیدند، در سال 1954 میلادی در محله قاسم پاشای استانبول به دنیا آمد. خانواده او اصالتا اهل ریزه (از استان های شمال ترکیه در ساحل دریای سیاه) است.

طیب در دوران دبیرستان، به عادت مرسوم بسیاری از خانواده های اسلامگرا، در مقطع متوسطه، در دبیرستان «امام خطیب» درس خوانده است. در حالی که دبیرستان های ترکیه مختلط بوده و بر اساس اصول آموزش لائیسم فعالیت می کنند، دبیرستان های امام خطیب مخصوص پسران، غالبا شبانه روزی بوده و مراکز مهم تعلیم دروس دینی هستند. اما طیب، پس از اخذ دیپلم از دبیرستان امام خطیب، دروس خود را در دبیرستان عاید ایوب نیز تطبیق داده و به عنوان دانشجو، وارد دانشکده اقتصاد دانشگاه مرمره شد.

طیب همزمان با تحصیل در دانشگاه سه فعالیت دیگر را پیش می برد: 1.بازی فوتبال به شیوه آماتور در سالیان 1969 تا 1982 میلادی. 2.عضویت در اتحادیه ملی دانشجویان. 3.عضویت در حزب اسلامگرای «سلامت ملی» که توسط نجم الدین اربکان تاسیس شده بود.

کودتای نظامی سال 1980 میلادی به حیات سیاسی بسیاری از احزاب پایان داد و حزب اربکان نیز تعطیل شد.

اردوغان در شهرداری استانبول

در سال 1983 میلادی، اربکان حزب رفاه را تاسیس کرد و اردوغان نیز به سیاست بازگشت. او در سال 1985 میلادی، به ریاست شاخه استانبول حزب رسید و به عضویت شورای مرکزی حزب درآمد. این همان دورانی بود که اردوغان، در دل استاد خود اربکان جا باز کرده بود و با آوردن زنان و جوانان به صحنه سیاست، پیروزی های ارزشمندی برای حزب خود رقم زد.

اردوغان چند بار تلاش کرد نماینده مجلس شود، اما ناکام ماند. او در سال 1994 میلادی، در انتخابات محلی، به عنوان شهردار استانبول برگزیده شد و این یکی از مهمترین نقطه عطف های تاریخ حیات سیاسی است. اردوغان در شهرداری استانبول خوش درخشید و عملکرد او قابل تحسین بود. او در آن دوران، با طریقت های دینی و گروه هایی همچون فتح الله گولن روابط نزدیکی داشت و همه می دانستند که اردوغان، پست شهرداری استانبول را به عنوان دستگرمی نگاه می کند و در پشت پرده سیاست، برنامه های دیگری دارد. او در همان دوران، آن قدر مورد اعتماد اربکان بود که از او خواسته شد یک گزارش سیاسی – اجتماعی و اقتصادی مفصل در مورد چند و چون حل مساله کردها و پایان دادن به درگیری بین دولت و پ.ک.ک بنویسد.

اردوغان مانند یک سیاستمدار مهم به همه جا سفر و سخنرانی می کرد. او در سال 1997 میلادی در شهر سیرت یعنی در زادگاه همسرش امینه اردوغان، در یک سخنرانی، یک شعر دینی خواند و به زندان محکوم شد. این شعر کوتاه، پست شهرداری را از دست اردوغان درآورد و 4 ماه در زندان ماند. اربکان نیز با کودتای مدرن سال 1997 از قدرت کنار گذاشته و حزب او تعطیل و اغلب شاگردانش هم با حکم ممنوعیت فعایلت سیاسی روبرو شدند. اربکان چند ماه بعد، حزب فضیلت را تاسیس کرد.

چرخش نخست در برابر استاد

اردوغان پس از آزادی از زندان، باز هم به فعالیت های خود ادامه داد اما واضح بود که او رفته رفته با استاد و حامی بزرگ خود نجم الدین اربکان، اختلافاتی دارد. البته اردوغان در این راه تنها نبود و برخی دیگر از رجال مدرن حزب نیز با اربکان دچار اختلاف شده و رهبری او را قبول نداشتند. تداوم اختلافات در سال 2001 منجر به آن شد که جناح نوگرای حزب فضیلت، به کلی از صف شاگردان اربکان جدا شوند. در این جناح، اسامی مهمی همچون عبدالله گل، رجب طیب اردوغان، بن علی ییلدرم، بلنت آرنچ، حیاتی یازیجی و افراد دیگر به چشم می خورد. آنان حزب عدالت و توسعه را تاسیس کردند و اندکی بعد، رهبری این حزب و پست نخست وزیری، به اردوغان رسید.

چرخش اردوغان در برابر استاد، با واکنش های تند اربکان روبرو شد و او در چندین مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی، درباره اردوغان و رفقای او، الفاظ تندی به کار برد. بعدها برخی از تحلیلگران ترکیه به این اشاره کردند که گل و اردوغان، عملا به عنوان مدافعین فکر لیبرال و سازش با غرب، علیه استاد خود، جبهه گرفته اند.

آغاز قدرت و لیست بلند چرخش‌های داخلی

چند سال اول زمامداری حزب عدالت و توسعه، دورانی بود که اولا ریاست جمهوری در دست حقوقدان کمالیستی همچون احمد نجدت سزر بود که سایه همه اسلامگرایان را با تیر می زد، دوم این که نهادهای قدرتمندی همچون ارتش، سرویس اطلاعاتی میت، قوه قضائیه، تشکیلات قدرتمند پلیس و چندین و چند نهاد دیگر هنوز توسط یاران اردوغان فتح نشده بودند و دولت و حزب حاکم، در موضع گیری های خود، جانب احتیاط را می گرفت. اما پس از آن که پایه های قدرت تثبیت شد و ثابت شد که هیچ تهدید داخلی مهمی نمی تواند قدرت حزب عدالت و توسعه را به چال بکشد، رفته رفته چرخش های سیاسی داخلی شروع شد و اردوغان مسیر خود را تغییر داد.

در بخش بعدی گزارش، به چرخش های سیاسی اردوغان در برابر سیاستمداران داخلی پرداخته می شود و تغییر آشکار مواضع اردوغان در برابر چهره های مهمی همچون دولت باغچلی، فتح الله گولن و دیگران، مورد توجه قرار خواهد گرفت.

ادامه دارد...

انتهای پیام/