مراسم روز عاشورای روستای "مرزان" در فهرست میراث فرهنگی ناملموس کشور ثبت شد

به گزارش  خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی، سید جواد موسوی اظهار داشت: تعزیه‌خوانی یا آنچه بیشتر در خراسان متداول‌‎تر است، شبیه‌خوانی از مهم‎ترین اجزای عزاداری سنتی عاشورایی بخش قابل توجه ای از مناطق خراسان است.

مدیرکل میراث‌‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خراسان رضوی ادامه داد:  با وجود همه تغییرات اجتماعی و فرهنگی در بسیاری از نقاط استان این پیوند هنوز به صورت معناداری حفظ شده است.

وی تصریح کرد: اهمیت عنصر تعزیه در نظامِ آیینی عاشورایی مردم استان خراسان به حدی بوده است که حول برگزاری آن در روستاهای همجوار یک دیگر  نوعی از شبکه‎‌های آیینی شکل می‎‌رفته، بدین ترتیب گروه‎ی از روستاها که سنتِ شبیه‎‌خوانی در آن‎ها وجود نداشته به نزدیک‎ترین روستای در مجاورت خود که در این زمینه از جایگاه مطلوبی برخوردار بوده، مراجعه‎ می‌‎کردند.

موسوی اظهار کرد: این شبکه‌‎ها فارغ از کارکردهای آیینی و ارزشی‌شان کارکردهای قابل ملاحظه‌‎ای در حوزه اجتماعی، اقتصادی و غیره در سطح مناطق استان دارد. به عبارتی دیگر این گروه از فعالیت‎‌‌های مشترک آیینی می‎‌تواند در کاهش تعارضات و افزایش هم‎گرایی محلی مؤثر باشد.

همچنین محمود طغرایی، مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در این باره گفت: یکی از این سن‎ت‌‌های عزاداری شبکه‌‎ای در شهرستان فیروزه در مناطق غربی آن در روستای مرزان تا امروز پایداری خود را حفظ کرده است.

مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی تصریح کرد: وجود برخی ویژگی‌های کمتر شناخته شده در برخی از اجزای عزاداری در روستای مرزان شهرستان فیروزه به‌ ویژه مرحله علم سلام آن را از سنت‌های مشابه متمایز می‌‎سازد.

وی گفت: این آیین از پایداری مطلوبی برخوردار است و مردم محل در اجرای آن خود را مقید می‌دانند. 

مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی یادآور شد: با این حال در معرض تحریف قرار داشتن، امکان کاسته شدن از اصالت‌های فرهنگی آن وجود دارد، به‌ویژه که بخش مهمی از این مراسم مبتنی بر حرکات، الحان خاص و اشعار شفاهی است. 

وی افزود: در روستای مرزان روز عاشورا به ترتیب زمانی آیین‌های نخل‌آرایی، حسن حسین، علم خبری، نخل‎گردانی و تعزیه‎‌خوانی صورت می‎‌پذیرد. نخل‌آرایی به عنوان اولین عنصری آیینی در ساعات ابتدایی صبح عاشورا آغاز می‌شود.

طغرایی گفت: کار نخل‌‎آرایی در محلی در مجاورت میدان قتلگاه انجام می‌شود، امروز دو نخل در روستا آراسته می‌شود، البته دو نخله بودن روستا امر متأخری است و ریشه چندانی ندارد.

طغرایی اظهار کرد: با پایان یافتن کار نخل‌آرایی، آیین حسن حسین در محل مسجد روستا آغاز می‌شود، در مرزان نوع خاصی از حسن و حسین از حیث اجرا و اشعار وجود دارد که ارزش فرهنگی مراسم روز عاشورای آن را افزایش می‌دهد. چنان که پیش از این نیز اشاره شد، دستکم چهار روستا از خلال آیین علم خبری در مراسم روز عاشورای مرزان مشارکت می‌کنند. روستای رباطی، گرماب شازده، فهنه و کلات زینال از جمله این روستاها هستند.

مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی افزود: روستای مرزان دارای دو هیئت سینه‌‎زنی و هیئت زنجیرزنی است که کار علم خبری توسط این دو هیئت روستا انجام می‌‎پذیرد. بعد از حسن حسین هیئت سینه‌‎زنی به سمت ورودی غربی روستا جهت استقبال از عزاداران روستاهای رباطی، گرماب شازده حرکت می‌‎کند.

 طغرایی ادامه داد: هیئت زنجیرزنی نیز به سمت ورودی شرقی روستا برای استقبال از عزاداران روستاهای فهنه، کلات زینال حرکت می‎‌کند، البته این‌که هیئت سینه‌زنی در ورودی غربی و هیئت زنجیرزنی در ورودی شرقی روستا مستقر شود، امری  قطعی و همیشگی نیست و هر سال قابل تغییر است.

وی گفت: بعد از آن‌که در ورودی روستا هیئت میزبان و میهمان با یکدیگر مواجه شدند، اشعار مختصری میان ایشان رد و بدل می‌شود. نکته بسیار جالب که کمتر در نقطه‌‎ای از استان مشاهده شده است، تعویض علم‌ها میان دو هیئت است. بعد از تعویض علم، عزاداران دو روستا به دیده بوسی و علم بوسی مشغول می‌شوند.

طغرای تصریح کرد: در نهایت هئیت مهمان به سوی محل استقرار نخل مرزان در مجاورت میدان  قتلگاه  حرکت می‌کند.  هئیت مهمان  پس از رسیدن به محل استقرار نخل یک بار  به دور نخل می‌چرخند و در گوش‌ه‎ای از محل مذکور مستقر شده، منتظر هیئت‌های دیگر و ادامه روند عزاداری می‌شوند.

وی تصریح کرد: هیئت‌های میزبان با تمام هیئت‌های مهمان اعمال استقبالی فوق را انجام می‌دهند، بعد از رسیدن تمام مهمانان و انجام تشریفات لازم هیئت‌های دوگانه مرزان به سمت نخل حرکت می کنند، با رسیدن هیئت‌های دوگانه روستا به محل استقرار نخل و یک دور چرخیدن دور آن نخل به سمت قتلگاه که مکان برگزاری تعزیه است، منتقل می‌شود. از گذشته تا امروز مدیریت حمل نخل و به عبارتی نخل‎گردانی با هیئت سینه‌زنی مرزان است. نخل سه مرتب دور میدان قتلگاه می‌چرخد و سینه‌‎زنان پشت سر آن با شور بسیار اشعاری را خوانده بر سینه و سر می‌‎زنند. سپس نخل و سینه‌‎زنان به گوش‌ه‎ای از میدان می‌‎‌روند و فرصت را  یک به یک هیئت‌های مهمان می‌دهند تا وارد قتلگاه شوند. 

وی ادامه داد: هر یک از هیئت‌‎ها در حدود پنچ الی 10 دقیقه در میدان قتلگاه به نوحه‌خوانی می‌پردازد و سپس به حاشیه میدان رفته و جای خود را به هیئت دیگر می‌دهد.

طغرایی گفت: آخرین گروه که وارد میدان  می‌شود، هیئت زنجیرزنان مرزان است که برای دقایقی به زنجیرزنی و نوحه‌خوانی می‌‎پردازد، با این ترتیب چنان‌که گذشت، اولین و آخر گروه‌ه‎ایی که وارد میدان  می شوند، مرزانی‌ها هستند. 

مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی تصریح کرد: این بخش از مراسمِ روز عاشورای مرزان یکی از نقاط اوج اجرایی و عاطفی آن است. انتقال نخل از محلی در مجاورت میدان ، مهم و نمادین به نظر می‌‎رسد. گویی با انتقال نخل  توسط آحاد عزاداران به قتلگاه، میدان قتلگاه رسمیت خود به‌دست می‌آورد و به مثابه صحنه‎‌‌ای از مصائب امام حسین(ع) و یارانش در صحرای کربلا و میدان قتلگاه عاشورا برای مخاطبان به تصویر می‌‌کشد، بدین ترتیب کار تعزیه‌‎خوانی که به نظر می‌رسد رسالت مذکور را بر عهده دارد، آغاز می‌شود.

انتهای پیام/282/ح