صنایع دستی سند هویتی مردمان هرمزگان/آموزش تخصصی نیاز اصلی فعالان حوزه صنایع دستی است
صنایع دستی و یا بعبارتی سند هویت بومیان هرمزگان میراث به جا مانده از نیاکان این خطه است که از دیرباز با همان ظرافت‌ها و زیبایی‌های گذشته به آیندگان منتقل شده به طوری که با گذشت زمان هر روز بر ارزش‌های مادی و معنوی آنها افزوده می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بندرعباس، صنایع دستی و یا به عبارتی هنر دست مردمان هر خطه‌ای از کره خاکی جلوه‌ای از فرهنگ و تمدن قومی و ملی است که از دیرباز با حفظ ظرافت‌ها و زیبایی‌های بکار رفته در آن نسل به نسل منتقل شده است.
از آنجایی که صنایع دستی میراثی ماندگار از نیاکان هر سرزمینی است لذا در طول تاریخ تلاش‌های بسیاری در جهت حفظ و حراست از آنها انجام شده و در حال حاضر از منابع درآمدی کشورها محسوب می شوند، ایران نیز همچون سایر کشورها به خوبی از عهده حراست و انتقال این هنر به نسل‌های آینده برآمده تا جایی که به واسطه تنوع صنایع دستی در زمره معروفترین صادرکنندگان این حوزه قرار گرفته است.
صنایع دستی به عنوان سند هویتی هر منطقه‌ای این فرصت را در اختیار ساکنان آن مناطق قرار می‌دهد تا با خلق آثار هنرمندانه هم بتوانند فرهنگ بومی خود را به جهان معرفی نمایند و هم کسب و کار مناسبی را راه اندازی کنند و موجبات اشتغالزایی و رونق اقتصادی منطقه خود را فراهم نمایند.
از آنجایی که توسعه فرهنگی و رونق صنعت گردشگری دو مقوله‌ای هستند که در سال‌های اخیر سبب رونق اقتصادی و ارزآوری در اقصی نقاط مختلف جهان شده اند ولیکن اهمیت این موضوع در مناطق مرزی بیشتر است چرا که مسافت کوتاه مسیر صادرات به کشورهای همسایه از مزیت‌هایی است که باید در چشم انداز صنایع دستی مورد توجه قرار گیرد.
استان هرمزگان به دلیل بافت متنوع جمعیتی از دیرباز محل نخستین اجتماعات و گهواره فرهنگ کهن بوده است چرا که لرها، فارس‌ها، بلوچ‌ها،عرب‌ها و ایرانیان افریقایی تبار در کرانه‌ها و جزیره‌های این استان در کنار هم زندگی می کنند.
هنر دست بومیان هرمزگانی همچون سایر نقاط ایران و جهان ریشه عمیقی در فرهنگ غنی آنها اعم از اعتقادات، آداب و رسوم، سنتها و... دارد که در طول زمان روز به روز بر ارزش و اهمیت مادی و معنوی آنها افزوده می شود.
هرمزگان از شرق تاغرب و از شمال تا جنوب هنرمندانی را در خود پرورش داده که در طول قرن های متمادی از فرهنگ نیاکان خود حراست کرده اند به گونه ای که در گوشه و کنار این استان شاهد هنرمندانی هستیم که با علاقه وافر محصولات مرتبط با فرهنگ بومی خود را تولید می کنند و از این فرصت به نحو احسن استفاده نموده تا با شکوفایی استعدادهای خود در زمینه آثار هنری روزی حلال را بر سر سفره های خود قرار دهند.
توانمندی‌های هنرمندان بندرعباسی در زمینه صنایع دستی و آیین‌های سنتی که سرشار از مفهوم و شادی هستند و ریشه در اصالت این شهر دارند، سبب شد تا بندرعباس پس از شهرهای رشت و اصفهان عنوان شهر خلاق یونسکو را از آن خود کند.
در حالی که انتظار می‌رفت مسئولان با توسعه زیرساخت‌های شهری و تقویت آن ضمن رونق اقتصادی صنایع دستی و درآمدزایی برای تولیدکنندگان کمک شایانی در جذب و رونق صنعت گردشگری داشته باشند ولیکن حداقل نیاز این صنعت که همان احداث بازار صنایع دستی است تاکنون در این استان اتفاق نیفتاده است.
هنرمندان هرمزگانی در 43 رشته صنایع دستی مشغول خلق آثار زیبا و هنرمندانه ای هستند که در این گزارش سعی شده به صورت اجمالی معرفی شوند.
کمهدوزیو گلابتوندوزی
یکی از رایج ترین رشته‌های صنایع دستی در هرمزگان می باشد به گونه ای که نزدیک به نیمی از کارگاه‌های خانگی هرمزگان به این رشته اختصاص دارد هزاران نفر در سطح استان به این حرفه اشتغال دارند، نخ گلابتون، انواع نخ های الوان و پارچه‌های رنگی و دستگاه کمه دوزی و ...از تجهیزات و مواد لازم درتولید این رشته می باشد همچنین جهت دوخت شلوار از چرخ خیاطی نیز استفاده می شود.
خوسبافی
این رشته نیز یکی دیگر از رایج ترین رشته‌های صنایع دستی این استان می‌باشد هزاران نفر در هرمزگان به تولید این رشته مشغول می‌باشند، اصلی‌ترین مواد اولیه مصرفی آن نوارهای رنگی موسوم به "خوس" می باشد بیش از نیمی از صادرات صنایع دستی هرمزگان به صادرات خوس بافی اختصاص دارد که عمده ترین خریدار آن کشور امارات متحده است.
شکبافی
این نوع از نوار بافی با همان مواد و ابزار رشته‌ی خوس بافی یکی می‌باشد اما پهنای نوارهای آن به3 تا 4 سانتی‌متر نیز می‌رسد و برای بافت آن معمولا نیاز به طرح و نقشه می‌باشد ارزش ریالی این نوارها 4تا 5 برابر ارزش نوارهای خوس است و علاوه برمصرف داخلی بخشی از آن به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.
خوسدوزی
هنر خوس دوزی دوخت نقوش سنتی با نوارهای خوس بر روی پارچه و عموماً برروی پارچه‌های توری می باشد نوار خوس مهمترین مواد اولیه این تولید را تشکیل می‌دهد البسه‌های خوس دوزی بسته به میزان کار برروی آن دارای ارزش‌های متفاوتی است و از گران‌ترین نمونه تولیدی پوشش‌های سنتی هرمزگان محسوب می‌شود.
سوزندوزی
این هنر مهم از هنر سوزن دوزی بلوچ و از صنایع دستی‌های شرق هرمزگان است، از آنجایی که پوشش اغلب زنان این منطقه سوزن دوزی می‌باشد کارگاه‌های خانگی بسیاری در مناطق شرق میناب تا شهر جاسک به این حرفه اشتغال دارند.
صنایعدستیدریایی
یکی از قدیمی ترین رشته‌های صنایع دستی منطقه می باشد. مواد اولیه اصلی این رشته انواع صدف و گوش ماهی‌های دریاست که از سواحل کم عمق ساحل جمع آوری می‌شود که با بریدن، چسباندن و گاهی رنگ آمیزی آن تابلوهای صدفی و یا مجسمه‌های صدفی زیبایی از آن ساخته می‌شود که مشتریان بسیاری خصوصاً خارج از استان خریداران می‌باشند.
تراش صدف از پول‌سازترین رشته‌های صنایع‌دستی هرمزگان است
تراش صدف مروارید چند سالی است که در استان راه اندازی شده است. فرایند تولید آن مشابه تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی می‌باشد اما مواد اولیه آن صدف مروارید ساز می‌باشد و تولیدات این رشته بیشتر در صنعت جواهر سازی کاربرد دارد و یکی از رشته‌های پر طرفدار و پول ساز صنایع دستی استان محسوب می شود.
سفالگری میراثی با قدمت 3000ساله در هرمزگان
یکی از قدیمی ترین رشته‌های هرمزگان است که قدمت آن در استان به 3000 سال می رسد. مهم ترین مرکز سفال استان شهرستان میناب در روستای شهوار و حکمی هستند اما کارگاه‌های جدید‌تری نیز در سایر شهرها از جمله بندر عباس راه اندازی شده است که به تولید محصولات سفالی می پردازند. چرخ‌های سفالگری و کوره‌های پخت سفال مهم ترین تجهیزات این رشته می باشد.
لنجسازی(ماکتلنج)
صنعت لنج سازی دارای پیشینه و قدمت زیادی در هرمزگان است و ساخت ماکت لنج نیز در این منطقه رواج دارد که تجهیزات مورد لزوم یک کارگاه درودگری را می‌طلبد. ماکت لنج نماد فرهنگی هرمزگان می‌باشد بازار خوبی در سایر استانها و حتی خارج از کشور دارد.
گرگوربافی
نوعی تله ماهیگیری که توسط تور سیمی ساخته می‌شود که در اغلب مناطق ماهیگیری ساحلی استان تولید و استفاده می‌شود. بخش زیادی از ماهی‌های استان توسط این وسیله صید می‌شوند و صنعتگران زیادی بویژه در شهرستان بندر لنگه- قشم -هرمز و میناب به تولید این وسیله می‌پردازند.
گلیمبافی
یکی از رشته‌های فعال در منطقه شمال هرمزگان (حاجی آباد) می باشد اما در سایر نقاط استان از جمله بندرعباس نیز این رشته رواج دارد گلیم شیرکی پیچ و سوزنی نوع بافت این گلیم‌ها می باشد اما گلیم‌های قشقایی نیز در بخشی از استان تولید می‌شود.
حصیربافی
این رشته به همراه سفالگری یکی از رشته‌های دارای پیشینه هرمزگان می باشد و به دلیل وجود نخلستان‌های فراوان در سطح استان و فراوانی مواد اولیه،این رشته رواج خوبی در شمار سطح استان دارد اما مهم ترین منطقه تولید حصیر استان هرمزگان شهرستان میناب می باشد. صدها کارگاه فعال و هزاران نفر در این رشته مشغول به تولید حصیر می‌باشند.
سراجی سنتی
از رشته‌های فعال استان می‌باشد هر چند امروزه طرح‌های تولید شده سراجی کمتر نشان بومی منطقه را دارد اما با توجه به نیاز بازار از رونق نسبتا مناسبی برخوردار می باشد.
سازسازی
عود سازی ( بر بط ) از مهمترین کارگاه‌های سازی هرمزگان می‌باشد که در ساخت آن از تجهیزات کامل درودگری استفاده می‌شود، بیشتر تولیدات این رشته به خارج ازکشور بخصوص کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس صادر می‌شود.
فعالیت 60 هزار صنعتگر در هرمزگان
ساناز رمجی معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان در گفتگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به 43 رشته بومی و رایج صنایع دستی در این استان اظهار داشت: با توجه به مجوز‌های کسب و کار صادر شده حدود 60 هزار صنعتگر در خانه‌ها و کارگاه‌های صنایع دستی در حال فعالیت هستند.
معاون صنایع دستی هرمزگان با اشاره به مشکلات فعلی در حوزه صنایع دستی گفت: باتوجه به اینکه صدور مجوز از طریق درگاه ملی انجام می‌شود لذا مشکلات سراسری هنگام ثبت نام و به روز رسانی اطلاعات وجود دارد که طبق مکاتبات انجام شده در حال برطرف شدن است.
رمجی با بیان اینکه در بخش حمایتی با دو بیمه تامین اجتماعی و بیمه کشاورزی، عشایری و روستایی کار می‌کنیم، تصریح کرد: با بیمه عشایری و روستایی همچنان همکاری می کنیم و افراد جدید به این بیمه معرفی می شوند ولیکن در خصوص بیمه تامین اجتماعی اینگونه نیست.
وی افزود: افرادی که قبلا در لیست بیمه تامین اجتماعی قرار گرفته‌اند بیمه آنها طبق تفاهم‌نامه در حال انجام است اما حدود یک سال و نیم هست که نتوانسته‌ایم افراد جدیدی را معرفی کنیم.
معاون صنایع‌دستی استان ادامه داد: طبق تفاهم نامه وزارتخانه و تامین اجتماعی در همان سال و یا هنگامی که تامین اجتماعی اعلام می کرد افراد جدید معرفی می‌شد اما وقتی اعتبار از سوی طرفین تامین نشده باشه، نمی توان کسی را معرفی کرد.
رمجی تاکید کرد: بیش از یک سال هست که هیچ اعتباری برای معرفی افراد جدید به بیمه تامین اجتماعی در نظر گرفته نشده است در حالی که با بیمه عشایری و کشاورزی تعامل خوبی داریم.
وی مسئله فروش و عرضه محصولات صنایع دستی را از مشکلات دیگر این حوزه عنوان کرد و افزود: ایجاد بازارچه صنایع دستی، معرفی صنعتگران جهت شرکت در نمایشگاه‌های مختلف و برگزاری نمایشگاه توسط اداره میراث فرهنگی استان از جمله اقداماتی است که در این حوزه می‌توان انجام داد.
معاون صنایع دستی استان با تاکید بر اینکه اقدامات مذکور مستلزم اعتبار است، اظهار داشت: از آنجایی که بخش خصوصی تاکنون در حوزه فروش و عرضه محصولات اقدام خاصی انجام نداده است لذا بیشترین فشار روی بخش دولتی هست چون اعتبارات محدود است و از لحاظ اعتبار در مضیقه هستیم.
رمجی با اشاره به اینکه آموزش عمومی در حوزه صنایع دستی تعریف نشده است، گفت: با توجه به اینکه31 خانه صنایع دستی در استان وجود دارد لذا برای برگزاری دوره‌ها از صنعتگران خانه‌های صنایع دستی و همیاران استفاده می کنیم چون این افراد براساس مهارت و توانایی کارت صنعتگری را دریافت کرده اند.
وی با تاکید بر اینکه آموزش تخصصی از نیازهای فعالان حوزه صنایع دستی است، بیان کرد: نوآوری در صنایع دستی، بسته بندی، برندسازی و سایر آموزش‌های مرتبط با عرضه و فروش محصولات از جمله آموزش‌های تخصصی است که صنایع دستی باید برگزار کند.
معاون صنایع‌دستی استان با اشاره به برگزاری دوره‌های بازاریابی برای صنعتگران اظهار داشت: درصدد هستیم با همکاری اتاق بازرگانی دوره‌ای را ویژه صنعتگران برگزار کنیم تا توجه بیشتری درخصوص نوع محصولات تولیدی و شاخصه‌های صادراتی داشته باشند.
احداث بازارچه صنایع دستی از نیازهای ضروری است
رمجی با تاکید بر اینکه بازارچه صنایع‌دستی در بندرعباس وجود ندارد، گفت: چندین مکان کوچک عرضه محصولات صنایع دستی وجود دارد ولیکن کافی نیست چون با توجه به حضور گردشگران وجود حداقل یک بازارچه صنایع دستی ضرورت دارد.
وی افزود:بازارچه صنایع دستی بندرعباس واقع در پشت شهر بندرعباس توسط سازمان شهرداری در حال آماده سازی می‌باشد اما روند ساخت و ساز آن طولانی شده است.
معاون صنایع دستی استان ادامه داد: درصدد هستیم بازارچه صنایع‌دستی را برای شهرستان‌ها به خصوص شهرهای ساحلی تعریف و اعتبار مورد نیاز احداث آنها را تامین کنیم.
رمجی با اشاره به احداث 22 غرفه صنایع دستی در جزیره هرمز از افتتاح آن در ماه‌‌های آتی خبرداد و خاطرنشان کرد: قطعا ایجاد و توسعه بازار صنایع دستی به عنوان محل دائمی عرضه و فروش این محصولات سبب اشتغالزایی بیشتری می شود چون معیشت خانوارها به تبع افزایش تعداد صنعتگران و افزایش تولید بهبود می یابد.
گزارش از میثم میرزاده
انتهای پیام/864
