پیوستن به سازمان شانگهای اقدامی درست در جهت منافع حال و آینده ایران است

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، «جمشید دموئی»، استاد اقتصاد و رئیس دانشکده اقتصاد، امور مالی و حسابداری دانشگاه لوترن کالیفرنیا است.

دموئی معتقد است ایران می‌تواند با عضویت در این سازمان به تجارت خود رونق بیشتری ببخشد، هرچند بر این باور است که فواید حضور ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای در بلندمدت خود را نشان خواهد داد.

وی یادآور می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور قدرت اقتصادی و سیاسی سازمان همکاری‌های شانگهای به مراتب بیشتر از امروز خواهد شد. البته مشروط بر آنکه اعضای سازمان بیش از پیش به سمت همبستگی، صلح و همکاری‌های مشترک حرکت کنند.

دیگر نظرات وی را در این خصوص، که در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم بیان شده است، در ادامه می‌خوانید.

• در آینده‌ای نه چندان دور قدرت اقتصادی و سیاسی سازمان همکاری‌های شانگهای به مراتب بیشتر از امروز خواهد شد
• اعضای سازمان بیش از پیش به سمت همبستگی، صلح و همکاری‌های مشترک حرکت کنند

مزایا و مضرات پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای چیست؟

در مورد مزایای پیوستن به این سازمان به نکات متعددی می‌توان اشاره کرد. سازمان همکاری‌های شانگهای، سازمانی است با قدرت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گسترده در آسیا و اروپا (اروآسیا) که جمعیت کشورهای عضو آن در زمان حاضر و براساس دانسته‌های سال 2021، 42.5% جمعیت جهان را شامل می‌شود. بیشتر از 24 درصد تولید ناخالص جهان در کشورهای عضو آن تولید می‌شود.

20 درصد ذخایر نفت جهان و 44 درصد ذخایر گاز جهان در کشورهای عضو این سازمان است. میزان تجارت بین کشورهای آن حدود 6 تریلیون دلار است که از زمان تشکیل آن در 2001 تا به حال حدود 9 برابر شده است.

این شرایط حال حاضر است و براساس هر نوع تخمینی که بخواهیم مورد استفاده قرار دهیم، قدرت اقتصادی و سیاسی این سازمان در طی سال‌های نه چندان دور به مراتب بیشتر از امروز خواهد شد.

البته نباید آینده این سازمان را آینده‌ای قطعی و بدون شک و تردید دانست. امکان گرفتاری و ایجاد اختلاف در میان اعضای این سازمان کم نیست و این امکانات می‌تواند موجب خدشه و گرفتاری‌های عدیده این سازمان طی سال‌های آینده باشد.

نکته عمده‌ای که نباید از نظر دور داشت، این است که جهان کنونی نیازمند ایجاد روابط همبستگی و صلح و همکاری‌های مشترک است و اعضای این سازمان صرفاً عضو این مجموعه نیستند و در سازمان‌های دیگر نیز شرکت دارند. امید است که سازمان‌های بین‌المللی در جهت نزدیک شدن به هم گام بردارند و نه نفاق و چند دستگی.

مسأله‌ای که می‌تواند نشان‌دهنده ایجاد شکاف بیشتر در آینده باشد و نه توافق و همبستگی، نقش نظامی و قدرت نظامی حال و آینده سازمان است. یکی از آثار این سازمان ایجاد قدرتی است مقابل سمت‌گیری غرب از طریق ناتو و این رقابت طی سال‌های آینده می‌تواند اهمیتی به مراتب بیشتر کسب کند. به این مسأله از دو سو می‌شود نگاه کرد. یک سوی آن ایجاد توازن بیشتر در نیروهای نظامی در جهان و سوی دیگر آن امکان بیشتر شکاف و بروز خشونت و جنگ است.

• ضرر خاصی در عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای نمی‌بینم
• عضویت در این سازمان نباید باعث کم شدن فعالیت ایران در مجامع بین‌المللی دیگر شود

در مورد مضرّات، من ضرری خاصی را در عضو شدن در این سازمان نمی‌بینم مگر آنکه عضویت در این سازمان موجب کم شدن فعالیت ایران برای بودن در مجامع بین‌المللی دیگر شود.

عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای نباید دلیلی برای ادامه ندادن مذاکرات برای حل و فصل برجام باشد و یا نزدیکی به دیگر کشورهای جهان و این می‌تواند شامل همه کشورهای جهان از جمله آمریکا باشد. نمونه خوب آن را می‌توان در اعضای دیگر این سازمان مانند هند مشاهده کرد.

چین و روسیه هم تمام توجه خود را در طی زمان صرفاً در بودن در این سازمان ندیدند و براساس شرایط آینده شکی نیست که در تمامی زمینه‌های سیاسی و اقتصادی دیگر جهان فعال خواهند بود. ایران هم باید چنین مسیری را دنبال کند.

• ایران می‌تواند به تجارت خود رونق بیشتری ببخشد
• فواید حضور ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای بلندمدت است
• امکان فروختن نفت در بین اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای

چه تأثیری می‌تواند این پیوستن، روی وضعیت اقتصادی ایران داشته باشد؟

ایران می‌تواند به تجارت خود رونق بیشتری دهد. زمینه‌های سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران فراهم خواهد آمد؛ شاید بتواند نفت خود را در میان اعضای سازمان بفروشد ولی شک دارم که بتواند پیشرفت‌های چندانی در زمان کنونی با وجود روسیه و شرایط روسیه در جهان در این زمینه داشته باشد.

نکته مهم این است که فواید ایران با بودن در این سازمان، فواید در طی سال جاری و یا سال آینده نخواهد بود؛ فواید ایران در این سازمان بلندمدت‌تر است. گشایش‌هایی در طی زمان ایجاد خواهد شد، نه بالافاصله.

البته ایران در طی سال‌های اخیر روابط اقتصادی خود را با چین گسترش داده و این روابط به پیش خواهد رفت. ایران اخیراً روابط اقتصادی خود را با روسیه رونق داده و این زمینه دیگری خصوصاً در مورد نفت و گاز است.

• نقش این سازمان در مورد گسترش بیشتر تجارت و سرمایه‌گذاری بدون اتّکا به دلار آمریکا می‌تواند امکانات مناسبی را برای همه اعضا به وجود آورد

ایران می‌تواند از سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی داخل این سازمان در مورد ایجاد راه و ارتباط فواید زیادی داشته باشد. نقش این سازمان در گسترش بیشتر تجارت و سرمایه‌گذاری بدون اتّکا به دلار آمریکا می‌تواند امکانات مناسبی را برای همه اعضا به وجود آورد. اینها همه امکانات موجود در طی سال‌های آینده است و نه چند روزه و یا چند ماهه آینده.

برای حفظ این حضور چه باید کرد؟ چه در مورد دولت و چه بخش خصوصی؟

کشورهای عضو باید در توافق اقتصادی و سیاسی با یکدیگر از نظر روابط و همکاری‌های چندجانبه باشند. یکی از شرایط امضا کردن تفاهم‌نامه این است که براساس آن، کشورهای عضو باید بر علیه تروریسم و فعالیت‌های سیاسی افراطی و جدایی‌طلبی اقدام کنند.

البته تعبیر این اقدامات قابل بحث است که نمی‌توان در مورد آنها به توضیح چندان در این فرصت کوتاه مبادرت کرد. پذیرفتن شرایط ضد تروریستی و به ویژه مسأله توافق با گروه ویژه اقدام مالی مسأله است که ایران با آن مواجه خواهد بود. به نظر من پذیرش این توافق بین‌المللی و به خصوص مؤکداتی که مورد تأیید سازمان ملل متحد است در دستور کار اقدامات ایران قرار خواهد گرفت. البته شکی نیست که زیر پا گذاشتن مؤکدات سازمان‌های بین‌المللی همیشه مورد پذیرش کشورهای عضو این سازمان‌ها نبوده است ولی لزوم پذیرش آنها مسأله‌ای جدا و قابل توجه است.

در مورد بخش خصوصی، شکی نیست که سرمایه‌گذاری‌های منطقه‌ای موجبات گشایش‌های قابل توجهی در این زمینه‌ها خواهد بود.

مشکل فعلی ایران عدم ظرفیت بخش خصوصی برای استفاده از این امکانات است. اقتصاد ایران عمدتاً در دست بخش دولتی، شبه دولتی و بنیادهاست و بخش خصوصی ایران از ظرفیت اجرایی بسیار نازلی برخوردار است.

• نزدیکی بیشتر به گروه‌های کشورهای اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا، به حیطه روابط بین‌المللی ایران و گسترش امکانات اقتصادی آن خواهد افزود

این پیوستن چه مسیرهای جدیدی برای همکاری با اعضا یا اتحادهای همکاری ایجاد می‌کند؟

ایران در طی سال‌های اخیر روابط اقتصادی خود را با چین گسترش داده است. ورود ایران به این سازمان به تحکیم این روابط کمک زیادی خواهد کرد. اما شاید این امکانات با دیگر کشورهای عضو و ناظر و حتی در مذاکره با این سازمان خواهد بود. لیست این کشوها درازتر از لیست اعضا است. البته این امکانات در طی زمان ایجاد خواهد شد نه طی کوتاه‌مدت.

یکی از سازمان‌های مرتبط با پیمان همکاری‌های شانگهای، سازمان ASEAN است. نزدیکی بیشتر با اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا به حیطه روابط بین‌المللی ایران و گسترش امکانات اقتصادی آن خواهد افزود.

عضویت در چه سازمان‌هایی و یا ورود به چه سازمان‌هایی می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی ایران کمک کند؟

یکی از اهداف این سازمان حمایت از فعالیت‌هایی است که منجر به گسترش فعالیت‌های اقتصادی در اوراسیا می‌شود. این هدف می‌تواند موجب تقویت خطّ زنجیره تأمین در منطقه شود که فواید زیادی را برای ایران خواهد داشت. چنین توجهی می‌تواند موجب افزایش امکانات ایران در جهت تأمین امنیت تولید غذا، انرژی و بسیاری از نیازهای آینده در منطقه باشد. یکی دیگر از امکانات مناسب این سازمان، ایجاد امکانات حمایت از روابط سیاسی مناسب بین اعضا در جهت حفظ صلح در منطقه است. به هر حال نباید فراموش کرد که گسترش امکانات تولید، ارتباطات، بازار منطقه‌ای و تقویت امنیت و جلوگیری از جنگ در یک منطقه جهان، فراهم‌آورنده امکانات بهتر برای توسعه اقتصادی است.

شکی نیست که نقش چین در این سازمان نقشی کلیدی است و شرایط اقتصادی و سیاسی چین در آینده تأثیر بسزایی بر شرایط این سازمان خواهد داشت. این نکته را باید در مورد کشور دیگری مثل هندوستان نیز در نظر داشت. در طی دهه آینده چین و هندوستان نفوذ اقتصادی قابل توجهی را در اقتصاد جهان خواهند داشت.

با تمام نکات مثبتی که در مورد این سازمان می‌توان بیان کرد، باید جنبه‌های دیگر یک سازمان منطقه‌ای را در نظر داشت و آن سوق یافتن چنین سازمانی به سمت اهداف نظامی است. این سَمت‌گیری در شرایط موجود جهان به شدت واقعیت دارد. متأسفانه جهان کنونی با وجود نیازهای غیرقابل انکار آن به همبستگی و مشارکت در جهت کمک به ایجاد محیط زیست بهتر برای جهان، با سرعت هرچه بیشتر به سمت جنگ و نفاق و خشونت به جلو می‌رود و تحولات سیاسی زمان حاضر دوام زندگی و ادامه بهره‌گیری از امکانات گسترده نوآوری‌های علمی و صنعتی را برای ایجاد یک جهان بهتر از نظر زندگی انسان‌ها به شدت کاهش داده است و خطر جنگ، بیش از هر زمان دیگری نزدیک در جلوی بشریت قرار گرفته است.

الزامات این‌گونه حضورها چیست؟

کشورهای عضو این سازمان مانند اعضای تمام جوامع و پیمان‌های جهانی در جهت مناقع خود گام بر می‌دارند. نگاهی به اعضای موجود نظیر چین، هندوستان و روسیه این نکته را به صورت مشخص نشان می‌دهد. لازمه بودن در این سازمان حفظ روابط دوستانه و همکاری با دیگر کشورهای حاضر است.

کوشش در مبارزه با تروریسم جهانی، عدم کمک به جنبش‌های ضد امنیت مناطق, رعایت کنوانسیون‌های بین‌المللی در مبارزه با تروریسم. در این سازمان اعضای آن در امور داخلی کشورهای دیگر عضو دخالت نمی‌کنند؛ مرزهای موجود را می‌پذیرند و خواستار رفع مشکلات از طریق مذاکره هستند. از آنجایی که چندین قدرت اتمی بزرگ جهان در عضویت این سازمان هستند، این سازمان می‌تواند وزنه عمده‌ای در جهت جلوگیری از جنگ هسته‌ای در جهان باشد.

بودن ایران در این سازمان قدم مثبتی است در بسیاری از جهات ولی مشکلات اقتصادی ایران با ورود به این سازمان در مدت کوتاه حل نخواهد شد. ایران برای منافع خود باید در تمام جوامع جهانی چه از نظر سیاسی و چه از نظر اقتصادی نقش فعال داشته باشد. مشکلات کنونی اقتصادی ایران با رسیدن به توافق در مذاکرات برجام در کوتاه‌مدت‌تر به نتایج بهتری خواهد رسید. در غایت کلام مشکلات اقتصادی ایران از بسیاری جهات ساختاری است و با ورود به یک سازمان حل نخواهد شد و باید برای رفع این مشکلات ساختاری اقدام لازم به عمل آید که متأسفانه برای سالیان طولانی مدّنظر آنچنانی نبوده است.

• پیوستن به سازمان همکاری‌های شانگهای اقدامی درست در جهت منافع حال و آینده ایران است و در آن نباید شک کرد

توصیه‌تان به دولت و مردم در این خصوص چیست؟

پیوستن به سازمان همکاری‌های شانگهای اقدامی درست در جهت منافع حال و آینده ایران است و در آن نباید شک کرد. بودن ایران در این سازمان به ویژه در بلندمدت موجب گشایش‌های عمده‌ای در جهت کمک به اقتصاد ایران و گسترش روابط صلح‌آمیز آن با دیگر کشورهای منطقه خواهد بود. امید است که سازمان‌های جهانی در جهت همکاری با هم قدم بردارند و نه نفاق و جنگ؛ هرچند که واقعیت‌های جهان امروز متأسفانه نشانگر مسیری در جهت تنش، جنگ و عدم توجه به رفع مشکلات جهان در مقابله با دشواری‌های محیط زیست که تمامی مردم جهان با آن مواجه هستند است.

بزرگترین توصیه به دولت این است که پیوستن به پیمان همکاری‌های شانگهای را دلیلی برای عدم فعالیت در مجامع دیگر بین‌المللی تلقی نکند. بهبود روابط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی با تک تک کشورهای جهان یک الزام برای یک کشور است نه چیزی دیگر.

انتهای پیام/؛