یادداشت| شاعرِ هیأتِ مردم؛ در بدرقه ابدی شادروان سیدرضا مؤید

خبرگزاری تسنیم، مصطفی محدثی خراسانی:

خراسان و خصوصاً شهر مشهد در قرن اخیر بستر ظهور و بروز و رشد و شکوفایی استعدادهای درخشانی در حوزه ادبیات و خصوصاً شعر در شقوق مختلف آن بوده است، از جمله شعر آیینی و یکی از شاخه‌های تأثیرگذار آن یعنی شعر هیأت.

آثار شادروان «سید رضا مؤید»، در سال‌های قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در این شاخه نه تنها در خراسان که در سطح ملی همواره مطرح بوده و ضمن اینکه خودشان در محافل و مجالس مذهبی به ارائه آثارشان پرداخته و آنها را منتشر کرده‌اند، از سروده ایشان مداحان و مرثیه‌خوانان اهل بیت(ع) به طور گسترده‌ای بهره برده و نقل محافل بوده است.

شعر آیینی فارسی در طول تاریخ همواره نسبت به سایر حوزه‌های محتوایی از حساسیت‌های خاصی برخوردار بوده و همین حساسیت‌ها موجب شده که ورود به آن متناسب با مرتبه شعری شاعران متفاوت باشد. از مهمترین این حساسیت‌ها دغدغه بیشتری است که باید شاعر نسبت به مخاطب داشته باشد به این لحاظ که گسترده‌ترین طیف مخاطب را در شعر آیینی توده‌های مردم شکل می‌دهند. بدیهی است الزام آن این خواهد بود که شاعر شعر آیینی با ذهن و زبانی سخن بگوید که بتواند به راحتی و روانی با این طیف گسترده ارتباط برقرار کند و از همین جاست که دغدغه فهم مخاطب از اصلی‌ترین چالش‌های فراروی شاعر می‌شود.

این دغدغه در بسیاری از موارد موجب آن شده که شاعر از بلندای شعر پا فرونهد و از خیر شاعرانگی‌ها و ظرافت‌های ذهنی و زبانی بگذرد و در نهایت به کلامی صرفاً موزون قناعت کند که در نهایت همان حرف‌ها و اندیشه‌های معمول را در قالب وزن و قافیه در اختیار مخاطب قرار می‌دهد و متقابلاً اگر می‌خواسته شأن شعر را رعایت کند و با ذهن و زبان سخته و پرداخته و هنری سخن بگوید، باید از خیر این طیف گسترده مخاطب می‌گذشته و به جمع بسیار محدودتر مخاطبان خاص قناعت کند. این روند کم‌کم این توهم را خصوصاً در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی به وجود آورد که سرودن شعر آیینی کار طیف خاصی از شاعران است که از آنها به عنوان شاعر اهل بیت(ع) یا مداح و مرثیه‌خوان نام برده می‌شود. این خط‌کشی موجب شد که دفتر شعر آیینی ما به دو بخش جدا از هم تقسیم شود؛ بخش اول که به لحاظ حجم خیلی چشمگیرتر بود، شعرهایی بودند که مخاطب عام می‌توانست با آن ارتباط برقرار کند و معمولاً بر زبان مداحان و مرثیه‌سرایان اهل بیت(ع) متداول بود و در محافل و مجالس در مساجد و تکایا خوانده می‌شد؛ ولی اکثر آنها تنها فهم توده‌ها را در پی داشت و از پسند خواص بی‌بهره می‌ماند.

بخش دوم که به لحاظ کمّی، بسیار در مقایسه با بخش اول اندک بود، شعرهایی بود که شاعران توانمند می‌سرودند که بهره‌مند بود از ظرافت‌ها و ظرفیت‌های شعری و جایگاه قابل قبولی در جریان شعر فارسی داشت، اما این بخش هم تنها پسند خواص را در پی داشت و از فهم عوام بی‌بهره می‌ماند.

در این بین بودند شاعرانی که توانایی حفظ شأن شعر را در نزدیکی به فهم توده‌ها داشتند و از طرفی بودند مداحان و مرثیه‌سرایانی که با همان ذهن و زبان توده‌فهم، آثارشان از ظرافت‌ها و ظرفیت‌های شعری هم بی‌بهره نبود و شعر سید رضا مؤید از این دست بود.

از جمله عواملی که موجبات اقبال گسترده در سطح ملی، در طی چند دهه به شعر مؤید را فراهم آورد فضای ادبی خراسان و خصوصاً شهر مشهد بود. در مشهد بین شاعران آیینی و شاعران به مفهوم عام از دیرباز پیوند دوستی برقرار بوده و به‌صورت مشترک انجمن ادبی داشته و یا اگر انجمن ادبی خاص داشته‌اند، به انجمن‌های هم رفت و آمد داشته‌اند.

از مهمترین انجمن‌های آیینی مشهد انجمن شعر نگارنده و از مهمترین انجمن‌های شعر، انجمن ادبی فرخ بوده که با هم مراوده و رفاقت داشته‌اند. از بارزترین چهره‌های شعر آیینی می‌توان به «محمدجواد غفورزاده»، «سیدمحمد خسرونژاد»، «غلامرضا شکوهی» و سید رضا مؤید و از بارزترین چهره‌های شعر دهه‌های اخیر شعر خراسان به «احمد کمال‌پور»، «ذبیح‌الله صاحبکار»، «غلامرضا قدسی» و «محمد قهرمان» اشاره کرد که بین این مجموعه از قبل از انقلاب اسلامی پیوند دوستی و مراودات ادبی برقرار بوده و همین امر موجب شده شعر آیینی مشهد از غنای ادبی خوبی برخوردار باشد.

شادروان مؤید شاعری برخاسته از دل توده‌های مردم بود و با ذهن و زبان مردم سخن می‌گفت و این موجب جذب طیف گسترده‌ای از مخاطب به شعر او در سراسر کشور شده بود. عشق و ارادت و معرفت عمیق سید رضا مؤید به اهل بیت(ع) و مجاورت و خدمت ایشان در حرم امام رضا(ع) و حضور مستمر در این بارگاه موجب شده بود زلالی و صداقت و خلوص در شعر مؤید موج بزند. به همه اینها سیادت ایشان و آن شال سبزی که همواره بر دوش داشت و نورانیت مؤمنانه چهره آن بزرگمرد در کنار این عوامل، از او چهره‌ای منحصر به فرد در حوزه شعر اهل بیت(ع) ساخته بود که گوشه‌ای از ارادت و محبت توده‌های مردم به ایشان را در واقعه درگذشت ایشان و مراسم تشییع و ترحیم ایشان در مشهد شاهد بودیم.

انتهای پیام/؛