رمزگشایی از معمای "انبساط عالم" با تلسکوپ رصدخانه ملی ایران/ "لبه علم" در اختیار دانشمندان ایرانی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی گفت: با تلسکوپ رصدخانه ملی ایران می‌توانیم ردشیفت نزدیک (انتقال به سرخ) را رصد کنیم که این ردشیفت نزدیک به ما کمک می‌کند که آن ناحیه‌ای را که "انبساط عالم" در آن اتفاق می‌افتد، مطالعه کنیم.
دکتر امین فرهنگ؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: ما با تلسکوپ رصدخانه ملی ایران کارهایی را می‌توانیم انجام دهیم که در مرز و لبه علم قرار دارند اما این به‌تنهایی کافی نیست چراکه این تلسکوپ هنوز ابزارگان ندارد و ابزار لازم برای رصد با تلسکوپ را نداریم در واقع خود تلسکوپ، ساخته شده و باید هزینه‌های آن تخصیص داده شود تا بتوان ابزارگان را تهیه کرد.
وی گفت: ساخت ابزارگان تلسکوپ رصدخانه ملی ایران بسیار زمانبر است و ممکن است 4 یا 5 سال طول بکشد و در نتیجه خیلی معقول نیست که 5 سال از تلسکوپ استفاده نکنیم و به‌احتمال زیاد باید خریداری شود البته ذکر این نکته بسیار مهم است که اصل، تلسکوپ است که باید درست کار کند که این دو تصویری که از آن منتشر شد، نشان‌دهنده این امر است که تلسکوپ به‌درستی کار می‌کند.
دکتر فرهنگ ادامه داد: در یک تصویر منتشرشده از تلسکوپ رصدخانه ملی ایران، پخش‌شدگی نور با 0.8 ثانیه قوسی بود و تصویر دیگر 0.65 قوسی بوده است؛ اگر به‌دلیل افت‌وخیزهای دمایی که در آسمان اتفاق می‌افتد شما یک جسم نقطه‌ای را به‌دلیل جو نمی‌توانید به‌صورت نقطه ببینید و آن، مقداری پخش می‌شود که به آن پخش‌شدگی نور می‌گویند و این پخش‌شدگی در جاهای مختلف، اندازه‌های مختلفی دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تصریح کرد: سایت قله گَرگَش از این حیث یکی از بهترین سایت‌های دنیاست که پخش‌شدگی نور کمتری دارد و عملاً تاریکی بسیار کمتری دارد؛ میانگین این تاریکی را که اندازه‌گیری کردند 0.6 ثانیه قوسی بوده است؛ ما با این تلکسوپ قادر به گرفتن تصویری هستیم که دقیقاً همان 0.6 ثانیه قوسی است یعنی در ماکزیمم سطح ممکن، نور را دریافت می‌کنیم و این به‌معنای آن است که تلسکوپ کار خود را به‌درستی انجام می‌دهد.
وی ادامه داد: مرحله بعدی که نور از تلسکوپ رد می‌شود ما باید ابزار داشته باشیم که بتوانیم این نور را تحلیل کنیم مثلاً ابزار لازم را داشته باشیم که تصویر کهکشان را به‌روی نور بیندازیم و یک‌سری اندازه‌گیری‌ها را انجام بدهیم؛ یا نور را پخش کنیم تا متوجه شویم که چه موادی در آن به‌کار رفته است. در مهندسی چیزی وجود ندارد که نتوان آن را ساخت اما مسئله ما زمان است، مثل این می‌ماند که شما یک ماشین مدل بالا با یک موتور بسیار قدرتمند دارید اما لاستیک ندارد! رصدخانه ملی ایران، برنامه ساخت ابزارگان را در درازمدت دارد اما برای کوتاه‌مدت یا میان‌مدت که در حال استفاده از تلسکوپ هستیم باید ابزار تهیه شود.
دکتر فرهنگ گفت: تلسکوپ رصدخانه ملی ایران کار خود را از لحاظ کیفیت به بهترین نحو ممکن انجام داده است که دو تصویر گرفته‌شده گویای این موضوع است؛ تلسکوپهای کلاس 4متری خوبی در دنیا وجود دارند که از جمله آنها تلسکوپ فرانسه‌کانادایی (Canada-France-Hawaii Telescope) معروف به تلسکوپ CFHT، است؛ امروز ترکیه و هند در حال ساخت تلسکوپ هستند اما ایران نخستین کشوری است که در منطقه، تلسکوپ کلاس 4متری ساخته است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با بیان اینکه تلسکوپ رصدخانه ملی ایران یک ویژگی بسیار مهم دارد و آن اینکه می‌تواند در ناحیه فرابنفش نزدیک رصد کند، خاطرنشان کرد: زمانی که نور از جو رد می‌شود عملاً پرتوهای فرابنفش توسط اُزن در جو، جذب می‌شوند و به زمین نمی‌رسند؛ یک ناحیه و پنجره بسیار کوچکی از آن وارد زمین می‌شود که به آن فرابنفش نزدیک می‌گویند.
وی ادامه داد: تلسکوپ رصدخانه ملی ایران قادر به رصد نور "فرابنفش نزدیک" است؛ رصد کردن این ناحیه بسیار چالشی است چرا که پراکندگی فوتون و نوری که می‌رسد بسیار زیاد است و صافی آینه تلسکوپ باید بسیار زیاد باشد که خوشبختانه تلسکوپ آن صافی و ویژگی را دارد.
وی بیان کرد: در تمام تلسکوپهای جهان فقط تلسکوپهای وی‌ال‌تی (Very Large Telescope) یا (VLT) (چهار تا از بزرگترین تلسکوپهای نوری جهان هستند که در رصدخانه پارانال در شیلی به‌صورت آرایه‌ای قرار گرفته‌اند) قادر به رصد در این ناحیه هستند؛ تلسکوپهای بزرگ و 10متری دنیا نیز قادر به رصد در این ناحیه نیستند؛ این ویژگی به ما امکان می‌دهد که هم مطالعات مولکولی را در این ناحیه انجام دهیم و هم ردشیفت (انتقال به سرخ) نزدیک را انجام دهیم؛ در ردشیفت نزدیک، زمانی که کهکشان‌ها مقداری از ما دور می‌شوند طول موج آنها به‌سمت قرمز حرکت می‌کند.
دکتر فرهنگ گفت: تعداد زیادی از خطوطی که از کهکشان‌ها مشاهده می‌کنیم در ناحیه UV قرار می‌گیرند و باید در فضا آنها را رصد کنیم اما زمانی که کهکشان مقداری دور می‌شود، آنها حرکت می‌کنند و در ناحیه Near UV قرار می‌گیرند؛ در واقع با تلسکوپ رصدخانه ملی ایران قادر به رصد "ردشیفت نزدیک" هستیم؛ (انتقال به سرخ یا سرخ‌گَرایی، پدیده‌ای است که در آن نور گسیل‌شده از یک جرم ـ امواج مرئی، فرابنفش، پرتوی ایکس، پرتوی گاما ـ به‌سمت طول موج قرمز در انتهای طیف می‌رود) این ردشیفت نزدیک به ما کمک می‌کند که آن ناحیه‌ای را که "انبساط عالم" در آن اتفاق می‌افتد، مطالعه کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی تصریح کرد: حدس من این است که بیشتر فعالیت‌های این تلسکوپ، فعالیت‌های بین‌المللی باشد که این یک خدمت به بشریت است.
دکتر فرهنگ با اشاره به موضوع "لایه‌نشانی" در پروژه رصدخانه ملی ایران گفت: موضوع ساخت "لایه‌نشانی" در باغ لارک در حال ساخت بود؛ این بزرگترین محفظه خلأ کشور است و به‌اندازه 4 متر قطر دارد و نزدیک به 4 متر نیز ارتفاع دارد؛ خلأ داخل این محفظه را تا 10 به‌توان منفی6 میلی‌بار می‌رسانند؛ اندازه فشار به‌روی سطح زمین یک بار است و شما 100 میلیون بار فشار را نسبت به زمین کم می‌کنید که این رخداد بسیار بزرگی است.
انتهای پیام/+
